Законну якъламакъ – аслу къуллугъу




           Россия Федерацияны Конституциясы гёрсетеген кюйде, федерал законланы, Россия Федерацияны Президентини указларын ва къарарларын, Россия пачалыкъны къарарларын, Дагъыстан Республиканы Конституциясын, Дагъыстан Рес­публиканы законларын, Дагъыс­тан Республиканы Башчысыны указларын ва Да­гъыстан Гьукуматыны къарарларын яшавгъа чыгъарыв ёлларда закондан тайышмай юрюлеген гьаракатны болдурмакъ юстиция министерликни борчу экени къайсыбызгъа да белгили.



Бир нече гюн алда мен юстиция къуллукъну республикадагъы иши булан ювукъдан таныш болмакъ муратда Россияны юстиция министерлигини Дагъыстан Республикадагъы баш управлениесинде болдум. Управлениени начальниги Умар-Гьалипа Шагьманаевни эшитип танысам да, ону булан иш уьстде ёлукъмагъан эдим. Ол Къарабудагъгент юртда тувгъан ва яш йылларын онда йиберген. Къумукъча таза сёйлей. Шо мени бираз тамаша да этди. Уллу къуллукъларда ишлеп, даим ишинде орусча сёйлеп тургъан адамланы къумукъча гьаллашма сюймейгенлерин гёргенмен. Мени англагъан буса ярай, Умар-Гьалипа: «Мен юртлу яшман чы», – деп иржайды.



«Республиканы ватандашлары оьзлени конституция ихтиярлары булан таъмин боламы?» –деген биринчи соравума ол кёп ойлашмайлы:



– Озокъда, ватандашлар конституция береген ихтиярлар булан толу кюйде таъмин бола деп айтсакъ, тюз болмас. Булай алгъанда, пачалыкъны экономикасы оьр даражада тюгюл буса, ватандашларын да толу кюйде социал кёмек булан таъмин этме бажарылмай. Простой сёзлер булан айтгъанда, Конституция – ватандашланы яшавун яхшылашдырма деп язылгъан китап. Халкъны яшавунда социал масъалаланы чечиливю аслу ер тутма да герек, – деп къысгъача жавап берди.



Умар-Гьалипа Шагьманаев хабарлайгъан кюйде, ведомствону аслу ишини бир бутагъы – муниципал къурулувланы, юрт администрацияланы уставлары тюз яшавгъа чыгъарылсын учун да тергев иш юрютмек. Уставлар управлениеде регистрация этиле. Айда бир болмаса да, кварталда бир сама алышынывлар этиле тура. Конституцияны бузагъан ери болса, тюзлемек таклиф этиле. Тюзлемесе, прокуратурагъа билдириле.



Управление адвокатураны ишине де тергев юрюте. «Адвокатлар гьалиги заманда кёп болгъанын нечик англатма бола», – деп сорайман Шагьманаевге. Совет девюр булан тенглешдиргенде гьали оланы санаву эки, уьч керенге де артгъандыр. Ол айтагъан кюйде, адвокатланы кёп болгъаныны себеби судларда къаралагъан ишлер де артгъаны булан байлавлу. Гьали аз себеп буса да, адамлар судгъа барагъан кюйге уьйренген.



Адвокат къуллукъ ватандашлар учун айрокъда тарыкълы деп айтса да янгылыш тюгюл. Шо ишни юрютме сюегенлер кёп болса да, олагъа шолай ихтиярланы бермек учун управлениени янындан салынагъан талаплар бар. Оьр охув ожакъны тамамлап, диплом алгъаны булан битип къалмай. Оьзге тюрлю янларындан да адвокатны толу касбу даражасы болма тарыкъ. Адвокатны статусун алмакъ учун комиссиягъа экзамен берме герек.



Адвокатлыкъ къуллукъну юрютеген адам мекенли билимли ва англавлу болсун учун, пачалыкъ янындан гьай этив бар экенин эс этме де къыйын тюгюл. Неге экенин де англама бола. Пачалыкъ, сайки, оьзюню ватандашларын судларда мекенли якъламакъ учун мекенли адвокатлар да гьазирлей.



Бирдагъы янындан, биз оьзюню гьакъында айтып турагъан управление Дагъыстан Республикадагъы коммерция юрютмейген къурумланы регистрация эте ва оланы ишин тергей. Эгер де ишинде Конституцияны буза буса, тийишли чаралар гёрюле.



Биз лакъыр этип турагъанда, Умар-Гьалипаны столуну уьстюнде «Дербент шагьарны жумамежитини уставы» деген шайлы къалын кагъыз тёбе бар эди. Буланы да законну бузагъан ерлери баргъа ошай деп ойлашдым.



Кёбюсю адамлар межитлени ишлерин бир пачалыкъ къурум да тергемей деп ойлаша. Шону учун да лакъыр ёлдашыма: «Межитлер пачалыкъдан айры болгъан сонг, оланы ишлерин тергеме сизин ихтиярыгъыз бармы дагъы?» – деп сорадым.



