Жават Закавов ва ону яратывчулугъу булан халкъ тезден берли таныш. Ич къобувлары ва жанлы гьислери булан торлангъан ону назмуларыны бир «табунун» бугюн сизин тергевюгюзге беребиз.
Жават ЗАКАВОВ
Тептерим… таза
Тептерим къар басгъан авлакъдай таза…
Къавшалгъан ат йимик бараман аста.
Къаламым къысматым къарлагъа яза.
Юрегим талпына яшамакъ къастда.
Аврувну алдында тобукъдан туруп,
Къул болма къастым ёкъ. Баш урман бир де.
Умутум зор этип, къалалар къуруп,
Кёп илгьам аламан оьзюме Оьрден.
Яшарман гьар гюнюм Тенгирим берген,
Гьёкюнме багьана болмасын йимик.
Минг макътав яшавда яратгъан Ерге,
Ябуша чыныкъдым алмасны йимик.
Гёз ачып гёргенде ярыгъын тангны,
Савумну билгенде хошлана юрек,
Гёнгюмню къытыкълай къушланы ангы –
Гьар инсан танглардан къуванма герек.
Яшавну башындан тайса да бир йыл,
Янгы йыл гелгенде умутлар тува,
Йыл гетип, къартлыкъгъа элтеген бир ёл
Оьмюрню арбасын токътавсуз къува.
Насипдир «насланмай» яшавдан гетсем,
«Йыр арбам» йыгъылмай халкъыма етсе.
Не тамаша девюрдюр
«Савбол, Россия.
Къулланы уьлкеси,
байланы уьлкеси…»
М.Ю. Лермонтов.
Не тамаша девюрдюр биз яшайгъан,
Бу не уьлке, къуллар булан байлар бар?!
Жагьиллеге яшав ёлун башлайгъан
Нече тюрлю оьрчюгеген ойлар бар.
Яшлар бавда яшлар байгъа, ярлыгъа
Айрылалар. Бай яшлагъа не де бар.
Дюнья «чуду», баягъы, шо барлагъа,
Мадарсызгъа, гьай эливаш, бар зат тар.
Яшлар бавда яшлар байгъа, ярлыгъа
Айрылгъан сонг, торайгъанда не болар?!
Ким этежек ярлыланы ярлыгъын?
Бай тайпалар гьар-бир ишде оьр алар.
Арасейден къаравашлыкъ, къулчулукъ
Юз алтмыш йыл алда тайгъан, ёкъ болгъан,
Тек нетесен, бугюнде де шо къылыкъ
Юрегине тюзлеп ургъан окъ болгъан.
Аталарым къан-тер тёкген, аягъан
Уллу Ватан еси ёкъдай талангъан.
Пакъырлагъа ер ёкъ басма аягъын,
Гьакимлеге аркъа таяп алдангъан.
Сен, Ватаным, къайсылайын барасан?!
Къушну йимик къанатлары майрылгъан.
Бай-бийлени, ярлыланы арасы
Кёк де, ер де йимик йыракъ айрылгъан.
Бир замангъы душманларынг дос этип,
Жагьиллеринг Европагъа сыйына.
Яш наслуну турсакъ булай тас этип,
Айт, Арасей, ким болажакъ гьайынгда?!
Дагъы насип герекми?
Янгы йылда явду лопа-лопа къар,
Ирип тая ерге тюшген-тюшгени.
Сувлу къардай ирип бара оьмюрюм,
Тюшегендей емишлени бишгени.
Тереклер де эниш ийген башларын,
Болмайгъандай къаршы турма къышлагъа.
Сувукъмурза ойнатып гёз-къашларын,
Саламлаша къар ойнайгъан яшлагъа.
Къышлар булан тарт-соз этме амал ёкъ,
Къагьруланып этедир о къышлыгъын.
Сюйгенимни юрегине ёл тапмай,
Къардай ирип гетди мени яшлыгъым.
