(ЯШЛАР УЧУН ХАБАР)
Ризван – мени иним. Бу йыл гюзде огъар алты йыл битежек. Ону сют тиши чайкъалып турагъаны нече гюн де бола. Тек ол шону оьзю юлкъуп да алмай, магъа да къоймай. Бугюн уьйге гиргенде, инимни йылай туруп гёрюп:
– Неге йылайсан гьали? Битдирип къой йылавунгну! Йылап турмагъа гиччи яшмысан? Тишинг чайкъалса да, авруп турмай чы! Гел, юлкъуп алып тайдырайым,– деп уялтмакъ учун айтылгъан сёзлерим де огъар бир де таъсир этмеди.
– Къой, яшлар магъа тишлери тёгюлген къарт атайгъа ошайсан деп айтып кюлежек. Нете, мен орамгъа да чыкъмай, мактапгъа да бармай турмагъа тарыкъманмы?! Сют тишимни юлкъуп алсанг, шону ерине тишлер къынгыр болуп экиси бирче чыгъажакъ, – деди. Сонг анабыз оьзюне тюнегюн тюкенден сатып алгъан янгы аякъгийимлерини «гьаж-гьуж» этегенин эшитдирип, ари-бери юрюп йиберди.
– Къоркъачны бири къоркъач! Сагъа шону ким айтды? – деп мен огъар сорагъанда:
– За… за… за…За-пир айтды, – деди гьарангъа гёзьяшын ютуп ол.
– Запирни шо гьакъда не англайгъаны бар?! Юлкъуп алайым,– дедим мен огъар бирдагъы да. – Мактапгъа юрюмеге башлагъанчагъа сют тишлеримни ерине янгылары чыгъып битежек деп мени де эсиме гелмей эди. Гёресен чи, барысы да чыкъгъан,– деп иржайып, иниме тишлеримни де гёрсетдим. Шолай чайкъалагъан тишин юлкъуп алмагъа ону рази этип болмай инжинип турагъанда:
– Расул, уьйдегилени ахтарып къычырагъанымны да биригизде эшитмейсиз. Бир уллу къыйын гелгенде йимик кимдир бу бозлайгъан? Оьзюню йылайгъан авазын къыргъа эшитдиртип турагъан мен билсем чи Ризван болмагъа кюй ёкъ! – дей туруп, къурдашым Осман уьйге гирип гелгенде, иним бирден-бир бек оькюрюп йылап йиберди.
– Оьзюнг гёрюп турасан чы! Чайкъалагъан сют тишин юлкъуп алмагъа ону рази этип болмай тураман. Нечик де айтып къарайман, пайда ёкъ. Сабурлугъум да тазза битип тура, – деп огъар англатаман. – Оьзюню
тенглиси – хоншу яш Запир айтагъангъа инанып, магъа къулакъ асмагъа да сюймей, – деп, ону булан къол алып саламлашгъан сонг, мен диванда олтурдум. Ризван буса йылайгъанда гёзьяшлары агъызып сыкъма-сув болуп турагъан ёлакъ яякъларын къоллары булан сибире туруп:
– Кёп яхшы этемен. Тишлеринг къынгыр болуп оьсюп къалса, сен де сюймежек эдинг,– деп, уьйню къап-ортасында барып токътады.
Мен чи шо гюн Осман бизге гелгенге сююндюм. Неге тюгюл, ол башы бек ишлейген яш экенин мен алдан берли де билемен. Инимни чайкъалагъан сют тишин нечик чыгъарып алмагъа болагъанны ойлашып, баш чыгъармагъа да ону гьакъылы етишди.
