Нурулла ХИЗРИЕВ: «Тергевлер ачыкълыкъ учун оьтгериле»
Россияны федерал налог управлениесини Дагъыстанда иш гёреген бёлюгюню коллегиясыны оьтген йылны гьасиллерин аянлашдырывгъа байлавлу жыйыны оьтгерилди. Жыйында бизин республикабызны ерлердеги муниципал къурулувларыны налог къурумларыны начальниклери де ортакъчылыкъ этди.
Налог управлениени регион къурумларыны чалышывуна жыйында бёлюкню башчысыны борчларын заманлыкъгъа кютеген Нурулла Хизриев разилигин билдирген ва оланы уьстюнлюклери гьакъында республика-бызны маълумат къуралларыны къуллукъчуларына баянлыкъ берди.
– Оьтген йылны гьасиллери толу кюйде чыгъарылып битмесе де, бизге аян болгъан маълуматлагъа гёре, Россияны гьар тюрлю оьлчевдеги бюджетлерине Дагъыстандан 70 миллиардгъа ювукъ налог гелимлер жыйылгъан, – деди Нурулла Хизриев. – 2021-нчи йылны гьасиллери булан тенглешдиргенде шо да 6 миллиард манатгъа кёп болгъаны, озокъда, разиликни тувдура. Бизин регионда жыйылгъан гьар тюрлю налогланы авадан пайы республика бюджетге гийирилгени гьакъда да айрыча эсгермеге тюше.
– «Экономиканы ачыкълыгъы учун» деген агьамиятлы проектни оьлчевюнде белгиленген борчланы яшавгъа чыгъарылыву нечик юрюле, натижалар рази къалдырамы?
– 2022-нчи йылда эсгерилген проектге кюрчюленип, республикабызны шагьарларында ва районларында 50-ге ювукъ налог тергевлер оьтгерилди. Натижада бюджетлеге дагъы да 2 миллиард 500 минг манатгъа ювукъ къошум налог жыйымлар тюшген. Алдагъы йыл булан тенглешдиргенде шо да 3 керен кёп болгъан демеге ярай.
– Савлай Дагъыстанда 50-ге ювукъ налог тергевлер оьтгерилген. Нече объектде болгъаны белгилими?
– Белгили. Оьтген йыл далапчылыкъ булан машгъул болагъан тайпаланы чалышывун ва гелимлерин ачыкъ этмек учун 7500 объектде налог тергевлер болгъан.
Бир мингге ювукъ далапчы оьтген йыл налог къурумларда оьтгерилген тергевлени натижасында гьисапгъа алынды.
– Экономиканы яшыртгъын тармагъына бойсынып чалышагъан далапчыланы ишинде не йимик кемчиликлер кёп къаршылаша?
– Аслу гьалда контроль-касса аппаратлар къолланмайгъаны саялы, далапчыланы къазанчын, гелимлерин толу кюйде аянлашдырмагъа бажарылмай.
– Шолай гезиклерде сатыв-алывну низамын, законларын бузагъан далапчылагъа къаршы не йимик чаралар гёрюле?
– Экономиканы яшыртгъын тармагъына бойсынма муштарлы далапчылагъа къаршы штрафлар салына ва шолай да администрация къайдада жавапгъа тартыла. Оьтген йыл шолай 550-ге ювукъ далапчы жавапгъа тартылды ва штрафлар тёлемеге борчлу этилинди. Айыплылар бюджетлеге 5 миллион манатгъа ювукъ штраф тёледи.
– Гьалиги заманда РФ-ни Президенти Владимир Путинни сиптечилиги булан уьлкебизни регионларында ич туризмни оьсдюрювде де бир къадар налог енгилликлер пайдаландырыла. Дагъыстанда шо масъалагъа некъадар тергев бериле?