Гел, аявлум, къыйын-тынчны бёлейик,
Эки бёлсек, енгил болур авур юк.
Тенгиримден айырма деп тилейик,
Юреклеге салып бираз сабурлукъ.
Къардай ойнап, мен къонайым аянга,
Исси аянг иритежек юрекни.
Эки сюйген, бир-биревню аягъан
Сююнежек. Дагъы насип герекми?!
Кюр кюлкюнгню мен тюшгенмен торуна
Кюллю дюнья пашманлыкъгъа тюшсе де,
Сени кюлкюнг шону къувуп ёяжакъ.
Йыллар бою къатты еллер эшсе де,
Сени кюлкюнг къайгъыланы чаяжакъ.
Кюр кюлкюнге бошар гьатта боранлар,
Шайтан еллер тынып, дюнья яшгъарар.
Къар-буз тайып, къувлуп къалыр орманлар,
Шо кюлкюнгню гюллер ятлар, башгъалар.
Юрегимни къылын кюйлеп къоягъан,
Къурч кюлкюнг бар мени гёзюм ачагъан.
Къайгъы, дертим, болмагъандай чаягъан,
Бир кюлкюнг бар Аламгъа нюр чачагъан.
Сени жанлы кюр сесингден къанаман,
Шо кюлкюнгден гюч аламан яшама.
Кюй ёкъмукен, айт, къайтара, гьай аман,
Яшавумну сени булан башлама?!
Гёнгюм берип, гёнгюм алма кимим бар?
Шат кюлкюнгню тюшгенмен мен торуна.
Балики, шо жансыз болсам, жан салар,
Кюлкюнг болар балагьлардан къорума.
Йыр язмагъа башлайман
Гюз гелген, гюнлер къысгъа,
Чыкъ геле чакъда-чакъда.
Тамаша юрек къыса,
Пашманлыкъ бардай чакъда.
Сыгъанакъ булан янгур
Тереземни сыйпалай.
«Эртен болгъан, тур, яш, тур!» –
Деп гьайым эте алай.
Сюймесем де турмагъа,
Хозгъаламан, тураман…
Герек ишге бармагъа…
Не этерсен, гьай аман!
Тез бошама гьали де,
Сагъа кёп иш къарагъан.
Уланынгны гьайын эт
Школагъа барагъан, –
Деп гюзгю ел шыбышлай
Къулагъыма астаракъ.
Яйылгъан лепекемни,
Чачларым сыйпап, тарап.
Абзарда къалгъан мишик,
Ачылып къалса эшик,
Уьйге гирмеге къарай,
Ишылып магъа ярай.
Адам йимик мишик де
Излейдир исси ерни.
Кирпи йимик буюкъгъан,
Ушатмай гюзгю елни.
Гюзню де бар англасакъ
Оьзтёрече леззети.
Гюзгю еллер, янгур-чыкъ
Жувагъан йимик бетинг.
Янгур ява жумалап,
Ел чайкъай тереклени.
Алаша булут япгъан
Гёнгюлсюз юреклени.
Сююнме сююнч де ёкъ,
Къайгъы де ёкъ къайгъырма.
Къаркъарада гюч де ёкъ,
Ер де ёкъ базып барма.
Санымдан санталыкъны
Силкип тайдырып, атып.
Йыр язмагъа башлайман,
Гьислеримни уятып.
Тенгириме разимен
«Танг яхшы болсун!» – дейсен,
Иржая туруп тангдан.
Тангдагъы таза гьава
Гюч, къуват бере сангъа.
Тангдагъы сюзюк ойлар
Ярыкъ эте юзюнгню,
Тазалай гёнгюллени,
Ругьландыра оьзюнгню.
Танг булан уянадыр
Сюювюм гьасиретли.
Тангдагъы таза хыял
Тазалай къайгъы-дертни.
Тангдагъы гюн шавлагъа
Яшыл отлар ланц эте.
