Къумукътюзню тёрюнде, берекетли еринде ерлешген Дагъыстанны лап да уллу районларыны бири гьисапланагъан Бабаюрт район оьтген къаттыгюн оьзюню 90 йыллыгъын байрам этди.
«Ватан неден башлана?» деген белгили йырда айтылагъаны йимик, гьар адамны юрегине ювукъ ери болагъаны герти зат. Шо нелер болуп, не гьаллар къобуп къалса да, гьар даим сени къулачын яйып къаршылайгъан юртунгдур. Ер юзюнде шондан артыкъ ва азиз дагъы не ер болмагъа бола?! Шону мен Магьачкъаладан юртгъа ёл алагъан вакътиде кёп керенлер сезгенмен. Негер буса да, Къойсув сувумдан оьтеген уллу кёпюрден тёбен чыкъсам, тынышым толу ва енгил алына. Айтма сюегеним, ата юртума ерли дагъы да 100 чакъырым ёл баргъа да къарамайлы, ата-бабаларыбыз аманат этип гетген Къумукътюзюмню дериялы чёллери мени гёнгюмню гьаман бек хош эте, яшавгъа гьасиретлигимни тирилендире. Муна магъа уллу дюньяны шагьра ёлларын ачгъан мени Бабаюрт районум! Алдындагъы гюнлерде аявлу районум оьзюню 90 йыллыгъын байрам этеген вакъти оьтгерилген шатлыкълар мени ругьума ругь къошду, гёнгюмню къанатландырды.
90 йыл! Тарихни гёзюнден къараса чы, уллу болжал да тюгюл. Буса да, шо йылланы боюнда районну тарихинде уллу агьвалатлар кёп болду. Арадан гетген 90 йылланы боюнда район танымасдай алышынды: Дагъыстанны тюзлюк бойларын бийлеген къамушлукълардан ва батмакълыкълардан чыгъып, район республикабызны алдынлы районларыны бирине айланды. Кёп заман бою Бабаюрт район Дагъыстанны «ашлыкъ бежени» деп де макътала эди. Эсгерилген болжалны ичинде районну халкъыны санаву да артды, яшав гьаллары да, шартлары да яхшылашды. Бугюн Бабаюрт район – оьзюню топурагъындан оьтеген федерал оьлчевдеги машин ва темир ёллары, айынагъан юрт хозяйство тармагъы, йылдан-йыл оьрге гётерилеген янгы экономикасы булангъы Дагъыстанны алдынлы районларыны бириси. Ону топуракъларындан Дагъыстанны лап да уллу Терик ва Къойсув оьзенлерини суву оьтюп агъа, гюнтувушун буса, Аграхан къолтукъну этеклерин Каспий денгизни суву чая.
Районну 90 йыллыгъына байлавлу чаралар сентябр айны 22-нде Бабаюртну баш майданында ва яллыкъ бавунда оьтгерилди. Байрамгъа гелген юзлер булангъы къонакълар ва кёп санавдагъы районлулар шо гюн оьзлени хошуна гёре кеп алмагъа болдулар. Яллыкъ бавну боюнда районну гьар юртуну халкъыны яшавун ва маданиятын исбатлайгъан майданчалар ерлешген эди. Онда байрамны ортакъчылары районда бал-къашыкъ болуп яшайгъан миллетлени милли ашларыны татывун билмеге, оланы милли йырларына тынгламагъа, бийивлерине къарамагъа ва гьатта оьзлер де ортакъчылыкъ этмеге бола эдилер. Шонда согъулагъан къурч макъамлар айлана якъны тамаша тюрлю ва кюрлю сес булан толтуруп къойгъан йимик сезиле эди.
Районну юбилейи булан къутламагъа гелгенлени арасында Дагъыстанны топуракъ аралыкълагъа ва мал-матагьгъа къарайгъан министри Агъарагьим Къагьиргьажиев, юрт хозяйство министрини орунбасары, узакъ йыллар районну ёлбашчысы болуп тургъан Адилхан Гьанакъаев, хоншу районланы ёлбашчылары, белгили йыравлар, Россияны ва Дагъыстанны халкъ артисткалары Бурлият Эльмурзаева, Зайнап Абсаматова, Латип Шайипов ва халкъыбызны оьзге белгили вакиллери бар эди.
Байрам чаралар Уллу Ватан давну къыргъынлы урушларында элибизни эркинлиги учун жанларын къурбан этген районлулагъа Бабаюртда салынгъан эсделикге гюл байламлар салыв булан ачылды.
