Къыш айларда ёлларда машин гьайдама четим бола. Бираз хантав болсанг да, авариягъа ёллар ачыла. Бу йыл къыш къарсыз оьтдю деме ярай, тек авариялар аз болмады. Ёл юрюшню низамын бузагъанлар артгъанмы, аварияланы санаву нечикдир, шогъар не себеплер бар, райондагъы ёлланы гьалы нечикдир ва хатабалагьланы алдын алмакъ учун не чаралар гёрюле? Мен шу соравланы ёрукъ этип, Россия Федерацияны ич ишлер министерлигини Хасавюртдагъы ГИБДД бёлюгюню начальниги Арслан Хаюрдинович Девешевге беремен.
–Мен сизге бир зат айтайым, шону маълуматлар да токъташдыра, къар явагъан къышларда авариялар аз бола, неге тюгюл де гьайдавчулар сакъ гьайдай. Авариялар болса да, машинини гьар ерлери янчылып къутула. Авур кюйдеги авариялар яз-яй айларда бола, – дей А.Девешев.
–2018-нчи йыл Хасавюрт районда 46 авария болгъан. Шо заманда 14 адам оьлген ва 81 адам яралангъан. Алдындагъы йыл булан тенглешдирсек, 51 аварияда 27 адам оьлген эди ва 95 адам яралангъан. Инг де талчыкъдырагъаны, оьтген йыл болгъан 6 аварияда 3 яш оьлдю ва алтаву яраланды. Алдындагъы йыл шо санавлар аз эди.
–Аварияланы кемигени яхшы, шо неден деп эсинге геле? Къуллукъчуларыгъыз етишеми?
–Бизин бёлюкде 26 адам ишлей, олардан 20-сы ёллагъа къарай. Гетген йыл аслу гьалда биз аварияланы алдын алывгъа тергев бакъдырдыкъ. Тюрлю-тюрлю чараларда ортакъчылыкъ этдик, тергевлени артдырдыкъ. Йыл сайын машинлени санаву да арта. Шолай да, сынаву ёкъ адамлар машинни чалт гьайдай, сонг бийлеп болмай къала.
Хасавюрт районда 171 минг адам яшай, шолай да биз районда ерлешген къотанлардагъы 35820 адамгъа да къарайбыз. Гетген йылны гьисабына гёре районда 42365 транспорт бары ачыкъ болду. Шондан къайры да, районгъа ва шагьаргъа кёп-кёп ерлерден машинлер геле. Бизин районда федерал ёл 30 чакъырымдан бираз артыкъ.
Гетген йылгъы маълуматлар булан таныш этейим. Федерал ёлну айтмайман, олагъа федерал къуллукъдагъылар къарай. Республика оьлчевдеги ёлланы алып къойсакъ да, гетген йыл Хасавюрт-Бабаюрт ёлда 15 авария болгъан, шонда 2 адам оьлген, 23-вю яралангъан. 2017-нчи йылдагъы санавлар булан тенглешдиргенде, кемиген деме ярай.
Неден кемигенни гьакъында айтсам, шо да къуллукъчуларыбыз этеген ишден де гьасил деп ойлашаман. Ёл юрюшню ёрукълашдырмакъ учун эсгерилген ёлларда тергевню гючлендиргенбиз. Шолай да, геч вакътилерде аварияланы алдын алыв чаралар оьтгеребиз. Гьатта юртлагъа барып да, ахшамлар ва гечелер документсиз ва ихтиярсыз машин гьайдайгъанланы тергейбиз. Эгер де бизин патруль машин къоркъунчлу ерлерде токътагъан буса, шо ерде гьайдавчулар чалт гьайдамай, къаршы ёлгъа чыкъмай, светофорда токътай, сакълыкъны белбавларын сала. Шолар бары да –хатабалагьлардан сакълайгъан чаралар.
Жыйылгъан маълуматлагъа къарайыкъ, оьтген йыл болгъан аварияларда 26 керен машинлер бетге-бет урунгъан, 7-си авлангъан, 11 керен къаршы ёлгъа чыкъгъан ва эки керен де машинлени арасындагъы мезгил сакъланмагъан. Шулар бары да – тергевсюзлюкден болагъан авариялар. Гетген йыл биз дагъы да кёп санавда чаралар да оьтгердик.
–Ёлланы бузукълугъундан яда ичгенлени гюнагьындан авариялар кёп боламы?
–Шолай гезиклер де бола. 2018-нчи йылда Хасавюрт районда ёлланы бузукълугъундан 20 авария болгъан. Шоларда 2 адам оьлген ва 33 адам яралангъан. Мисал этип айтсам, Ботаюртдан Къурушгъа ерли республика маънасы булангъы ёл бек бузукъ. Сакъ гьайдамаса, енгил машинлени тюбю тие, ер-ерде чонкълар бар. Геч вакътиде шо ёлда барагъан машинлер авария эте, нечик де, бир ери бузулуп къутула. Шону гьакъында биз кёп керенлер язып билдиргенбиз, тек гьалиге ерли гьал шолай тура.
Оьтген йыл ичип авария этген 9 гезик болду. Насипге, шонда бир адамгъа да зарал болмады.
–Тергеп къарагъанмысыз, къайсы гюнлер ва гюнню не вакътисинде авариялар кёп бола?
–Шолай тергевлер де юрюле. Орта гьисапда алгъанда, итнигюнлер 6 авария болгъан, 1 адам оьлген ва 12 адам яралангъан. Оьзге гюнлерде де аварияланы санаву макътардай тюгюл. Сагьатлар булан йылны ичинде, орта этип алсакъ, гюндюз 10-14 сагьатланы ичинде 2-3 авариягъа кёп бола, шолай да ахшам 7-ден гече 11 болгъанча да авариялар кёп бола.
Бизин ахшамлар ва гечелер этеген тергевлерибиз де кёп хатабалагьны алдын ала. Мисал учун айтсам, артдагъы вакътиде машинни шишаларына къара плёнка ябушдурагъанлар кёп эди. Шолайланы тутабыз, къоду салабыз. Оьтген йылда 1051 керен низамны бузагъанлар тутулгъан. Шолардан 837 керен – аманчлыкъны болдурагъан белбавланы салмайгъаны саялы, 16 керен – гиччи яшланы хас ерлерде олтуртмайгъаны саялы, страховкасы ёкъ деп 22 ва дагъы да кёп тюрлю башгъа машин гьайдавну низамларын бузагъангъа къоду салынгъан. Ярашывлукъ судьялагъа 15 иш йиберилген. 1 миллион 79 минг 500 манатгъа 1047 къарар чыгъаргъанбыз. Суд приставлагъа да 864 минг манатгъа администрацияны янындан къоду салынгъан къарарланы йибергенбиз.
–Бу йылны экинчи кварталы да тамамлана тура, гьал яхшылашгъанмы?
–Хасавюрт районда оьтген заманны ичинде 20 авария болуп битген. Шоланы бирисин айтсам, 22-нчи январда Яхсайгъа етише турагъан ерде, бек гьайдап, «Приора» машин 7-8 керен айланып, заправканы ичине гирип гетген. Натижада бирев еринде оьлдю, биревюсю авур яралар булан больницагъа тюшдю. Шондан сонг да биз аварияланы алдын алывгъа бакъгъан ишлени жанландырдыкъ. Йылны башындан тутуп, 14 чара этилинген. Телевидениеде ва радиода экишер керен берилишлер этилинген, Интернетге салынгъан, ерли газетлеге де экишер керен макъалалар язылгъан. 7 керен лекциялар ва лакъырлашывлар болгъан. Шолар барысы да аварияланы алдын алмакъ учун этиле.
– Алдагъы йылларда машин урлавлар кёп бола эди, гьали мен шолай хабарлар эшитмеймен. Урламаймы яда аз болгъанмы?
–Бир нече йыллар бола машин бир де урланмагъан.
–Машин гьайдап барагъанда, телефон сёйлесе, къоду салына, сигарет тартагъан адамгъа буса бир зат да айтмай, тек эки де гезикде адамны тергевю осал бола чы…
–Тамаша сорав, мен шогъар жавап берме болмайман. Биз янгыз машин гьайдайгъанда телефон сёйлейгенлеге къоду салабыз. Бара-бара шо масъалагъа да къаралыр деп эсиме геле, гертиден де, сигарет тартагъанда да адамны тергевю ёлда болмай.
– Артдагъы йылларда райондагъы постланы санаву кемий, шо сизин ишлеге четимлик этеми?
–Бизде Сулевгент пост тайдырылды ва адамларыбыз кемитилди. Ишибиз кёп, бары да тарыкълы ерлеге етишип болмайбыз. Бизге алгъасавлу тергевлер юрютмеге 4 машин бериле, оланы да барын да тарыкъ ерлеге салып болмайбыз, етишмей. Эгер де шоланы санаву эки керен артса, ишлер дагъы да яхшы юрюлер эди деп эсиме геле, тек гьали де биз къолубуздан гелеген бары да ишни этебиз. Эгер де адамлар аз буса, ёкъланы иши де къалгъанланы уьстюне тюше. Тек биз погонлу къуллукъчуларбыз, берилген буйрукъ заманында кютюлме герек.
–Газетден таба не деп айтма сюер эдинг?
–Ёл юрюшлени низамын бузмагъыз деп айтаман. Машин гьайдайгъанда алгъасамагъыз, къаршы ёлгъа чыкъмагъыз. Алгъасап бир ерге етишме деп барагъан адам, хатар болса, шо алгъасайгъан ерге етишмей къалмакълыкъ да бар.
Бизин маълумат:
Арслан Девешев 1982-нчи йылда Эндирейде тувгъан. Юртда орта школаны битдиргенден сонг, Дагъыстан пачалыкъ университетге тюше, экинчи курсундан сонг Каспийскидеги военный кафедрагъа чыгъа.2004-нчю йылда шону охуп бите ва Магьачкъала шагьарны ич ишлер бёлюгюне ишге йибериле. ОБДПС-ни бёлюгюнде инспектор, бёлюкню, сонг взводну, ротаны командири болуп къуллукъ эте. Артда батальонну командирини заместители этип чыгъарыла. 2016-нчы йыл Магьачкъала шагьарны Киров районуну ич ишлер бёлюгюню старший оперуполномоченныйы болуп ишлей. 2018-нчи йылны ахырында Хасавюрт районну ич ишлер бёлюгюню ГИБДД-сини начальниги этилинип белгилене. Ол кёп санавдагъы медаллар ва грамоталар булан савгъатлангъан. Агьлюде 3 яшны атасы.
Гебек КЪОНАКЪБИЕВ, оьз мухбирибиз.
Суратда: Арслан Девешев.