– Докторгъа барсанг, тишингни авур темир келпете булан тартып алажакъ. Бизге юлкъмагъа къойсанг, чыгъарып алгъаныбызны да билмей къалажакъсан. Тишингни сен гьали юлкъуп тайдырмагъа къоймасанг, шону тюбюнден теберип чыгъажагъы, гертиден де, къынгыр болажакъ,– деп, сютей гьабижай бюртюклер йимик бир тенг болуп оьсген оьзюню тишлерин гёрсетип иржайды. Инингни алдатмагъа бир гьилла ойлашып тураман деген маънада магъа ол гёз къысып да бакъды. – Тишлеринг къынгыр болажагъы гьакъда ойлашып турма. Сют тишлерингни ерине янгылары чыгъып къалгъанын эс этмей де къалажакъсан, йылама. Къайда, гёрсет гьали чайкъалагъан тишингни,– деп, ол Ризванны ювугъуна барып, тувра гёзлерине тикленип токътады.
– Къолларыгъызны тишиме тийдирмежекге сёз беремисегиз сизге шону гёрсетежекмен. Дагъы ёгъесе, авзумну ачып авара да болмажакъман.
– Инандырабыз сени, бармагъыбызны да тийдирмежекбиз, гёрмеге къой,– деп экибизде бирче къолларыбызны артгъа, аркъабызгъа багъып яшыргъанда, Ризван, авузун да ачып, тилин ойнатып, тюпдеги тишин чайкъап гёрсетди.
– Гертилей де, тишингни юлкъуп алмаса бажарылмажакъ, – дедим мен.
– Гече юхлайгъанда шону сен ютуп къойсанг, къурсагъынгда тишлер оьсме башлажакъ. Ярайгъан затмы?! – деп инимни Осман да къоркъутду. – Чар йипни бир башын чайкъалагъан не де авруйгъан тишге, бир башын да эшикни къулагъына байлап шону юлкъмагъа бажарыла. Мен шо гьакъда атам айтып билемен. Олар яш заманынында тап шолай эте болгъан,– деп де къошду ол.
Мен анамны бокъча къутугъундан акъ тюслю чар йипни токъмакъдан узун бир гесегин юлкъуп алып гелгинчеге, Ризван къоркъуп, бирдагъы да сыгъып алды. Осман шо йипни бир башын уьйге гиреген эшикни къулагъына байлап, Ризвангъа:
– Сен къурсагъынгда тишлер оьсюп къалгъанын сюесендир деп эсиме
гелмей,– дегенде, ол сёйлемеге сююп авзун ачса да, бирден эс тапгъанда йимик башын оьрге гётерип, гёзлерин лип этмей пурхагъа къаратып токътады. – Сени чайкъалагъан тишинге гьали чар йипни чырмажакъман,– деп билдирди сонг Осман. – Вёре, бармакъларымны хабып къоясан,– дей туруп, ол Ризванны чайкъалагъан тишине айландырып чар йипни байлап битген сонг, магъа багъып бурулуп:
– Расул, эшикни бирден ачып йиберерсен! – деп буюрду.
Мен де ол айтгъанны этемен деп, чалт айланып йибергенде, эшикни
ачмагъа урунгъанчагъа да Ризван:
– А-а-а-агь! – деп къычырып йиберди. Мен теберип эшикни ачгъанда буса:
– Ой-м-кхм! – деп айтып, ачылагъан эшикни арты булан алгъа багъып бир нече абат алса тюгюл, ол дагъы авазын да чыгъармады. Эки де къолу булан тутуп токътагъан оьзюню тиши илинген чар йипге Ризван бир мюгьлет тикленип токътады. Яшлар гьисап этеген кюйде, тиши тюшсе, шону юртдагъы инг де къарт гишини къалкъысына атса, оьмюрю узакъ болагъангъа: «Хасболат агъай болгъунча яшайым, Хасболат агъайны пилавун ашайым», – деп айтып, хоншуланы уьйлерине багъып ташла, – дегенибизни де ол эшитмей де къалды. Неге тюгюл Ризван къурдашлары оьзюне тишлери тёгюлген къарт атайгъа ошайсан деп айтмагъа болажагъы гьакъда эсине де алмайлы бирден: «Гьур-ра!» – деп къычыра туруп, уьйден чыгъып, орамда ойнап турагъан яшлагъа къошулду.