Уллу Ватан давгъа Бабаюрт район 3 мингден де артыкъ эревюллю уланларын узатгъан. Олар Брест къаланы, Кърым ярыматавну, къоччакъ шагьарлар Севастопольну ва Сталинградны, Москваны ва Ленинградны якълавда, Кавказны ва Беларусну, Украинаны ва Балтыкъ бойланы, Европаны ва немислени уясы Берлинни алывда къоччакъ кюйде ябушгъанлар. Фашизмни агъулу башын янчывгъа Жанарслан Алиев ва Абдулла Байтемиров, Рашитхан Алимханов ва Закарья Къочкъаров, Гьамзат Гьажиев ва оьзгелери тенгсиз къошум этгенлер. Оьзлени жанларын аямай, олар уллу Уьстюнлюкню гюнюн ювукълашдыргъанлар…
Озокъда, Уллу Уьстюнлюк янгыз дав майданда ясалып къалмагъан. Шо гюнню чалтлашдырывгъа юртларда къалгъан къартлар, яшлар, къатын-къызлар да шайлы къошум этгенлер. Оьзлени ачлыгъына да къарамай, гечесин-гюнюн бир этип, фронт учун ишлегенлер: давгъа йибермеге ашлыкъ да къайтаргъанлар, исси опуракълар да тикгенлер. Фронт Кавказгъа етишген йылларда буса, солдатлар булан бирге окоплар да къазгъанлар. Оланы тенгсиз къоччакълыгъын ва ватанына аминлигин 200-ден де артыкъ адам «Кавказны якълаву учун», «Уллу Ватан давда къайратлы загьматы учун» деген медаллар булан савгъатлангъаны да ташдыра.
Давну арты булан тарчыкълыкъ да къопгъан. Районну халкъы шо акъубаланы да уьстюнлю кюйде башдан гечирген. Дав тозгъан юрт хозяйство тармакъны гене аякъгъа тургъузмакъ учун халкъ, бир къолну бармакъларыдай биригип, къайратлы загьматы булан оьз районун савлай Советлер Союзуна белгили этген. Давну балагьындан аман чыкъгъан тюнегюнгю Къызыл Армияны солдатлары юрт хозяйство тармакъны гётеривде де актив кюйде ортакъчылыгъын болдургъан. Оланы арасында агъа-инилер Рашитбек, Исмайыл ва Исакъ Алимхановланы, Брест къаланы якълавчусу Камалдин Биймурзаевни, агъа-ини Хайрулла ва Гьажи Гьажиевлени, Гьамзат Гьажиевни, Жанарслан Алиевни, Рашитхан Батырхановну, Камил Бутаевни, Къалсын Гьасановну, Солтанагьмат Къазакъовну, Николай Шпигунну, Шагьит Шайибовну ва юзлер булан оьзгелерини атларын бабаюртлулар бугюн де уллу гьюрмет булан эсгерелер.
Оьмюр, тавдан агъагъан оьзен йимик, нече де тез де гетип къала экен. Бугюн бизин арабызда къалгъан Уллу Ватан давну бир ортакъчысы да ёкъ, давдан сонггъу йылларда загьмат тёкген эревюллю эренлени ва къатын-къызланы санаву да йыл сайын кемий. Заман бир затны да аямай. Амма оланы атлары ва ишлери бабаюртлу яшёрюмлеге гьаман да уьлгюге салына, оланы атларына макътав сёзлер айтыла.
Байрам чаралагъа къайтайыкъ. Шо гюн гьюрметли къонакълар, гьар юртну майданчасында болуп, оланы бай маданияты ва инчесанияты булан да дагъы да тындырыкълы таныш болгъанны айтмагъа сюемен. Районну ёлбашчысыны борчларын заманлыкъгъа кютеген Даниял Исламов, Дагъыстанны топуракъ аралыкълагъа ва мал-матагьгъа къарайгъан министри Агъарагьим Къагьиргьажиев, юрт хозяйство министрини орунбасары Адилхан Гьанакъаев ва оьзге къонакълар булан бирге гьар майдангъа барып, къурулгъан бай тепсилени торлагъан милли ашланы татывуна къарадылар, гьар юртну тарихи булан таныш болдулар, милли макъамлагъа гёре бийип де алдылар.
