Савлай Россияны ичинде бизин республикада йимик дюньягъа аты айтылгъан спортчулар бир республикада да ёкъ. Спорт булан янгы машгъул болагъан дюньяны чемпионлары Бозигит Атаев, Муслим Салигьов, Олимпия оюнланы чемпиону Бахтияр Агьматов, къошулчан ябушувланы чемпиону Гьабиб Нюрмагьамматов йимик ва олай да аты дюньягъа белгили спортчулардан уьлгю алып, жагьил спортчулар да олар етишген уьстюнлюклеге етмеге гьаракат этип чалышалар.
Бизин мухбирибиз Хумторкъали районда яшланы ва оьрюм яшланы спортгъа къуршавда, районда спортну оьсдюрювде иш гёреген, бугюнлерде оьзюне 25 йыл тамамланагъан яшланы ва оьрюм яшланы спорт школасы не йимик уьстюнлюклеге етишгени гьакъда ону директору Макъсутдин КЪУРБАНОВ булан ёлугъуп лакъырлашгъан.
– Макъсутдин, бу йыл яшланы ва оьрюм яшланы сен ёлбашчылыкъ этеген спорт школасына 25 йыл бите. Биринчи тренерлеригиз, школаны биринчи охувчулары кимлер эди? Район спорт школаны филиаллары къайсы юртларда ишлей эди? Сизин школада спортну къайсы жураларына аслу тергев бериле?
– -Бу йыл бизин спорт школабызны юбилейи деп айтма ярай. 25 йыл битди. Яшланы спорт школасында биринчи гюнден тутуп спортну тутушуп ябушув, бокс, ушу-саньда ва футбол жураларына тергев берилип геле. Тренерлени гьакъында айтсам, бир башлап тутушуп ябушувну тренери Къазакъбий Мамаевни атын эсгережек эдим. Хатабалагьдан тез гечинип къалды. Ол ябушма уьйретген, тарбиялагъан улан Бийсолтан Абакаров яшёрюмлени арасында Европаны чемпиону болду. Артдагъы йылларда сангырав спортсменлени арасында бир нече керен дюньяны чемпиону болуп, сурдолимпиада оюнланы утду. Бизин школаны биринчи тренерлеринден бириси Къ. Мамаевни атындагъы тутушуп ябушувдан республика турнири де юрюле.
Спорт школа ачылгъан замандан тутуп бизде ишлейген спортну бокс журасындан тренер Жалалутдин ва ону иниси Муслим Биярслановланы атларын эсгерме сюемен. Жалалутдин – Дагъыстан Республиканы физический культурасыны ат къазангъан къуллукъчусу. Иниси Муслим –боксдан спортну халкъара даражалы устасы, профессионал боксдан СНГ-ни чемпиону. Олар ябушма уьйретеген яшлар Дагъыстанны ва Россияны чемпионлары да болгъан.
Шавхалянгыюртдагъы бизин школаны филиалында ишлейген Эдив Исаев де район ачылгъанлы ушу-саньдадан тренер болуп ишлеп тура. Ол Дагъыстанны, Россияны, Европаны, дюньяны чемпионларын тарбиялагъан. 2017-нчи йылда Э. Исаевни спортну ушу-саньда журасыны федерациясы Россияда лап яхшы гьасиллер гёрсетген тренер деп токъташдырды. Биз ону документлерин «Дагъыстан Республиканы физический культурасыны ат къазангъан къуллукъчусу» деген гьюрметли атгъа онгарып турабыз. Район спорт школаны филиаллары Тёбе посёлокда, Алмалыда, Уьчгентде, Темиркъуюда, Шавхалянгыюртда ишлеп тура.
– Сизин спорт школагъа нече яшны къуршагъансыз? Школагъа гелмеге сюеген яшланы санаву йылдан-йыл артамы, не де кемийми?
– Гетген йыллар булан тенглешдирген заманда, бизин спорт школагъа гелеген яшланы санаву артып тербей. Бу йыл оланы санаву 639-гъа етише. Шо яшлар булан 20 тренер-педагог ишлей. Озокъда, оланы барысы да чемпионлар болуп къалмас. Спортгъа къошулгъан яшланы къаркъара савлугъу беклеше, спортгъа сюювю арта.
Бизин школагъа спорт булан иштагьланагъан яшланы къайсы да язылмагъа, гелмеге бола. Гюч булан да сакъламайбыз. Ата-анасыны разилиги булан къабул этебиз. Школагъа гелип турагъан яшланы арасында бираздан гетип къалагъанлары да бола. Оланы да неге гетесен деп токътатмайбыз. Мунда гелмеге яшлагъа борч этип де салмайбыз. Тек гьар йыл школалагъа барып, яшлар булан ёлугъувлар этип, бизин спорт школабызны гьакъында хабарлайбыз. Яшлар булан чакъда-чакъда чемпионларыбыз ёлугъувлар оьтгере.
