Мен оьзлени гьакъында язма сюеген бий тухумну бириси – Уцмиевлер ер еси гьисапда Ботаюртда яшагъан. Оланы тамур тереги булай геле: Солтан-Мут-Айдемир-Солтанмут-Уцму-Хасай-Муса-Хасай-Хан-Давут Уцмиев.
Ботаюртну уьчюнчю къабурларыны «Гюрюллевюк» татавулуну къыбла янында мармарташдан салынгъан уллу сын бар. Сынташгъа булай языв этилинген: «Даудъ-хан Мусаевич Уцмиев-корнет 15-го Переяславского Драгунского полка, родившийся 13… 1889 года пал смертью героя в войне с Германией 30 июля 1914 года».
Давут Муса бийни уллу уланы, гиччиси – Агьмат, къызардашы – Рашия. Мен эшитген кюйде, Давут Петербургда военный училищеде охугъан, юртгъа каникуллагъа гелгенде, атасы тутгъан элни саякъ юрюйген гьайванларын ол чыгъарып къоя болгъан дейлер. Биринчи дюнья давда 38 пачалыкъ ортакъчылыкъ этген ва огъар 74 миллион солдат ва офицер къуршалгъан. Шо къызгъын давларда корнет Давут атлы асгерде къуллукъ эте болгъан. Кюйге къарагъанда, ол разведкада болмакълыкъ бар. Австрийский офицерни савлай тутуп гелтирме сюйген болгъан дейлер. Давда гёрсетген къоччакълыгъы саялы, оьлген сонг, асгерден адамлар да гелип, Ботаюртну къабурларына, кёп адам да жыйылып, ону гёмгенлер. Къабурну айланып челтир тутулгъан болгъан. Кёп гючлю цементден сынны эки яны да бегетилген.
Тек сын, гертисин айтса, 1930-нчу йылларда бираз «къыдырып» да гелген. Мен эшитген кюйде, юртда янгы колхозлар къурулуп турагъан заманларда, юртну комсомол къурумуну къарарына гёре болма ярай, яш адамлар Давутну сынын, арбагъа да салып, Яхсайгъа Зайналабит Батырмурзаевни анасы Умукюрсюнге элтип: «Бизин йимиклени ярыкъ яшаву учун оьлюп гетген сени уланынга шу сынны тийишли гёребиз», – деп айтгъанлар. Умукюрсюн айтгъан дейлер: «Уланыма тийишли буса, гьукумат оьзю салар, мен башгъа адамны сынын уланыма эсделик таш этип салмасман», – деп.
Сынны Яхсайда межитни янына ташлап, къайтып гелгенлер. Биревлер айтагъан кюйде, сын 1957-нчи йыллар болгъунча Абдулвагьап-гьажини абзарында тургъан. «Эсделиклени аяп сакъламакъ» деген къарар чыкъгъан сонг, ботаюртлу юрист, Хасавюртдагъы крайны ахтарагъан музейни къуруп, онда кёп йыллар ишлеген Таймасхан Салаватовну къастлыгъы булан шо сын къайтарылып Ботаюртгъа гелтириле. Сынташ Дагъыс булакъны къырыйында да бир жумалар тура ва ондан сонг къайтарылып оьзюню ерине салына. Гьали къабурну темир челтири, озокъда, ёкъ. Къырыйындагъы къабур анасы Абежни къабуру дейлер.
Мени борчум болгъан ишни болгъан кюйде язмакъ деп гьисаплайман. Охувчу буса, оьзю ойлашып, мунда эсгерилгенлеге оьзюню багьасын берсин.
Исахан гьажи ГЬАЖИЕВ.
СУРАТЛАРДА: корнет Давут Уцмиев;
янгыдан ерин тапгъан ону къабуруну сынташы.