– Гертиден де, туризм – янгы иш ерлер ачма имканлыкълар яратагъан, гьар тюрлю оьлчевдеги бюджетлеге лайыкълы гелим береген тармакъ. РФ-ни Президентини пайдалы таклифлерин ДР-ни Башчысы Сергей Меликов да толу кюйде якълады ва шо гьакъда налог къурумланы къуллукъчуларына, Дагъыстанны Халкъ Жыйыныны депутатларына да айрыча буварыв этди.
2021-нчи йылдан тутуп дагъыстанлы далапчылар оьзлер алагъан хайырындан 1 процентинден артыкъ налог тёлемей.
Шолайлыкъда, туризм тармакъда чалышагъан далапчылагъа онгайлы къуллукъланы артдырмагъа тынч болажагъы аян. Онгайлы къуллукъланы санаву ва даражасы къолайлашгъан сайын, бизин республикабызгъа гелеген туристлени санавун артдырмагъа кёмек этежеги де шекликни тувдурмай.
– Нурулла Асипович, адамлардан жыйылагъан мюлк ва топуракъ налогланы жыйывда енгилликлерден пайдаланагъанланы гьакъында не айтмагъа боласыз?
– 2021-нчи йылда топлангъан борчлагъа гёре айрыча адамлардан, уьстевюне, 1 миллиард 600 минг манат бюджетлеге къошум гьисапда къайтарылды. Налогланы тёлевде енгилликлер этилинеген гезиклер де аз тюгюл. Пенсионерлер мюлк налогдан азат этилине ва шолай да 6 сотых топуракъ пайына налог тёлемей. Артдагъы вакътилерде далапчылыкъ булан машгъул болагъанлар учун да налог енгилликлер билдирилген, борчлары артгъа салына. Буссагьатгъы вакътиде Украинада дав агьвалатларда ортакъчылыкъ этегенлер де налог енгилликлерден пайдалана.
Шо гьакъда бизин сайтда толу маълуматлар булан таныш болмагъа имканлыкъ яратылынгъан.
– Налогланы тёлевде топуракъ ва мюлк есилерини маълуматларын янгыртыв нечик юрюле?
– Бизин маълумат базабызда оьтген йыл 43 мингге ювукъ топуракъ пайланы ва шолай да 35 минг уллу къурулушланы маълуматлары тергевлерден сонг янгыртылып ерлешдирилген. Тергевлер зарал учун тюгюл, ачыкълыкъ болсун учун оьтгериле.
Налог управлениени регион къурумларыны чалышывуна жыйында бёлюкню башчысыны борчларын заманлыкъгъа кютеген Нурулла Хизриев разилигин билдирген ва оланы уьстюнлюклери гьакъында республика-бызны маълумат къуралларыны къуллукъчуларына баянлыкъ берди.
– Оьтген йылны гьасиллери толу кюйде чыгъарылып битмесе де, бизге аян болгъан маълуматлагъа гёре, Россияны гьар тюрлю оьлчевдеги бюджетлерине Дагъыстандан 70 миллиардгъа ювукъ налог гелимлер жыйылгъан, – деди Нурулла Хизриев. – 2021-нчи йылны гьасиллери булан тенглешдиргенде шо да 6 миллиард манатгъа кёп болгъаны, озокъда, разиликни тувдура. Бизин регионда жыйылгъан гьар тюрлю налогланы авадан пайы республика бюджетге гийирилгени гьакъда да айрыча эсгермеге тюше.
– «Экономиканы ачыкълыгъы учун» деген агьамиятлы проектни оьлчевюнде белгиленген борчланы яшавгъа чыгъарылыву нечик юрюле, натижалар рази къалдырамы?
– 2022-нчи йылда эсгерилген проектге кюрчюленип, республикабызны шагьарларында ва районларында 50-ге ювукъ налог тергевлер оьтгерилди. Натижада бюджетлеге дагъы да 2 миллиард 500 минг манатгъа ювукъ къошум налог жыйымлар тюшген. Алдагъы йыл булан тенглешдиргенде шо да 3 керен кёп болгъан демеге ярай.
– Савлай Дагъыстанда 50-ге ювукъ налог тергевлер оьтгерилген. Нече объектде болгъаны белгилими?