– Конституцияны биревге де, бир жамият къурумгъа да, гьатта пачалыкъ къурумлагъа да бузма ярамай. Конституция – Аслу Закон. Пачалыкъны оьзюне багъып юрютеген гюн йимик бир гюч. Межитлеге де Россияны, Дагъыстанны Конституцияларын бузма ярамай. Не башгъа, оланы ишине пачалыкъ башын сукъмаса да, ватандашлары барагъан ер, – деди ол. – Дин идараланы арасына экстремист группалар гирме болагъаны саялы, олагъа бакъгъан тергев иш булан янгыз бизин управлениени къуллукъчулары машгъул болуп къалмай. Прокуратура, ФСБ, ич ишлер министерликни экстремизмге къаршы иш гёрюв центры да гьариси ихтиярларына гёре гьаракат юрюте.



Сонггъу йылларда Шагьманаев Россия Федерацияны юстиция министерлигини Дагъыстан Республикадагъы баш управлениесини учреждениялары ва къурумлары булан иш юрюте туруп, натариатны, ватандашлыкъ гьалланы актларын пачалыкъ регистрация этивню, мюлк ихтиярлыкъны регистрация этивню, халкъара борчланы кютюв масъалаларыны тюз чечиливюню ишлерин къурувда аслам къошум эте. Ондан къайры да, Шагьманаев Дагъыстан Республикадагъы адвокат бёлюк­лени янгыртывда ва Да­гъыстан Республиканы адвокат палатасын къурувда бажарывлу кюйде чалышыв юрютген. Адвокат ишин яхшылашдырмакъ учун онгарылагъан республика закон проектлени гьазирлевде де ону аслам къошуму бар.



2017-нчи йылда управлениени ёлбашчысы этилип белгилене.



У-Гь. Шагьманаев управлениени ишин оьр даражагъа чыгъарыв ёлда къайратлы гьаракат юрюте. Аз заманны ичинде шо гьаракат гьасиллер де берме башлай. Ол Дагъыстан Республиканы ва Россия Федерацияны закон чыгъарыв къуллукъларында да актив кюйде ортакъчылыкъ эте. Дагъыстан Республиканы Халкъ Жыйыныны сессияларында, Гьукуматны, Халкъ Жыйыныны комитетлерини ва комиссияларыны, ДР-ни Жамият палатасыны жы­йынларында, генгешлеринде ортакъчылыкъ эте. Республика ва федерал законланы камиллешдиривде Шагьманаевни таклифлери гьисапгъа алына, норматив-правовой актлагъа гийириле.



Аз замангъа буса да мен юстиция министерликни гьар гюнлюк ишин англама къарасам да, етишип болмайгъан ерлери де чыгъа эди. Гертиден де, гёзге гёрюнмейген иш. Юрист тармакъда прокурорну, судьяны, адвокатны ишлери гёрюне деп айтма ярай. Мундагъы гьаракат буса – кёп къалмагъаллы, гёрюнмейген иш. Тынч иш тюгюл экени билине. Мен о гьакъда Умар-Гьалипагъа туврадан айтдым. Тек ол мени гьазир англап: «Тюз айтасыз, кёп иши булангъы къуллукъ. Гёрюнмейген иш буса да ярай. Республиканы Башчысы болсун, Гьукумат, министерлик­лер, ведомстволар чыгъарагъан бары да указлар, къарарлар, буйрукълар, тапшурувлар – бары да бизден оьте. Биз олар Конституцияны талапларына къыйышамы, къыйышмаймы, шо ерин тергейбиз, – деп, столуну уьстюндеги гьар тюрлю кагъыз документлени гёрсетип – муна гёресиз чи, гьаман да шулай. Ичинден англамагъан адамгъа бизин иш дагъы да къыйын болуп гёрюне буса ярай», – деп иржайды.



Мен Умар-Гьалипа булан лакъырны тамамлай туруп, ­огъар агьлюню гьакъында сорадым. Дёрт яшны атасы. Экевю – къыз яшлар, экевю – уланлар. Оьзюню ёлун юрютме сюегени ёкъ. Уьягьлюсю – врач. Яшланы экевю анасыны ёлун тангла­гъан. Бириси де программист болма сюе. Лап гиччиси, ол оьзю эсгереген кюйде, юстиция тармакъда чалышма сюер деп умут эте.

Бизин маълумат:


Умар-Гьалипа Шагьманаев 1995-нчи йылда Дагъыстан пачалыкъ университетни юридический факультетин битдире. Шо йыл Дагъыстан Республиканы юстиция министерлигинде ишлеме башлай. 1997-нчи йыл болгъунча министерликни закон проектлер гьазирлев, законланы мекенлешдирив ва ведомст­во актланы регистрация этеген бёлюгюню биринчи категориялы касбучусу болуп чалыша. 2001-нчи йыл болгъунча баш касбучу, судларда ва Дагъыстан Республиканы Юстиция минис­терлигини оьзге къурумларында Дагъыстан Республиканы Гьукуматыны янын якълап иш гёреген бёлюгюню баш касбучусу, артда да шо бёлюкню начальниги этилип белгилене.


Гёрмекли гьаракаты учун Шагьманаевге Дагъыстан Республиканы пачалыкъ савгъаты да тапшурулгъан. 2001-нчи йылда ол юридичес­кий илмуланы кандидаты деген атны алмакъ учун илму диссертация якълай.





Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля