Генгешни шагьар админист­рацияны башчысы Арслан Арсланов ачды. Сонг ол «Хасав­юрт шагьар» деген муниципал округну башчысы, террорчулукъгъа къаршы иш гёреген комиссияны председатели Сайитпаша Умахановгъа сёз берди.

Ол эсгерген кюйде, бугюн биз террорчулар жамиятгъа билдирген къаршылыкъгъа жавап бермеге герекбиз. Олар адамланы тонай, ватандашланы аманлы­гъын болдурагъан къурумланы вакиллерини жанын къыя. Артдагъы заманларда ерли гьакимиятгъа шагьарлылардан гелеген кагъызланы санаву артып тербей. Шоларда ватандашлар оьзлени талайлы тангаласындан жинаятчылар магьрюм къоймагъа къарайгъанына ичибушагъанын билдире.

Шагьарлылар негьакъ талчыкъмайгъанын муна булай санавлар тасдыкъ эте. Гетген йыл бизин шагьарда 20 ватандашны жаны къыйылгъан, жинаятчылар адамланы ихтиярларын якълайгъан къурумланы 22 къуллукъчусуна чапгъын этген, тонав ва акъча бермекни талап этеген 21 гезик гьисапгъа алынгъан. Шо заманны ичинде законсуз савутлангъан уьюрлени 15 ортакъчысы дагъытылынгъан, экевю буса тутулгъан, шолай да оланы 9 кёмекчисине законну алдында жавап бермеге тюшежек.

Шону учун да шагьарлылар адамланы ихтиярларын якълайгъан къурумлардан террорчулукъгъа ва экстремизмге къаршы ишни гючлендирмекни, законсуз савутлангъан уьюрлени ортакъчыларын, оланы кёмекчилерин ва ювукъ къардашларын къатты кюйде такъсырламакъны талап эте.

Абурлу касбучулар гьисап­лайгъан кюйде, бизин шагьарны террорчулукъгъа къаршы иш гёреген комиссиясы Темиркъазыкъ-Кавказ федерал округда лап да натижалыларындан санала. О оьзюню гьаракатын республика ва федерал къурумлар булан тыгъыс байлавлукъда юрюте. Террорчуланы къоркъув беривлеринден шагьарлыланы толу къорумайлы, бир уьстюнлюк де юрекни солкъ этмежек.

Оьзюню сёйлевюнде шагьарны башчысы террорчулукъну алдын алмагъа болушлукъ этежек чараланы уьстюнде токътады.

Биринчилей, Дагъыстанны кёп миллетли халкъларыны макътавлу тарихин ва янгыз оьзю­не хас маданиятын ахтарывну ва уьйренивню къайдаларын тюбюкъарадан алышдырма герек. Эгер де бизин ата-бабаларыбыз Ватаны ва сыйлы дин учунгъу ябушувларда гёрсетген бирликни мисалларын тюз къоллама бажарсакъ, шо яшёрюмлени юрек­леринде патриот гьислер тувдурувгъа да кёмекчи болажакъ.

Сонг да, школаларда динни кюрчюлеринден дарслар беривню айрыча тергевню тюбюнде сакълама тийишли. Гьали шо иш башалман юрюле. Дин алимлени шагьар советини муаллимлени сайламагъа, программаланы гьазирлевде ортакъчылыкъ этмеге ва заманда бир берилеген дарсланы сан янын тергемеге ихтияры бар, тек совет бугюнге шондан пайдаланмай.

Ерли дин къуллукъчуланы да жамият-политика даражасын ахтарма ярай. Гьалиги дин къуллукъчуланы кёбюсю ислам билимлени тыш пачалыкъларда алгъан. Олар ислам дин гери урагъан къайдаланы танглап, уьюне къайтгъанда яшёрюмлени башын чырмап, жинаятчылыкъны тайгъакъ ёлуна тюшмеге борчлу эте.

