Eвропада оьрюм яшланы арасында Олимпия оюнлары оьтгерилмеге 1991-нчи йылда башлангъан. Шолар эки йылда бир керен юрюле. Бу йыл шо ярышлар Азербайжанны тахшагьары Бакюде июль айны 21-нден 27-си болгъунчагъа оьтгерилди. Шоларда 48 уьлкеден гелген 4 мингге ювукъ спортчу ортакъчылыкъ этди. Оьзюне 108 спортчу къуршалгъан Россияны жыйым командасы 66 медаль къазанып (28 алтын, 17 гюмюш ва 21 бронза), командаланы арасында биринчи ерге ес болду. Демек, ярышланы гьар бешинчи медалы россиялы спортчулагъа тюшдю.
Россиялы 108 оьрюм яш къазангъан 28 алтын медальны бириси къаягентли Бекболатовланы агьлюсюнде ер тапды. Ону есиси – 15 йыллыкъ Магьамматамин Бекболатов, белгили кочап Ильяс Бекболатовну иниси.
Июль айны 29-нда яш кочап ата юртуна къайтгъан деген яхшы хабарны эшитген сонг, ону гёрмеге деп де бардым. Къапулагъа къакъгъанны эшитген уьй есилери мени лап сыйлы къонакъны йимик къаршылады. Яшланы ата-анасы булан сорашып, мурадымны англатдым. Сёзлеримни эшитгендей, шо вакъти ашюйден биз гирген уллу уьйге оьрюм чагъындагъы улан да гирип гелди.
– Муна бизин чемпионубуз,–деди Идрис Бекболатов. Идрисни таныйгъаным да бир нече йыллар бола. Ол ерли школада муаллим болуп чалыша. Иш булан доланып къалмай, агьлюдеги эки уланны ва къызъяшны тарбиялама кёп заманын йибере. Уллу абзар, тизив емиш бав уьй есини ишни кёп сюегенлигин исбатлай. Ону уьягьлюсю Сават да – эринден къалышмайгъан кюйде уьй къуллукъгъа белсенип турагъан къатын.
Олтуруп сёйлей туруп, алдыбыздагъы стол тюрлю ашлардан, емишлерден толгъанын эс де этмедик. Шо вакътиде булай агьлюде оьсген уланлар осал болмагъа ярамас деген ойлар башыма гирди. Шолай дюр де дюр. Идрисни ва Саватны уллу уланы Ильяс Бекболатовну аты савлай дюньягъа белгили. Артдагъы 9-10 йыллар ону аты дюньяны, Европаны лап айтылгъан кочапларыны арасында. Ол Россияны, Европаны чемпиону, Ярыгинни эсделигине багъышланып оьтгерилеген турнирде, клуб командаланы арасында оьтгерилген дюнья чемпионатында биринчи ерлеге ес болгъан.
Артдагъы гюнлерде татывлу агьлюню экинчи авлети Магьамматамин Бекболатов да ата юртуна, Къаягент районгъа, Дагъыстангъа, савлай Россиягъа шат хабар, уллу къуванч гелтирди. Уьстде айтылгъан Бакю шагьарда оьтгерилген ярышларда Россияны жыйым командасы етишген уллу уьстюнлюклерде ону къошуму гёрмекли. Магьамматамин Россияны командасына биринчи алтын медальны гелтирмеге бажарды. Шо да енгил иш тюгюл.
ХАЛЧА ОСАЛЛАНЫ ЕРИ ТЮГЮЛ
Магьамматаминни биринчи тутушуву бу сёзлени гертилигин бирдагъы керен исбатлады. Оьрюм яшланы Европа оюнлары июльну 21-нде башланды. 22-синде буса биринчилерден болуп халчагъа тутушуп ябушувну вакиллери къуршалдылар. Магьамматаминге къаршы ерли азербайжанлы кочап Миржават Набиев чыгъа. 4 минутлукъ ябушув енгил болмай. Оьз ватанында, минглер булан якълавчулары бар азербайжанлы кочап шоссагьат алгъа багъып тербене ва 6 бал къазана. Ябушувну экинчи яртысында Магьамматамин Набиевни артындан етише ва 2 секунд къалгъанда ону къабургъасына ташлай. Санав 6-6 бола. Судья бизин кочапны къолун оьрге гётере.
Экинчи ёлугъув тюркиялы кочап булан бола. Тюркияда тутушуп ябушувну усталары кёп бар. Тек ол да Магьамматаминге онча къаршылыкъ этмеге бажармай. Себеби – ол биринчи тогъатартывда Македониядан гелген Европаны чемпиону Бесир Алили булан ёлукъгъан ва ону утмагъа бажаргъан. Уьстюнлюк тюркиялы спортчугъа енгил тюшмей.
Бизин кочап ябушувну 15:5 санав булан битдире. Швейцария кочапланы уьлкеси тюгюл. Ону вакилин бизин кочап енгил ута ва ярышланы финал тиретине чыгъа.
Финалда Магьамматаминге гюржюлю кочап, гьали-гьалилерде оьрюм яшланы арасында Европада 3-нчю ер къазангъан Лука Гугешашвили булан тогъатартмагъа тюше . Ябушувгъа гёрсетилген заман битмеге 10 секунд къалгъанда 7:2 санав булан ута туруп, Магьамматамин хантав болуп 4 балны утдура. Тек, бар гючюн жыйып, 7:6 санав булан уьст бола.