– Сизин спорт школагъызны уьстюнлюклери гьакъда айта туруп, Россия, Европа, дюнья оьлчевюндеги спортчуларыгъызны атларын айтсагъыз арив болар эди.
– Шавхалянгыюртну тренерини гьакъында айтдыкъ. Гьали ол тарбиялагъан яшланы атларын эсгерейик. Озокъда, барысыны да атларын айтма бажарылмай. 2017-нчи йылда Италияда спортну гюнтувуш ябушув жураларындан дюнья чемпионаты юрюлдю. Шо ярышларда Эдив Исаев ябушмагъа уьйретген шавхалянгыюртлу Исламдин Муртазалиев ва Тёбе посёлокдан Мугьаммат Къурбанов ортакъчылыкъ этди. Исламдин Муртазалиев шо уллу ярышларда эки алтын медаль къазанып, дюньяны чемпиону болду.
Гетген йыл Эдив ябушма уьйретген яшлар Мугьаммат Къурбанов, Эльбрус Моллакъаев Россияны Москва шагьарда оьтгерилген чемпионатында спортну ушу-саньда журасындан биринчи ерлени алдылар.
Спортну къуруму оьтгереген низамсыз ябушувларыны журасындан ярышларда Кисловодск шагьарда Мамаш Давутов ва Муртуз Гьажимуратов ябушмагъа уьйретген 19 йыллыкъ уланланы арасында Минатулла Муталимов дюньяны чемпионуну белбавуна ес болду.
Яшланы спорт школасында тарбиялангъан ва ябушмагъа уьйренген агъа-ини Зайнутдин ва Мухтар Къурбановланы уьстюнлюклерин де эсгермей болмайман. Зайнутдин Къурбанов гетген йыл тутушуп ябушувдан Россияны чемпионатында ортакъчылыкъ этди ва 97 кило авурлукъда 3-нчю ерге ес болду. Тутушуп ябушувдан дюньяны кубогун алмакъ учун Хасавюрт шагьарда оьтгерилген юбилей ярышларда биринчи ерни къазанды.
– Макъсутдин, район администрацияны янындан сизин школагъыз якълав табамы? Районну оьзге юртларында ишлейген спорт школалагъа кёмек бармы? Оланы ишлери нечикдир?
– Тюзюн айтма герек, бугюнге ерли район администрацияны янындан бизин школагъа кёмек этиле. Уьчгент спорт школаны къырыйында футбол оюндан гиччирек майданча ачылма тарыкъ. Мунда яшланы футбол ойнама уьйретеген Гьайдар Салигьов – бизде кёп йыллар ишлеген тренер. Уьчгентде бу йылдан башлап ушу-саньдадан янгы тренер ишлемеге башлагъан. О да – Москвадагъы физкультура институтну битдирип гелген Гьасан Ибрагьимов. Ол оьзю де тай боксдан уллуланы арасында дюньяны чемпиону болгъан. Гьасан – спортну халкъара даражалы устасы.
Темиркъуюда да спортзал толу кюйде ярашдырылды, школаны къырыйында минифутбол майданча ачылды. Бу йыл биз олагъа тутушуп ябушувдан тогъатартывланы юрютмеге болагъан янгы халча бердик.
Алмалыны алсам, мунда яшлар аслу гьалда бокс булан машгъул. Тренери – Залимхан Алиев. Ол уллуланы арасында кикбоксдан дюньяны чемпиону да болгъан, спортну халкъара даражалы устасы. Алмалы школадагъы уллу залгъа тренировкалар учун 12 къап да алынгъан.
Тёбе посёлокну алсам, мунда яшлар спортну эки журасы булан машгъул: ушу-саньда ва тутушуп ябушув. Ушу-саньданы Таймасхан Акаев, тутушуп ябушувну буса Ширвани Шаллаев юрюте. Бу эки де тренер кёп йыллардан берли ишлей. Таймасхан Акаев ябушма уьйретеген яшлар Макашарип Макашарипов (гюнагьындан Аллагь гечсин, гечинди), Магьаммат Идрисов ушу-саньдадан дюньяны чемпионлары болду. Таймасхан онлар булангъы чемпионланы тарбиялагъан.
