(Бадрутдинни 80 йыллыгъына багъышлангъан жыйындан)

 

Алдагъы жумагюн, 13-нчю октябрде, Магьачкъаладагъы А-П.Салаватовну атындагъы Къумукъ театрда пагьмулу шаир Бадрутдин Магьамматов тувгъанлы 80 йыл битегенликге байлавлу болуп  ону эсделик жыйыны оьтгерилди.

 

Инг алдын булай эсде къалар йимик жыйынны оьтгермекни бойнуна алып, гьайын этип айлангъан сиптечи уланланы атларын эсгерме тюшедир. Оланы арасында Агъарагьим Солтанмурадов, Асадулла Гьажиев, Гебек Къонакъбиев, Айгум Айгумов, Агьмат Гьажиев йимик къумукъ миллетине жаны авруйгъан адамлар бар.

Эсделик ахшамны Къумукъ театрны артистлери Байсолтан Осаев ва Папум Мужайидова ачды ва уста кюйде юрютдюлер. Къарабудагъгент районда онга­ча иш гёреген «Бекенез» студия гьазирлеген шаирни яшав ва яратывчулукъ ёлуна багъышлангъан документли фильм эсделик ахшамны барышында къаравчуланы тергевюн тартып тургъаны айрыча маъналы ва таъсирли болду.

Инг алда Агъарагьим Солтанмурадов къолунда  роза гюллени  байламы да булан сагьнагъа чыкъды. Ол уллу ва герти пагьмусу булангъы шаирибизни эсделик ахшамына гелгенлеге разилигин билдире туруп, ону яшав ва яратывчулукъ ёлу,  пагьмусуну оьзтеречелиги,  теренлиги ва генг къатлавлугъу гьакъда, ачып-чечип дегенлей, тындырыкълы кюйде хабарлады. Шаирни гьакъындагъы сёзюн тамамлай туруп ол: «Бад­рутдин гьакимият берме тюшеген «Дагъыстанны халкъ шаири» деген атны алмаса да, халкъны юрегинден гелеген «сююмлю халкъ шаири» деген атгъа ес болуп даимликге гетмеге бажарды. Чеберлик якъдан оьр даражадагъы, маъна якъдан да терен, къурулуш якъдан да черсиз кёп асарларын ол бизге варислик гьисапда къоюп гетди», деп сёйлевюн тамамлай туруп, ол шаирни «Къыркълама» деген асарындан бир-нече байтланы  охуду. Бадрутдин булан къысматын байлап, ону яшав ёлдашы болуп тургъан Равзанатгъа  гьюрмет этип, разилигин билдирип къолундагъы гюл байламны тапшурду.

Ондан сонг сёз берилген Россияны халкъ артисти, Къумукъ театрны чебер ёлбашчысы Айгум Айгумов Бадрутдинни театрда адабият бёлюкню ёлбашчысы болуп оьзю булан бирче ишлеген йылларыны гьакъында мисаллар гелтирип къужурлу кюйде хабарлады, ол къумукъ тилге гёчюрюп сагьнагъа салып ойналгъан пьесаланы эсгерди.

Дагъыстан юрт хозяйство университетни ректору Зайдин Жамболатов Бадрутдин булан ол атасыны янына геле туруп таныш экенин, оланы тыгъыс къурдашлыкъ байлавлугъу болгъанын айта туруп, шаир орус ва ва къумукъ адабиятланы бир-бирине къошагъан кёпюр болуп токътагъанына айрыча агьамият берип эсгерди. Ол гертиден де бизин къумукъ ана тилибизге ким-ким де гёчюрме тавакеллик этмес йимик шаирлени асарларын таржума этип берди. Оланы биз оьз ана тилибизде язылгъанда йимик сююп охуйбуз деди.

Философия илмуланы кандидаты, шаир ва таржумачы Мурат Аскеров оьзюню сёйлевюнде пагьмулу шаирибизни яшав ва яратывчулукъ  ёлларыны тюрлю-тюрлю янларын ачып берди.

