(5-нчи декабр – Россияны асгерлик макътав гюню)
Декабр айны 5-нде Cовет Армия Москва шагьар учунгъу къагьрулу ябушувларда уьстюн гелме бажаргъан. Шо уьстюнлюк бизин армияны артгъа тартылывун токътатып, алгъа барывуна себеп болгъан агьвалат деп гьисап этиле. О гюнню байрам этмек деген закон 1995-нчи йылны март айыны 13-нде къабул этилген.
Москва учунгъу ябушувларда фашист Германия оьзю биринчилей дав башлагъанлы шолай къатты къаршылыкъ булан ёлукъгъан. Шо заман болгъунча, даим гьужум этип уьйренген гитлерчилеге, озокъда, Совет Армияны къаршылыгъы унутулмас къапас болуп тийген. Олар оьзлерден гючлю армия бар экенине биринчилей инангъан ва къоркъувну аламатларын гьис этме башлагъан.
Совет Армия учун буса Москва бойда болуп гетген ябушувлар, оьзлени гючюне инанагъанын исбатлагъандан къайры, бары да фронтлардагъы солдатланы, офицерлени де Ватанны якълап болажагъына байлавлу ругьун гётерген. Олар, балики, биринчи керен душманны оьз элинден къувалажагъына тюшюнген. Инг аслусу, армияда йимик савлай уьлкени ватандашларында да патриот ругьу артгъан.
Германияда фашист къурум да къуруп, экинчи дюнья давну башлагъан Гитлер Москваны елесе, Совет Союзу тынч кюйде къолгъа гележек деп инана болгъан. Шону учун да «Тайфун» деген плангъа гёре бу ябушувларда уьст болмакъ учун этилежек гьужумну оьзю инанагъан командирлерине, солдатларына тапшургъан.
Давлар 1941-нчи йылны сентябр айыны 30-нда башлангъан. Совет Армия Брянск, Вязьма бойларда юрюлген къагьрулу давларда фашистлени токътатма болмагъан. Москваны ичине гирме умут этип турагъан гитлерчилер декабр айны башында оьзлени хыяллары яшавгъа чыкъмажакъны англагъан.
Уьстюнлюк ругьландырып, 5-нчи, 6-нчы декабрде Калинин, Гюнбатыш фронтларда ва Къыбла-Гюнбатыш фронтну онг боюнда да гьужумлар башлангъан. Декабр айны 8-нде (1941-нчи йыл) Адольф Гитлер 39 номерли директивагъа къол салгъан. Онда фронтну бары да ерлеринде фашист армия сакъланып дав этежеги токъташдырылгъан болгъан.
Тахшагьар Москва учунгъу ябушувда Совет Армия душманны 100-250 чакъырым ариге къувалагъан. Душман ярым миллион асгер гючюн, 1250 танкын, 2500 атышыв дав алатларын ва автомашинлерин тас этген.
Москваны немис-фашистлерден къутгъармакъ учун юрюлген асгер операцияда ортакъчылыкъ этген 40-гъа ювукъ асгер частлагъа «Гвардейский» деген белгилер берилген. 36 минг совет асгер къуллукъчу орденлер, медаллар булан савгъатлангъан. 110 адам «Совет Союзну Игити» деген гьюрметли атгъа ес болгъан.
«За оборону Москвы» деген медаль 1944-нчю йылда чыкъгъан. Ону булан бир миллионгъа ювукъ адам савгъатлангъан. 1965-нчи йылны май айыны 8-нде Москвагъа «Город-герой» деген ат берилген.
Москва – уьлкени тахшагьары, гюн сайын гёзел бола ва тюрлене. Ону гележеги Россияны къайсы ватандашы учун да оьктемлик тувдура.