Байрам чаралар буса Бабаюртну баш майданында узатылды. Шонда Россияны халкъларыны мердешли маданиятны «Тангчолпан» деген центрыны къуллукъчулары, Дагъыстанны Ногъай, Къызлар, Тарумов, Хасавюрт, Хумторкъали районларындан гелген чебер коллективлер оьзлени пагьмусу булан майдангъа жыйылгъан минглер булангъы халкъны тамашагъа къалдырдылар.
Озокъда, къутлавлар да болду. Районну ёлбашчысыны борчларын заманлыкъгъа кютюп турагъан Даниял Исламов жыйылгъанлагъа къутлав сёзюн багъышлады. Ол оьзюню сёйлевюнде жыйылгъанланы район 90 йылны боюнда башдан гечирген сююнчлени ва аваралы ишлени суратлады, районну Дагъыстангъа ва Россиягъа малим этген белгили районлуланы атларын эсгерди, олагъа гьакъ юрекден разилигин билдирди.
Къутлав сёзлерден сонг, Даниял Исламов загьматда етишген уьстюнлюклери, районну жамият-экономикасын гётеривде этген тенгсиз къошуму саялы, загьматны ветеранларын, гьар районлугъа таныш ёлдашланы гьюрмелтев грамоталар булан савгъатлады. Шоланы арасында белгили юрист Абдулвагьит Арзулумовгъа буса «Бабаюрт районну гьюрметли ватандашы» деген сыйлы атны берди. Огъар хас белги ва диплом тапшурду.
Сагьнагъа чыгъып, Дагъыстанны топуракъ аралыкълагъа ва мал-матагьгъа къарайгъан министри Агъарагьим Къагьиргьажиев Дагъыстан Республиканы Башы Владимир Васильевни атындан Бабаюрт районну халкъын уллу байрам булан, демек, 90 йыллыгъы булан гьакъ юрекден къутлады. Ол оьзюню сёйлевюнде Бабаюрт район Темиркъазыкъ Дагъыстанны административ, экономика ва маданият центрына саналагъанны, ону тенгсиз байлыгъы – загьматны сюеген халкъы бар экенни айтды. Сёйлевюню артында ол районлулагъа къатты савлукъ, арты битмейген насип ва уьстюнлюклер ёрады.
Сагьнагъа гётерилген гьар адам оьзлени къутлав сёзлеринде районну халкъына къатты савлукъ, парахатлыкъ, районну башын тутгъанлагъа буса халкъыны янындан англав ва якълав табып, асил ишлер этип оьрленмекни ёрадылар.
Къутлав сёзлерден сонг байрам чаралар узатылды. Шо гюн Бабаюртгъа къонакълыкъгъа гелген гьар адам оьзюню хошуна гёре ял алмагъа болду. Байрам геч болгъунча узатылды. Байрамны ахырында, район 90 йылны боюнда Дагъыстанны тарихинде къойгъан ярыкъ гьызгъа парх береген кюйде болуп, тюрлю ренкли ярыкъ фейерверклени нюрю кёкню шавлагъа батдырып къойду.
Артдагъы он йылланы боюнда савлай дюньяда йимик, бизин уьлкеде де кёп зат алышынды. Бизин халкъыбызгъа хас болгъан яшавгъа къаравлар, районну ва республиканы къурулуш системасы, экономика ва маданият тармакълар башгъарды.
Алмашынывлагъа да къарамай, Бабаюрт район четимликлени енге туруп дагъы да бек чыныкъды. Яшавну янгы «сынавларына» къарыв къайтармагъа гюч де топлады. Неге тюгюл де, районну халкъы гьаман да оьзюню загьматда чыныкъгъан адамлары булан таныла гелген ва бугюн де олар – давдан сонггъу тарчыкълы йылларда тозулгъан районну экономикасыны дагъы болмагъан кюйдеги оьр даражагъа чыгъаргъан сабанчыланы варислери, анадаш районуну алгъа барывуна оьз къошумун этелер. Олар районну тангаласына да инамлы кюйде къарайлар ва гележек замандагъы ишлени санлылыгъы инг башлап оьзлерден гьасил болажакъны яхшы билелер.
Бизге он йылдан сонг районну асру юбилейин тас этивсюз, янгы оьрлюклер ва уьстюнлюклер булан къаршыламагъа Яратгъаныбыз оьмюр ва насип берсин!
Герейхан Гьажиев,
бизин мухбирибиз.
Суратларда: Бабаюрт районда оьтгерилген байрам чаралардан мюгьлетлер.
Автор чыгъаргъан суратлар.
