Гетген жумагюн Нальчикде Россияны Президентини янында иш гёреген Миллетара советини гезикли генгеши оьтгерилди. Тюзюн айтгъанда, федерал маълумат къуралларда шо агьвалатгъа тийишли даражада тергев берилмеди деп эсиме геле. Генгешде буса, мени гьисабымда, уллу, агьамиятлы масъалаланы айланасында ачыкъ лакъыр болду.
Неге совет бу гезик Темиркъазыкъ Кавказда жыйылгъанын РФ-ни генгешни юрютеген Президенти Владимир Путин англатды. «Темиркъазыкъ Кавказ – Россия учун айрыча агьамияты булангъы ер, – деди ол. – Мунда асрулар бою янаша бизин уьлкебизни хыйлы миллетлери яшай. Оланы гьарисини оьзтёрече тарихи ёлу бар. Олар оьзлени тили, маданияты, игитлери, загьматчылары, спортчулары булан оьктем бола. Ерли миллетлер оьзлени адат-мердешлерине бек асырап янашалар. Кавказда ата-анагъа, уллугъа, гелген къонакъгъа нечик гьюрмет этмеге тюшегенни унутмагъанлар». Гиришив сёзюн тамамлай туруп, Президент миллет аралыкълар даим тергевню, къаныгъывлу ишни талап этеген масъала экенни айрыча эсгерди.
Генгешде болгъан сёйлевлени гёзден гечирип къарагъанда, бир тюрлю соравлар да тувулунмай къалмай. Мисал учун, РФ-ни маданият министри В.Мединский, ювукъ арада этилежек ишлени гьакъында айта туруп: «Биз маданият тармакъ учун бек агьамиятлы беш проектни яшавгъа чыгъарма башлагъанбыз», – деди. Министр сонг англатгъан кюйде, шо беш проектни ичинде «Лезгинка» ансамбль ерлешген биналаны янгыртмакъ да гёз алгъа тутулгъан. Дагъыстанда маданият идараланы арасында биринчилерден болуп янгыртмагъа, ярашдырмагъа тюшеген биналар бар буса, шо да 115 йыл алъякъда къурулгъан, гьали тёгюлюп-чёгюп гелеген Татам Муратовну атындагъы филармониядыр. Шолай тизив акустикасы булангъы зал бютюн Россияда да аздыр.
Россияны Билим берив министри О.Васильева оьзю къарайгъан тармакъдагъы четим масъалаланы гьакъында айтагъанда, уьлкеде ана тиллерден дарслар юрютеген муаллимлер етишмейгенин аян этди. Тек шо масъаланы чечивню, министерлик оьзю ягъада къалып, бюс-бютюнлей регионлагъа саллап къойду. Этилген ишлени арасында бу йыл министерликни янында Ана тиллени оьсювюне къарайгъан айрыча фонд ва институт ачылгъанын эсгерди. Тек институт гьалиге ишине гиришип битмеген, гьатта бугюнге ачылгъан сайты да ёкъ. Фонд буса йылны башындан тутуп бир нече генгешлер оьтгерген. Шоларда да янгыз Темиркъазыкъ, Сибир бойларда турагъан, санавгъа аз халкъланы ана тиллерини масъаласына къаралгъан. Министр: «Неге ана тиллерден охув китаплар федерал сиягьгъа гийирилмеген?» – деген соравгъа мекенли, рази къалардай жавап да берип болмады.
Генгешде: «Умуми Ватаныбыз!», «Россия – ортакъ ожагъыбыз!» деген сёзлер кёп чалынды. «Ортакъ ожагъыбыз» болгъан сонг, неге бир региондан башгъасына чыгъагъанда уллу тергевлерден оьтмеге тюше дагъы деген сорав арагъа чыгъа. Масала, Дагъыстандан хоншу Ставрополь крайгъа гиреген постда адамланы автобуслардан тюшюрюп, сагьатлар булан къатдыралар. Паспортундагъы бары да маълуматланы язып алалар. Тыш уьлкеге сама гелмегенбизми экен деген ой тува. Шо мердешге ахыр салмагъа заман болмагъанмы экен?!
Мен советни сайтындан таба шо генгешде кимлер ортакъчылыкъ этгенин ахтарып къарадым. Россияда турагъан украинлени, белорусланы, сиянланы, греклени, немислени, курдланы, полякланы жамият къурумларыны вакиллери чакъырылгъан. Бизге ювукъ Кавказ халкъланы алгъанда, азербайжанлар, эрменилер, чергеслер, къабартылар, лезгилер бар. Белгили кюйде, Президентни янында иш гёреген совет уьлкени башчысына миллетингни къыйынын-тынчын дегенлей тувра етишдирмеге тизив имканлыкъ бере. Шоларда къумукъланы бир де сеси чыкъмайгъаны юрекге яман тие.