Дагъыстанны бусурманларыны съездин оьтгермеге де алданокъ заман болгъан. Шо чарада ислам диндеги бары да агъымланы якъчылары ортакъчылыкъ этмеге герек, олагъа террорчулукъ ва экстремизм булан байлавлу оьз ойларын ачыкъдан-ачыкъ айтмагъа имканлыкъ бермеге тарыкъ. Эгер де шолай съезд гьалиден 5-10 йыллар алда оьтгерилген эди буса, бугюн бизин республикада шулай къыйынлы жамият-политика гьал тувулунмажакъ эди.

Адамланы аманлыгъын бол­дурувгъа ич ишлер минис­терликни янындагъы хас бёлюк­лерде дагъыстанлы жагьиллени къуллугъу да болушлукъ этежек эди. Ондан къайры, къыйынлы шартларда гёнгюллю халкъ дружиналар оьзлени асувлугъун нече керен де тасдыкъ этген. Тек дружиналар террорчулукъгъа ва экстремизмге къаршы ябушувда асувлу гюч болсун учун, пачалыкъ даражада къурум чаралар гёрюлмеге ва оланы сакъламакъ учун бюджетден таба акъча маялар гёрсетилмеге тарыкъ.

Биз адамланы ихтиярларын якълайгъан къурумланы ветеранларына кёп-кёп къыйын масъалаланы чечивде гьакъыллы насигьатлары булан кёмекчи болагъаны учун бек разибиз. Бизин республикада тувулунгъан жамият-политика ва криминал гьалны гёз алгъа тутуп, ветеран къурумлагъа закон булан герти ихтиярлар берилсе, оланы гьаракаты дагъыдан-дагъы пайдалы болажакъ эди. Шолай ихтиярлар террорчулар булангъы ябушувларда жанын къурбан этгенлени къардашлары къуршалгъан бирлешивге де берилмеге герек.

Яшлайын уланын яда уланкъардашын тас этген адамланы юреклеринде террорчулагъа къаршы оьжетлик, олардан къан алмакъны гьаваслыгъы тувулуна. Къурбанланы санаву гюн сайын арта. Эгер де тезликде бир тюрлю чаралар гёрюлмесе, уллу балагь къопмакълыкъ бар.

Шагьарны акъсакъаллылары булангъы ёлугъувда террорчулукъгъа ва экстремизмге къаршы ябушагъан къурумлагъа кёмеклешеген республика фондну къурмакъны гьакъында айтылгъан эди. Мадарлы шагьарлылар полицияны материал-техника кюрчюсюн беклешдиривге, гьазирленеген террорчулукъ ишлени, ону яшавгъа чыгъармагъа онгарылагъанланы гьакъында алданокъ маълумат жыймагъа, яралангъан полицияны къуллукъчуларына, жанын къурбан этгенлени агьлюлерине кёмеклешмеге гьажатлы болагъан чакъы акъча бермеге гьазир.

Шолай фонд бизин шагьарда къурулгъан. Шону гёнгюллю кюйде берилеген акъча взнослардан къайры, хас чараланы вакътисинде жинаятчы ишге байлангъан боевиклерден, оланы кёмекчилеринден ва ювукъ къардашларындан чыгъарылып алынгъан мал-матагь булан толумлашдырмакъ деген таклифлер де бар.

Террорчуланы, оланы агьлюлерин ва оланы кёмекчилерин такъсырлавну даражасын артдырмакъ деген чакъырывлар кёп эшитиле. Гьали шону булан байлавлу законну уьстюнде ишленип тура, узакъ къалмай Пачалыкъ Думаны депутатлары ону къабул этмеге герек.

Гьали-гьалилерде террорчуланы къардашларын материал якъдан жаваплыкъгъа тарт­макъны гьакъындагъы закон иш гёрме башлагъан. Тек шону булан дазуланып къалмагъа тюшмей. Демек, террорчу уьюрлени къардашларын бюджет идаралагъа ишге алмагъа, оланы пачалыкъны ичинде бир ерден башгъа ерге, олай да тыш уьлкелеге тергевсюз барма къоймагъа, пачалыкъны янындан гёрсетилеген пособиелени олагъа бермеге тарыкъ тюгюл. Сонг да, бандитлени ва оланы ювукъ къардашларыны уьй-эшигин, мал-матагьын чыгъа­рып алып, оланы террорчулукъ гьаракатдан зарал гёрген ватандашланы пайдасына тийдирме герек.

