Биз яшайгъан бу гьалиги янгыртывланы базар аралыкълар оьмюр сюреген девюрюнде багьалар гьатдан озуп арта барагъанлыгъы гьар-бир къоллавчуну теренден ойлашдырмай болмай. Неге десегиз, Росссияны Президенти В. Путинни май Указы ва шолай да Дагъыстанны Башчысы В. Васильевни ДР-ни Халкъ Жыйынына Чакъырыв кагъызында аслу борч адамланы яшав даражасын, къуллукъларын кютювню камиллешдирив болуп токътай. Гьакъыкъатда буса, савлай Россияда йимик, бизин республикабызда да далапчылыкъ булан машгъул болувну натижасындагъы орта мадары булангъы гюплени амалгъа геливю чаналай бара. Шолайлыкъда, иш ерлер артмаса, производство гючлер толу кюйде пайдаландырылмай туруп, къазанч да, хайыр да амалгъа гелмей. Налог базаны болдурувну имканлыкълары да къолдан чыгъарылагъаны англашыла.

Тек не этерсен, шогъар да къарамайлы, биз уьстде де эсгерген кюйде, халкъ ва пачалыкъ учун лап да тарыкълы къуллукъланы, малланы багьалары йыл сайын бегинден тутуп «хапмагъа» башлай. Яшавну онгайлыкъларындан артда къалмасын учун, къоллавчулагъа лап да тарыкълы яшавлукъ-коммунал къуллукълар да сан яны осал экенине де къарамайлы, багьа олтурагъаны гьакъда да айрыча эсгермеге тюше. Уьстевюне, арт вакътилерде къоллавчулар учун лап да тарыкълы транспорт къуллукъланы ва шолай да, сурсат малланы багьалары да башалман кюйде артып тербей. Шо гьакъда «Ёлдашда» адамланы ташыйгъан транспортну багьалары себепсиз кюйде гётерилегенине байлавлу болуп бир нече макъалаларда охувчуланы пикрулары, так­лифлери де «Халкъны сеси» деген сагьифасында аян этилинди.

Гетеген балагьгъа гелеген балагь дегенлей, артдагъы гюнлерде Магьачкъаланы базарларында дагъыстанлы къоллавчулар учун лап да агьамиятлы къой этни багьасы да бирден 100-150 манатлагъа гётерилип, алагъанланы амалы ёкъ, сатагъанланы иманы ёкъ дейген гьалгъа салып токътады.

Шо гьакъда къоллавчуланы ихтиярларын якълайгъан республика ва федерал къурумларда да билмей десек, дурус болмас. Биле, тек эбинден гелмеге алгъасамай. Муна шо саялы да Дагъыстанны Башчысы В. Васильев оьзюню Чакъырыв кагъызында къой этни ва оьзге тюрлю сурсат малланы, транспорт къуллукъланы багьаларын ахтарып, не саялы артагъанлыгъын токъташдырма тийишли къуллукълагъа тапшурув бергени де негьакъ болмас деп инанмагъа сюесен.

Сайкимасала, бугюн эт сатагъанлар ону багьасын Ирангъа ва Азербайжангъа Дагъыстандан арт вакътилерде кёп къадарда валютагъа эт йиберилмеге башлагъаны булан байламагъа къарай. Тек иш янгыз шонда тюгюлю де бизге англашыла. Айтмагъа сюегеним, бюджет къурумларда ишлейгенлени алапаларына, пенсияланы бир къадаргъа аз-маз артывун гьисапгъа алагъан сатывчулар багьаларын гьатдан оздуруп бары да алывчуланы гьакитеген гьалгъа чыгъара. Сатывчулармы, ломайчылармы, ким деп ат айтсакъ да, олар бир муратгъа байланып, къоллавчуланы таламагъа белсенип байынагъаны гьакъ.

Яшырмагъа тарыкъ тюгюл, артдагъы йылларда Дагъыстанда юрт хозяйство малланы болдурув булан машгъул болагъан терин тёгюп ишлейгенлени къыйыныны аслам хайырына шо баягъы ломайчылар, арагъа сугъулуп иш гёрегенлер ес болмагъа белсенген. Шо бугюн тувулунгъан кемчилик тюгюл, базар девюр булан бирче гелген балагь десек де, оьтген совет девюрде къабунгъан яман аврув гьисапда узатыла, къоллавчуланы разисизликлерин артдыра. Артдырмажакъ эди, эгер де мал болдурувчуланы, къоллавчуланы талапларын гьисапгъа алып, хас базарлар, сатыв ерлер ачыла эди буса. Ёгъесе, гьали йимик гележекде де ломайчылар загьматчыланы къыйынын кепекге чыгъа­рып, къоллавчуланы талап, оьзлер байынып туражагъы гьакъ. Шу пикрумну охувчуларыбыз гери урма болмайгъанын сынавдан алып бир ачыкъ мисал булан ташдырсакъ асувлу болур.

Республикабызны тахшагьарыны темиркъазыкъ боюнда, Хумторкъали районда, Къоркъмаскъаланы ювугъунда «Кавказ» деген федерал ёлну къабургъасына тийип юрт хозяйство тувар базар ерлешгенли арадан он йыллагъа ювукъ заман оьтген. Базар янгы ачылгъан вакътиде, оьзге тюрлю юрт хозяйство малланы гьакъында айтмагъанда, тувар ва къой эт гелтирилип, машинлерден таба мал оьсдюрювчюлер оьзлер салагъан учуз багьасына сатыла эди. Тек не этерсен, гьали шонда да ломайчылар иш гёре. Айрыча сатыв ерлер де ишленип, багьаларыны уьстюне ломай къошулуп сатыла. Биревлер себеп излеп, гьасили, машинлерден таба сан янын токъташдырмай туруп сатывгъа салма ярамай дей. Озокъда, къайсы малны да сан янын токъташдырып сатывгъа чыгъарма тюше. Тек бу айрыча есликдеги тувар базарда шолай низам салынгъаны, талаплар пайдаландырылагъаны гьис этилмей. О саялы да ДР-ни юрт хозяйство министерлигини къоллавчулар учун иш гёреген сурсат базарлардагъы низамгъа къарайгъан бёлюгюню касбучуларына борчларына намуслу кюйде янашмагъа заман болгъан.