Экинчи дюнья давунда Совет асгерлер Японияны толу кюйде дагъытып, капитуляция билдирилген сонг арадан 5 гюн гетип, фашист Германияны ва ону якъчыларыны черивлери тозулуп, Уьстюнлюк къазанылгъан Берлинде Совет Союзну ёлбашчыларыны сиптечилиги ва якълавчу асгерлени командующийлерини разилиги де булан Уьстюнлюкню Парадын бирликде оьтгермек деп токъташалар. Бугюнлерде 1945-нчи йылны сентябр айыны 7-синде оьтгерилген шо унутулгъан Парадны гьакъында бизин гьеч бир билегенибиз къалмагъан.
Совет уьлкени кинохроникасы эсгерилген Парадны уьч минутлукъ сюжетин гьеч бир сёз де къошуп айтылмагъан гьалда, согъулагъан музыка алатланы тавушу салынгъан кюйде биргине-бир керен Берлинде гёрсетген.
Парадны кинохроника сюжетин оператор толу кюйде ярым сагьат-лыкъ плёнкагъа чыгъарма бажаргъан, тек шону уьч минутлукъ сюжетге ерли къысгъартып, бир керен тюгюл эсе гёрсетме къоймагъанлар. Экинчи дюнья давда бирлешип Уллу Уьстюнлюк къазангъан якъчыланы бирликде оьтгерилген Парады, дагъы бир де гёрсетилмейли унутулгъан гьисаплана.
…1945-нчи йылны 7-нчи сентябринде, эртен сагьат 11 вакътиде, Берлинни Бранденбург къапуларыны къаршысында якъчы асгерлени вакиллери сыдра-сыдра болуп тизилип токътагъанлар. Совет асгерлер, америкалылар, ингилислар, французлар… Гьар пачалыкъны асгер бёлюклери парадда оьзлени оркестри согъагъан милли кюйге гёре юрюжеклер.
Белгиленген вакътиде Маршал Жуков машини булан трибуналагъа ювукъ гелип токътай. Якъчы асгерлени генераллары, Британияны асгерлерини баш командующийини заместители генерал-майор Брайан Робертсон, США-ны 3-чю армиясыны командующийи Жорж Паттон, Франция асгерлени Германиядагъы ва Рейндеги бёлюклерини командующийи, генерал Мари-Пьер Кенин Уьстюнлюкню Парады ачылажакъ мюгьлетни къаравуллап токътагъанлар. 11 сагьат 15 минутда Маршал Жуков жыйылгъан асгерлени алдында трибунагъа чыгъып къутлав сёз айта. Тек ол айтагъан къутлав сёзлер эсгерилген киноплёнканы сюжетинде ёкъ, янгыз ону сёйлевюню стенограммасы сакълангъан.
– Бизин якъчылар да бирлешип этген гючлю чапгъынны натижасында экинчи дюнья давгъа ахыр салынды. Энниден сонг ер юзюндеги адамлар американы, британияны, Совет Союзну, Француз республиканы макътавлу халкъларына, оланы къоччакъ асгерчилерине даимлик разилигин билдирип, макътав этип яшажакълар.
Олар къагьрулу давну лап къыйын мюгьлетлеринде цбир-бирине къол узатып, кёмек этип, душманны дагъытып, Уллу Уьстюнлюкню гюнюн ювукълашдырма болдулар.
Американы, Совет Союзну, Бирлешген королевствону, Француз республиканы савутлу асгер гючлерине макътав болсун! Бизин Уллу Уьстюнлюгюбюзге – Макътав!
Ондан сонг бирини артындан бири асгерлени бёлюклери Парадда тизилип юрюп оьтелер. Олар трибуналаны алды булан Уьстюнлюкню колоннасындан Бранденбург къапулагъа багъып тербенелер. Парадны Совет Союзну яяв асгерлери ача, оланы арты булан французлар, ингилислер, лап артда америкалы солдатлар оьтелер.
Уьстюнлюкню Парады оьтгерилеген гюн бирлешип фашист гитлерчилеге ахыр салгъан якъчыланы арасында не буса да бир-бирин толу англамайгъанлыкъ болгъаны аян этиле. Американы бирлешген асгер гючлерини командующийи Дуайт Эйзенхауэр Парадда ортакъчылыкъ этме рази тюгюлюн билдирген, Британияны асгерлерини командующийи Бернард Манглобер, Францияны асгерлерини командующийи Бет и Сенье де гелмей, оьзлени вакиллерин йибергенлер.
Жуков шо гьакъда Башкомандующий Иосиф Сталинге билдире. Ол бир мюгьлетге де артгъа салмай 7-нчи сентябрде сагьат 11-де Парадны оьтгермек деп буйрукъ бере.
1945-нчи йылны 7-нчи сентябринде 12 сагьат 30 минутда трибуналаны алдындан башлап ингилислени, сонг американы танклары оьте. Олардан сонг майдангъа Совет Союзну янгы заводдан чыкъгъан инг гючлю Иосиф Сталин деген танкларыны колоннасы ерни чайкъай туруп геле. Танкланы колоннасы оьтген сонг оркестр дёрт де пачалыкъны милли макъамларын согъа. Парад ябыла.
Шолайлыкъ булан Совет Союзну ёлбашчылары, Американы атом бомбасы барына да къарамайлы, бизин савутлу гючлер савлай Европаны баш гётерме къоймай сакълама болагъанын тасдыкъ этгенлер.
Гьазирлеген Казим КАЗИМОВ.