Экстремист-террорчулукъ гьаракатгъа башын сукъгъанланы ва оланы дос-къардашын шагьардан къуваламагъа ихтияры бар абурлу адамлардан топлангъан жамаатны къурма да заман гелген.

Ахырында Сайитпаша Умаханов хасавюртлуланы биригип террорчулукъгъа къаршы турмагъа чакъырды. Сонг докладгъа гёре пикру алышдырывлар башланды.

Россияны МВД-сини шагьардагъы бёлюгюню начальнигини заместители Къарлан Акайчиков жинаятчылар гюнден-гюнге башгётере буса да, тек полицияны къуллукъчулары оланы алдында бюдюремейли чалышажагъына, ишини асувлугъун артдырмагъа гьаракат этежегине залдагъыланы инандырды.

Шагьар жыйынны депутаты Шамсулгьуда Магьамматов ойлашагъан кюйде, арап пачалыкъларда билим алмагъа сюегенлени умутларыны алдына мекенли тогъас салынмагъа герек. Неге десе, яшёрюмлер уьюне ата-анасы да танымайгъан кюйде бузулуп къайталар. Дин илмуланы уьйренмеге сюегенлер учун бизин республикада бары да имканлыкълар яратылгъан охув ожакълар да, терен билимли алимлер-муаллимлер де бар.

Датуевни атындагъы орамдагъы межитни имамы Абдулгьасан Мусаев гьакъ динге къуллукъ этебиз деп ватандашланы жанын къыягъанланы, оланы уьй-эшигин атылтагъанланы ислам булан бир аралыгъы да ёкъ деп билдирди.

Ата-аналаны шагьар комитетини атындан сёйлеген Агьмат Абдулазизов эсгерген кюйде, бары да балагьны оьзеги агьлюлерде оьсюп гелеген наслуну тарбиялав иш осаллашгъаны булан байлавлу. Кёп-кёп ата-аналар яшавлукъгъа амал этебиз деп, гечеси-гюню булан дегенлейин базарларда сатыв-алыв эте. Натижада, оьз ихтиярына ва тергевсюз къалгъан яшёрюмлени экстремистлер башын чырмап къоя.

Дагъыстанны муфтийини кёмекчиси Билал Алисханов бугюнлерде Хасавюрт шагьарны ва ювукъ арадагъы районланы юртларыны имамларыны ортакъчылыгъы булан дин конференцияны оьтгермекни, шонда террорчулукъгъа ва экст­ремизмге къаршы иш гёрювню чараларын бегетмекни таклиф этди.

Генгешде сёйлеген шагьардагъы килисаны кешиши Валерий (Галкин), Россияны МВД-сини бизин шагьардагъы бёлюгюню ветеранларыны советини председатели Зайбодин Омаров, Алевдин Абуковну атындагъы кёп профилли лицейни дарс беривчюсю Татьяна Фролова, Мавлет Батыровну атындагъы спорт школаны директору Абакар Абакаров, «Заречный» деген посёлокдагъы межитни имамыны заместители Халит Байсунгуров, Шамил Умахановну атындагъы спорт школаны директору Сайпудин Алиасгьабов, тутушуп ябушувну тренери Гьамзат Абасов ва милицияны ветераны Шамсулвара Магьамматов шагьарны башчысыны докладын пайдалы таклифлер булан толумлашдырдылар.

Генгешде Дагъыстанны аманлыкъ советини секретары, Россия­ны Игити Магьаммат Баачилов да ортакъчылыкъ этди ва чыгъып сёйледи. Уллу жыйынны жамын шагьарны башчысы Сайитпаша Умаханов чыгъарды.

Генгешде къабул этилген къарарда террорчулукъгъа къаршы иш гёреген комиссияны гьаракатын бир къадар жанлашдырмакъ учун мекенли чаралар белгилене.



Макъсут ЧЕРИВХАНОВ.

Суратда: С. Умаханов сёйлейген вакъти.

Измулла ГЬАЖИЕВ

чыгъаргъан сурат.