Халкъны ичеген сув булан таъмин этив масъала не заманда да шагьарларда йимик юртларда да гьакимлени алдына салынагъан аслу масъалаланы бириси болуп гелген. Неге тюгюл, йыл сайын адамлар сувну кёп къоллайгъан бола. Ону къытлыгъы жамият арада гьакимият къурумлагъа бакъгъан разисизликлер де тувдура. Шону учун болма да ярай, пачалыкъны янындан да ичеген сувну агьлюлени ожакъларына тийишли тазалыгъы булан гелтиривге агьамият бериле. Яшавгъа чыгъарылып турагъан программалар да бар.
Озокъда, ичегенинден къайры, юрт ерлерде халкъ бав, бахча сугъарыв къуллукълагъа да табиатны инг ниъматлы шо аламатын къоллай. Ожакъда, гьайван-мал, жан-жанывар сакълагъан сонг, бав-бахчагъа къуллукъ этген сонг, сув кёп харжлана. Етишеми гьалиги заман бизин республиканы ватандашларына толу кюйде пайдаланмакъ учун сув? Озокъда етишмей деп толу кюйде айтма ихтиярлыбыз. Неге тюгюл, сув етишмей деп кант этегенлер кёп.
Бу йылны орталарында Буйнакск, Къызлар, Дагестанские Огни шагьарланы ватандашлары сув етишмейгенине къазапланып, республиканы маълумат къуралларына кагъызлар яза. Бирисинде булай айтыла.
«Дагестанские Огни шагьарны «Совхозный» деген микрорайонунда 40 градуслар булангъы яллавну тюбюнде сув етишмейгенлик бизин рагьатсызландыра. Уьйлеге гелтирмейгенине гёре, сувну яшлар бавларына да гелтирмей. Онда ичеген суву булангъы педирелер сама ёкъ».
Булай кантлы кагъызланы башгъаларын да мисалгъа гелтире турмакъны маънасы ёкъ. Тек Къызлардан гелгенин эсгерме тюше деп ойлашаман. «Йылны бек исси вакътилеринде кёп йылланы узагъында тийишли къурумлар бизге сув етишдирегенин токътатып къоя. Яшлар бар, къартлар бар, не этме герек?».
Буйнакск шагьарда да кёп йылланы узагъында сув етишмейгенине гёре ерли халкъ кёп зарлангъан деп айтса да янгылыш болмай. Шагьарны орамлары арив тазаланмайгъангъа гёре, онда яз айларда кёп чанг бола…
Республиканы бырынгъы тахшагьарына сув неге етишмейгенни гьакъында ойлашып къарасанг, себеплер аз тюгюл. Биринчиси, ерли гьакимлер кёп йылланы узагъында халкъны сув булан таъмин болувуна гёре тувулунагъан масъалаланы чечиливюне байлавлу ишлени юрюте гелмегени. Оьрдеги Къазанышдан совет девюрде тартылгъан уллу базыкъ быргъы булан шагьаргъа етишдирилеген сув бир вакъти токъталды. Шагьарлылар, сайки, огъар харлы тюгюл… Чиркей кёлден гелеген сув олагъа таманлыкъ этежек. Шоллукъда, гиччи оьзенден гелеген чакъы суву булангъы быргъы Тёбен Къазанышда токътай. Оьр Къазанышдан гелеген сув да о быргъыда бара-бара кемиме башлай.
Буйнакск районну юртларыны арасында Халимбекавул, Янгыкъумукъ юртланы ичеген сув булан таъмин болуву айрокъда онгайсыз къайдада къурулгъан деп айтма ярай. Неге тюгюл, олар сувну Чиркей кёлден Буйнакск шагьаргъа гелеген уллу быргъыдан ала. Эгер шагьаргъа гелеген сув токъталып къалса, халимбекавуллулар да, янгыкъумукълулар да сувсуз къалалар. Шолай гезиклер болгъан.
Бираз алъякъда бу эки де юртну халкъы сувлары ёкъ деп район администрациягъа бара. Районну башчысы Камил Изиев гелгенлеге сув неге токътагъанны англата. Себеби де булай болгъан. Буйнакск шагьарны Чиркей кёлден гелеген сув саялы тийишли гьагъы тёленмеген саялы, олар быргъыдан гелеген сувну къайтара. Борчну къадары 60 миллион манатгъа ювукъ болгъан. Чиркейден Буйнакск шагьаргъа гелеген сув токъталса, Халимбекавул, Янгыкъумукъ юртлар да сувсуз къала. Олар сувгъа налог акъчаланы заманында тёлесе де, Буйнакскиге гелеген сув быргъы бегетилсе, сувдан къыркъыла. Халкъны не гюнагьы бар?
Озокъда, адамланы сув булан таъмин этиливню масъаласы – биринчи ерде. Тек ичеген сувну сан янын болдурмакъ учун да мекенли гьаракат тарыкъ. Сувлар барысы да бир йимик тазаланып гелмей.
Ичеген сувдан зарал болуп, кюйсюзленип, больницалагъа тюшеген халкъ шолай гьаллагъа тарыйгъанына оьзлер гюнагьлы тюгюл. Огъар гьакимлер гюнагьлы.
Юрт ерлерде гьалиги вакъти адамлар абзарларында яда бавларында тонлар булан сув сакъланагъан уллу къуюлар кёп ишлейген болгъан. Булагъындан гелмей буса, машинлер булан гелтирип тёге. Гелтирген сув къайдан алынгъанны олар билмей. Къуюларда ичеген сув сакъланагъан кюйлеге гёре де юрюлеген тергевлер ёкъ. Юрт администрацияланы, санэпидстанцияланы, ерли поликлиникаланы янындан буса да шолай тергевлер юрюле турса да ярар эди. Билмейгенлеге англатыв этсе де пайдалы. Нечик алай да, ичеген сув – халкъ инг де кёп къоллайгъан хайырлы, тек заралы да тиймеге болагъан ниъмат.