Бакюде болуву, халчадагъы тутушувлары гьакъда оьзюм огъар бир-эки соравлар да бердим. Ол шолагъа берген жавапланы гьали тюпде язаман.
– Магьамматамин, Бакю сизин нечик къаршылады?
– Бакю – уллу ва арив шагьар. Шо шагьарда мен бу гезик экинчилей болдум. Ярышлар 9 минг адам сыягъан Гьайдар Алиевни атындагъы спорт къалада юрюлдю. Яшавубуз-турушубуз Олимпия оюнланы ортакъчыларына гёрсетилген микрорайонда гетди. Бизге этилген къуллукъ рази къалдырагъан кюйде болду.
– Россияны жыйым командасына къуршалгъанлар оьтгерилген ярышланы натижалары рази къалар йимик болдуму?
– Бизин кочаплар ярышларда эки – биринчи, эки– экинчи ва эки уьчюнчю ер къазанмагъа бажарды. Бизин тренерлер Анзор Тембетов ва Арсланбек Алиев гьисап этеген кюйде чи, дагъы да экев шо ярышларда оьрлюкге етишмеге болажакъ эди. Тек финалда оланы экевю де ерли кочаплагъа утдурдулар. Биз команда гьисапда да экинчи ерни алдыкъ. Менден къайры Фёдор Балтуев (60 кило) биринчи болду. Къарачайлы Рустам Далаев (51 кило) ва осетиялы Батырбек Цховребов (65 кило) экинчи болдулар. Москвада яшайгъан къумукъ улан Элдар Асакъаев (45 кило) ва мычыгъышлы Магьаммат-эмин Элтемиров (55 кило) уьчюнчю ерге гётерилдилер.
– Магьамматамин, тутушуп ябушувгъа бакъгъан сююв къайдан гелгени белгили. Сени бу гьюнерге ким етдирген?
– Гиччиден берли мени тренер Саадулла Арслангереев уьйретип турду. Ону булан бирге Магьамматзагьир Керимханов да ишлей. Ябушувда алынгъан биринчи абатларым олар булан байлавлу.
– Сонг?..
– Оьрюм чагъына етишген сонг бизин пагьмулу кочапларыбыз башгъа группагъа къошула. Олар булан аслу гьалда Магьаммат Хасболатович Магьамматов ишлей. Мен гьали шо группадаман.
– Озокъда, сагъа Ильясдан да кёмек боладыр?
– Тюз. Ильяс яш вакътимден берли магъа кёмек эте. Бакюде де, ол жыйымларда болса да, даим магъа телефондан ёл гёрсетип турду. Уьстюнлюгюмде ону да пайы бар. Бу ерде ата-анамны, дос-къардашымны, тренерлеримни де эсге аламан. Анзор Тембетовгъа ва Арсланбек Алиевге де баракалла билдиремен.
– Бу йыл сени ишлеринг, айтагъаным, халчадагъы оьзге натижаларынг нечикдир?
–Яман тюгюл деп эсиме геле. Оьрюм яшланы арасында 48 кило авурлукъда Дагъыстанда биринчи болдум, Темиркъазыкъ-Кавказ федерал округну чемпионатында 3-нчю ерни къазандым.
– Магьамматамин, гележекни гёз алгъа тутуп айтгъанда, не йимик хыялларынг бар?
–Бираз ял алмагъа герек. Аслу ярышлар артда къалгъан. Бугюнлерде оьрюм яшланы арасында тутушуп ябушувдан дюнья оьлчевдеги ярышлары юрюлюп тура. Шолагъа къарайман. Ярышларда 5 дагъыстанлы ортакъчылыкъ эте. Шоланы уьчевю финалгъа чыкъгъан. Оланы гьарисине уьстюнлюк ёрайман.
Сонг аста-аста спортзалгъа юрюмеге тарыкъ. Токътамагъа чола ёкъ. Оьрюм яшланы арасында мен бирдагъы йыл тутушмагъа боламан. Сонг яшёрюмлеге къошулажакъман. Сонг да, жагьиллени ва уллуланы арасына къуршалажакъман. Алда ярышлар кёп болажакъ. Гьазирлик гёрмеге тарыкъ. Тутушуп ябушув бир ерде турмай. Халчагъа чыгъагъанлар да уьстюнлюклеге янгы ва гьар тюрлю ёлланы излей. Бизге олардан артгъа къалмагъа ярамай. Шону учун барыбыз да, дейгеним, агьлюдегилер, тренерлерибиз биригип чалышмагъа герекбиз. Шолай ишлесек, уьстюнлюклер де гелер деп эсиме геле. Неге тюгюл, уьстюнлюклер оьзлюгюнден гелмей Савболлаша туруп, мен оьзюм де бу татывлу агьлюге, белгили спортчулар агъа-ини Ильяс ва Магьамматамин Бекболатовлагъа, оланы тренерлерине гележекде янгы уьстюнлюклер ёрадым.
Магьамматрасул ИБРАГЬИМОВ. Къаягент район, Къаягент юрт.
СУРАТДА: (солдан онггъа экинчиси) Магьамматамин БЕКБОЛАТОВ.