– Белгили. Оьтген йыл далапчылыкъ булан машгъул болагъан тайпаланы чалышывун ва гелимлерин ачыкъ этмек учун 7500 объектде налог тергевлер болгъан.
Бир мингге ювукъ далапчы оьтген йыл налог къурумларда оьтгерилген тергевлени натижасында гьисапгъа алынды.
– Экономиканы яшыртгъын тармагъына бойсынып чалышагъан далапчыланы ишинде не йимик кемчиликлер кёп къаршылаша?
– Аслу гьалда контроль-касса аппаратлар къолланмайгъаны саялы, далапчыланы къазанчын, гелимлерин толу кюйде аянлашдырмагъа бажарылмай.
– Шолай гезиклерде сатыв-алывну низамын, законларын бузагъан далапчылагъа къаршы не йимик чаралар гёрюле?
– Экономиканы яшыртгъын тармагъына бойсынма муштарлы далапчылагъа къаршы штрафлар салына ва шолай да администрация къайдада жавапгъа тартыла. Оьтген йыл шолай 550-ге ювукъ далапчы жавапгъа тартылды ва штрафлар тёлемеге борчлу этилинди. Айыплылар бюджетлеге 5 миллион манатгъа ювукъ штраф тёледи.
– Гьалиги заманда РФ-ни Президенти Владимир Путинни сиптечилиги булан уьлкебизни регионларында ич туризмни оьсдюрювде де бир къадар налог енгилликлер пайдаландырыла. Дагъыстанда шо масъалагъа некъадар тергев бериле?
– Гертиден де, туризм – янгы иш ерлер ачма имканлыкълар яратагъан, гьар тюрлю оьлчевдеги бюджетлеге лайыкълы гелим береген тармакъ. РФ-ни Президентини пайдалы таклифлерин ДР-ни Башчысы Сергей Меликов да толу кюйде якълады ва шо гьакъда налог къурумланы къуллукъчуларына, Дагъыстанны Халкъ Жыйыныны депутатларына да айрыча буварыв этди.
2021-нчи йылдан тутуп дагъыстанлы далапчылар оьзлер алагъан хайырындан 1 процентинден артыкъ налог тёлемей.
Шолайлыкъда, туризм тармакъда чалышагъан далапчылагъа онгайлы къуллукъланы артдырмагъа тынч болажагъы аян. Онгайлы къуллукъланы санаву ва даражасы къолайлашгъан сайын, бизин республикабызгъа гелеген туристлени санавун артдырмагъа кёмек этежеги де шекликни тувдурмай.
– Нурулла Асипович, адамлардан жыйылагъан мюлк ва топуракъ налогланы жыйывда енгилликлерден пайдаланагъанланы гьакъында не айтмагъа боласыз?
– 2021-нчи йылда топлангъан борчлагъа гёре айрыча адамлардан, уьстевюне, 1 миллиард 600 минг манат бюджетлеге къошум гьисапда къайтарылды. Налогланы тёлевде енгилликлер этилинеген гезиклер де аз тюгюл. Пенсионерлер мюлк налогдан азат этилине ва шолай да 6 сотых топуракъ пайына налог тёлемей. Артдагъы вакътилерде далапчылыкъ булан машгъул болагъанлар учун да налог енгилликлер билдирилген, борчлары артгъа салына. Буссагьатгъы вакътиде Украинада дав агьвалатларда ортакъчылыкъ этегенлер де налог енгилликлерден пайдалана.
Шо гьакъда бизин сайтда толу маълуматлар булан таныш болмагъа имканлыкъ яратылынгъан.
– Налогланы тёлевде топуракъ ва мюлк есилерини маълуматларын янгыртыв нечик юрюле?
– Бизин маълумат базабызда оьтген йыл 43 мингге ювукъ топуракъ пайланы ва шолай да 35 минг уллу къурулушланы маълуматлары тергевлерден сонг янгыртылып ерлешдирилген. Тергевлер зарал учун тюгюл, ачыкълыкъ болсун учун оьтгериле.