Кёкюрек аврувгъа къаршы иш гёрюв бир заманда да туварылмагъаны барыбызгъа да аян. Оьтген асрулардан баш алагъан шо аврувну тамурларыны гьали де сёнме-дёнме хыялы да ёкъ. Кёкюрек аврув лап да айтылгъан къагьрулу аврувланы онавуну арасына гирегени де оьрде айтылгъан ойланы гертилигин исбатлай.

Жамиятыбызда кёкюрек аврувгъа къаршы этек чалып, бел бюгюп дегенлей иш гёрегенлени санаву кемимейгенлиги юрекге маслагьатлыкъ гелтире. Олайланы ал сыдыраларында да оьз ишине къаны-жаны булан берилген кёкюрек аврувгъа къаршы иш гёреген Хасавюртдагъы диспансерни баш врачыны заместители Гьавахан Къурашевна Жангишиеваны айрыча эсгерме ярай.

Яш йылларындан тутуп, атасы Къураш Исматуллаевичден илгьам алып оьсген яш къызгъа, арадан хыйлы йыллар оьтсе де, эсге алма хыйлы зат варисликге къалгъандай гьис этиле. Къураш Исматуллаевич оьзю де – Хасавюрт шагьарда биринчилерден болуп бу къагьрулу аврувгъа къаршы кёп къыйын тёкген докторланы бири. Ону сиптечилиги булан аякъгъа тургъан гьалиги кёкюрек аврувланы больницасы да, шондагъы яшлар ва яшёрюмлер учунгъу бёлюгю де Къураш Жангишиевни гьаракатчы загьматыны натижасы болуп токътай.

Акъ халат гийген атасы гиччи Гьавахангъа, гертилей де, айрыча башгъа келпетдеги адамдай гьис этиле.

– Докторлукъ касбугъа сюювюм де атамны шо акъ халатындан башланды. Оьр класларда охуйгъанда да атабызны акъ халатын гийип, гюзгюге барып къарай эдим. Оюм-гьакъылым булан аврувлагъа нечик янашма герегимни гёз алдыма гелтире эдим, – дей Гьавахан Къурашевна.

1984-нчю йылда дёрт номерли орта школаны яхшы къыйматлагъа битдирме бажаргъан Гьавахан туберкулёз диспансерде эки йыл санитарка болуп ишлей.

– Мени учун, – деп узата ол сёзюн, – шо эки йыл мен доктор болуп, атамны сокъмагъындан юрюме, ёл алма бажаражакъман деген уллу тергев, сынав эди. Тек къайпанмас къыз шо экзаменин де уьстюнлю кюйде берме бажаргъан ва 1986-нчы йыл Дагъыстан мединститутгъа охума тюше.

Гьар даим охувда да, жамият ишлерде де алдынлыкъны байрагъын гётерип юрюген жагьил къыз институтда да ягъада къалмай. Муну жагь-жигерли айланышын да, охувгъа гьаракатчылыгъын да мединститутну дарс беривчюлери эс этелер. Оьр охув ожакъны уьстюнлю кюйде тамам этген мелте къызгъа охувун узатып, мединститутда ишлемекни маслагьат этелер. Тек Гьавахан рази болмай. «Сиз айтагъан ой арив, тек мен, мени юрегим иш излей», – деп жаваплана.

Шатлы ахшам да бите, дипломлар тапшурулгъан мюгьлетлер де артда къала, бирче охугъан къурдашлары, дарс беривчюлери булангъы савболлашывлар да эсделикге айлана. Эки йыл интернатурадагъы охувундан сонг 1993-нчю йыл врач-фтизиатор болуп оьзю бир заман санитарка болуп ишлеген диспансерге инамлы абатлар булан геле.

Ишни жанын чыгъарып, гьар этегенине яратывчу къайдада янашып гелген Гьавахан Къурашевна башлап бёлюкню башчысы, 2007-нчи йылдан тутуп диспансерни баш врачыны заместители этилип белгилене. Бугюнлерде буса биз ону булан кёкюрек аврувну гьакъында лакъыр этдик.

– Гьавахан Къурашевна, кёкюрек аврувдан ким де аврума боламы? Биревлени айтывуна гёре, яшавда осал яшайгъанлар кёкюрек аврувдан авруй дей. Олай болгъанда, кёкюрек аврув ярлы халкъны авруву болуп токътаймы?

– Шо тюз тюгюл. Кёкюрек аврувдан къайсыбыз да: бай да, ярлы да, уллу далапчылар булан янаша, докторлар да аврума бола.

– Шо аврувну къоркъунчлугъундан къутулмакъ учун бизге, сав адамлагъа, не этме тюше?

– Кёкюрек аврувгъа къаршы ишлер яшны тувгъан заманындан тутуп башлана. Шо ишлер яшгъа йыл битгенде, сонг буса етти йыллыкъ чагъында да давам этиле. Артдагъы бир нече йылланы боюнда бир-бир «гьакъыллы» аналар яшларына прививкалар этдирмекни яны тюгюллер. Шо буса натижада пашман гьасиллеге элте. Бизде гетген йыл перинатальный центрда тувгъан 2302 яшдан 492 яшгъа прививка этилмеген. Биринчи класгъа барагъан 1221 яшдан 621-не хас тергевлер этилмеген.Себеби – ата-ананы къаршы туруву. Сайки, кёкюрек аврувгъа къаршы этилеген ишлер оланы авлетлерине зарал гелтирежек. Йигирма биринчи асругъа абат алынса да, гьалиги замангъа гетген девюрлени гёзюнден къарайгъанлар тамашагъа къалдыра.

– Гьавахан Къурашевна, бизин йимик уллу чагъындагъылар да шо аврувдан аврума бола чы?

– Кёкюрек аврув биревню де къызгъанмай, уллуму, гиччими –къарамай. Шону учун даим тазалыкъны сакълама борчлубуз. Тазалыкъ – савлукъну булагъы деп негьакъ айтылмай чы. Муна мен кёкюрек аврувлар булан къатнашагъаным 27 йыл бола. Къайсы аврувну да алдын алма болсанг, сен шогъар къаршы турма да болажакъсан.

Лакъырыбыз яшавну тюрлю-тюрлю канзилерине гёче. Гьавахан Къурашевна яшавгъа тюз багьа берип де, къурдашларын, иш ёлдашларын абурлап да, багьалап да болагъан адам экенине бизде бир де шеклик къалмады. Сёз арада огъар гьакимиятны янындан берилген не бир гьюрметлев аты ёгъу тамашагъа къалдырды. Оьз оьмюрюн, яшавун, къысматын дазу сакълавчулар йимик, бизин савлугъубузну гече де, гюн де гьайын этеген оьр даражадагъы доктор Гьавахан Къурашевна Жангишиева йимиклер де гьюрметлев атлагъа лайыкълы тюгюл буса, олай атлар кимлеге тийишли деген сорав оьзлюгюнден арагъа чыгъа. Бизин жамиятда, къурумда адам загьматы булан абурлу буса, макъаламны игити шолай атгъа кёп эртеден лайыкълы.

 

Магьаррам АЛИМГЬАЖИЕВ. Хасавюрт.