Тангдагъы умутлагъа
Айт, сюйгеним, не ете?
Тангны ала чыкълары
Табиатны чаядыр.
Сююп, сюйдюртюп билмей
Гетген оьмюр заядыр.
Яшадым, оьмюр сюрдюм,
Гьёкюнчюм ёкъ йыллагъа.
Сюювюмню салгъанман
Тангда язгъан йырлагъа.
Тереземден танг ярыкъ
Урунгъанда гёзюме,
Минг макътавлар этемен
Тенгириме, тюзю, мен.
Минг макътав Тенгириме
Танг ярыкъгъа уятгъан.
Насиплидир гюн яшап,
Гече парахат ятгъан.
Насиплимен гелип сен
Тангым къутлап гетгенге.
Есибизге разимен
Сени къаршы этгенге.
Насиплидир гьар адам
Талайлы болса тангы.
Сюйгенимден ругь алып,
Башлайман гюнню янгы.
Тавушунг эшитсем…
Тавушунг эшитсем, талгъаным тая,
Гюн де бир айрыча бек шавла яя.
Елсиз шып эртенни эсиме сала,
Сав гюнюм сююнчден, къуванчдан тола.
Ойлу, йылы сёзюнг гёнгюмню ача,
Сюювге умутну урлугъун чача.
Тамаша бир гюч бар тавушда шо шып,
Сёйлемей къойсанг сен, гетемен шашып.
Сёйлесенг, гёремен сабурдан саркъып,
Сувларда юзеген акъ къувну къалкъып,
Чалына къулакъгъа анамны гьайлы
Сёзлери, гьалымны билмеге сююп.
Гёремен кёк юзюн юлдузлу, айлы,
Шып гечелени де турагъан уюп.
Тавушунг оьзендей шарыллап агъа,
Шо тавуш ругь бере йыр язма магъа.
Талайымны тапгъанман
Къуванаман къатывундан тангланы,
Ата юртгъа ачгъан Гюнеш къулачын.
Гюнюм къутлай къуш къавумну англары,
Ата юртум – бар барлыгъым, къуванчым.
Йыллар гетип тувгъан, оьсген ата юрт
Йылдан-йылгъа азиз магъа тамаша.
Яшлыгъымны сокъмакълары Ташбаш сырт…
Оьмюр гетди насибиме тармаша.
Ят эллерде тигим сююнч тапмадым –
Ата юртда яланаякъ чапгъанман.
Алысланы байлыкълары тартмады –
Талайымны ата юртда тапгъанман.
Яшавунга булакъ болуп гирейим
Умутларым уллу дерья-денгиздей,
Сен болмасанг – умут дюньям боппо-бош,
Сенсиз яшав дамсыз магъа чарс гюздей,
Сени булан яшав демли, юрек хош.
Эгер тарыкъ буса азиз адамым,
Юрегимни сагъа юлкъуп берейим!
Къойма мени яшав ёлда адама,
Яшавунга булакъ болуп гирейим.
Къой, гёнгюлюм сав дюньяны гьавласын
Тюбю тешик черме йимик гёнгюлюм…
Сююнчлерим бири къалмай бошагъан.
Абзар алда орнатылгъан гёк гюлюм
Не себепден гёзюн юмгъан, тавшалгъан?
Гёнгюм ачма гёзелим ёкъ янымда,
Умутларсыз тува, къата гёк танглар.
Жаным чыкъма турагъандай санымдан,
Мени гьалым ким билежек, ким англар?!
Бир сююнчюм – оьлме къоймай сакълайгъан
Уланым бар – Асхар тавум, умутум.
Дагъы гиши болмас мени якълайгъан
Къыйынлы гюн. Кёплер битген унутуп.
Гёкшумал гюз яя нюрюн, шавласын…
Язбаш йимик исси, йылы эртени.
Къой, гёнгюлюм сав дюньяны гьавласын,
Енгер йимик ичимдеги дертлени.