Тутушуп ябушувну гьакъында айтсам, районда лап да сынавлу ва яхшы гьасиллери булангъы тренерлени бириси Ширвани Шаллаев гьисаплана. Ол район ачылгъанлы ишлей. Дагъыстан Республиканы физический культурасыны ат къазангъан къуллукъчусу. Ол ябушма уьйретген яшлар Дагъыстанны, Россияны, дюньяны чемпионлары да болгъан. Уланы Арсен Шаллаев яшёрюмлени арасында дюньяны чемпионатында уьчюнчю ерни алып гелди. Къызырдашыны уланы Ширвани Муратов 2008-нчи йылда Токиода болгъан Олимпия оюнланы чемпиону болду. Ол тарбиялагъан яшланы айтсакъ, Дагъыстанны, Россияны, Европаны чемпионлары болгъан кёп яшланы атларын эсгермеге болабыз.
Район центры Къоркъмаскъалада спортну тутушуп ябушув, бокс, ушу-саньда, футбол жураларындан секциялар ишлей. Боксдан ябушма уьйретеген агъа-ини Жалалутдин ва Муслим Биярслановланы спортда ва тренер гьисапда кёп уьстюнлюклери бар. Олар уьйретген яшлар Дагъыстанны, Россияны, Европаны оьлчевюндеги уллу ярышларда да алдынлы ерлени алгъан. Биярслановланы оьзлер къургъан спортзалы бар. Олар уьйретген яшлардан Дагъыстанны, Россияны, Европаны савгъатлы ерлерин алгъан яшланы эсгерсем, Сулейман Бамматовну, Муслим Бамматовну, Мурат Ибрагьимовну, Артур Бочуевни, Даниял Абсаламовну атларын айтмагъа боламан.
Къоркъмаскъалада тутушуп ябушувдан Россияны, Европаны чемпиону, дюньяны ва сурдолимпия оюнланы чемпиону Бийсолтан Абакаров атын инг башлап эсгермеге тюше. Ону айтылгъан тренер Къазакъбий Мамаев ябушмагъа уьйретген эди. Тутушуп ябушувдан агъа-ини Къурбановлар да яхшы уьстюнлюклеге етишген. Зайнутдин Къурбанов Россия, Европа, дюнья оьлчевюндеги ярышларда ортакъчылыкъ этип, савгъатлы ерлени алгъан. Европаны оьлчевюндеги ярышларда гюмюш медальгъан ес болгъан. Бир нече уллу халкъара турнирлени утгъан. Ярыгинни атындагъы турнирни чемпиону болгъан. Иниси Мухтар да Дагъыстан, Россия, халкъара ярышланы савгъатларына ес болгъан.
Гьали гиччи яшланы тутушуп ябушувгъа Гьюсейн Салаватов уьйрете. Ол ябушма уьйретеген яшлар да республика ярышларда алдынлы ерлени ала. Бизин яшлар республика оьлчевюндеги бир ярышны да къутгъармай, барысында да ортакъчылыкъ эте.
– Спорт школаны алдына не йимик масъаланы саласыз?
– Бизин школа – яшланы ва оьрюм яшланы спорт школасы. Биз айрыча чемпионланы санавун артдырмагъа чалышабыз деп айтмагъа болмайбыз. Школаны аслу мурады – болгъан чакъы кёп яшны спортгъа къуршамакъ, оланы санларын чыныкъдырмакъ, савлугъун ва ругьун беклешдирмек. Дагъыстангъа, Россиягъа бакъгъан якъда патриот, сююв гьислени тарбиялайбыз. Спорт булан машгъул болагъан адам тувуп оьсген юртун, халкъын, миллетин, Ватанын сюймей болмай. Айрокъда шо гьис Дагъыстандан арек чыкъгъанда айрыча бек билине.
БИЗИН МАЪЛУМАТ:
Макъсутдин Мухтарович КЪУРБАНОВ Къоркъмаскъалада тувгъан. Ата юртунда орта школаны битдирип, Дагъыстан пачалыкъ педагогика институтну физкультура факультетине охумагъа тюшген. Оьр охув ожакъда охуйгъан йылларында футбол оюн булан машгъул болгъан. 1983–1985-нчи йылларда асгер борчун кютген. Ол асгерде къуллукъ этегенде Саратов областны «Юлдуз» деген футбол командасында ойнагъан. Институтда охуйгъан йылларында Къызлар районну «Терек» деген футбол командасында ойнап, Дагъыстанны чемпиону болгъан.
1988-нчи йылда Къоркъмаскъала орта школагъа физкультурадан дарс береген муаллим болуп тюшген. Хумторкъали район ачылгъан заманда, 1994-нчю йылда ону райондагъы яшланы ва оьрюм яшланы спорт школасыны директору этип белгиленген.
СУРАТДА: М. КЪУРБАНОВ.