— Бадрутдин, шаир ва адам  гьисапда къумукъ охувчуланы ва халкъыбызны гертиден де герти сюювюн къазанма бажаргъан яратывчулардан эди. Ол оьзюню терен таъсирли сёзю де, сатырларыны гючю де  булан охувчуланы гьакъылын къуршап, яхшылыкъ булан ярыкъгъа гёзюн ачып, умутуна инамлыгъын сездирип биле эди.

Ол чебер сёзню, шиъру яратыв ишни оьзюне тенги-чери ёкъ деп айтма ярайгъан кюйдеги усталарындан, бизин заманны къумукъ шаирлик дюньясыны инг гёрмекли вакиллеринден бириси эди.

Бадрутдин булан бирге  Москвадагъы Переделкинода, язывчуланы Союзуну Уьюнде болгъан гюнлерибизни эсге аламан. Шо 2003-нчю йылларда Москвадагъы пачалыкъ университетни аспирантурасында охуйгъан йылларым. Абзарны гезеп юрюйгенде, Бадрутдин билегин узатып ювукъдагъы  кёп къабатлы уьйню экинчи къабатындагъы терезесин гёрсете. Олар шо уьйде Аткъай Гьажаматов булан бирге къурдашлыкъ аралыкълар юрютеген  Арсений Тарковский булан ёлугъуп, лакъыр юрютген экенлер.

Оланы янына гирип гелеген Бадрутдинге Тарковский: Токъта чы! – деп къыччырып йибере.  Сонг ол Бадрутдинни янында да эретуруп Аткъайгъа: Къара чы, Аткъай, бу уланны античный келпетине,- деп тамашалыкъ этген.

– Бу ерде мени сизге айтма сюеген бир тилевюм де бар,- деп узатды сёзюн Мурат Аскеров. – Бадрутдинге Дагъыстанны Халкъ шаири деген ат берилмей къалды деп оьпкелей, так­рарлай турмайыкълар. Булай алгъанда ол гертиден де герти, оьзюн халкъ кёп де сюеген ва гьюрмет де этеген халкъны шаири эди. Сизин бирдагъы бир янгы ва яхшы хабарны айтып  да сююндюрме сюемен. Узакъ къалмай Бадрутдинни мен орусчагъа таржума этип гьазирлеген «Две звезды одной плеяды» деген китабы басма этилип чыгъажакъ.

Къарабудагъгент район администрацияны башчысыны заместители Жалалутдин Жамалутдинов депутатланы гезикли сессиясында Къа-къамахидеги школагъа Бадрутдин Магьамматовну аты тагъыл­гъанны гьакъындагъы къарарны охуду. Ондан сонг сагьнагъа чыкъгъан ёлдашлар шаир ва журналист Казим Казимов, Дагъыстан китап издательствону директору Марина Омарова, Къарабудагъгент районда маданият бёлюкню ёлбашчысы болуп ишлеп тургъан Зугьра Абакарова, филология илмуланы доктору, профессор Разият Агьматова, алим, адабият ахтарывчу, филология илмуланы доктору Малик Гьюсейнов, Къакъашура юртдан Умалат Насрутдинов, шаир Адил Бийтемиров Бадрутдинни яратывчулугъуна герти багьа берип, ону яшавундан уьлгюлю мисаллар гелтирип сёйледилер, охувчу яшлар шиъруларын чебер кюйде охудулар.

Бадрутдин савунда, бугюнгю яшавда гьаким тайпа «къулагъы сынгъанлагъа тынглай, юреги сынгъанлагъа буса тергев бакъдырмай», оьзюню гьакъында къайдагъы ёкъ хабарланы айтып сёз юрютегенлени гьакъында буса ол: «Емиш бермейген терекге ташлар атып турмай, не де таякъ урмай»,  деп айтагъанын Умалат Насрутдинов мажлисдегилени эсине салды.

Бадрутдин гертиден де оьзюню ярыкъ пагьмусу, яхшы уьлгюсю булан нечесе наслулагъа ёл гёрсетип чалышгъанын мажлисни ортакъчылары эсгерип турдулар.

Шаирни эсделик ахшамында сагьнагъа чыгъып ол язгъан сёзлеге гёре йырлар айтгъан Патимат Гьюсейнова, Къарабудагъгент райондагъы Агъай Къаплановну атындагъы хорну ортакъчылары, Аскендер Исрапилов, Абдулазим Найипханов, Маржанат Аджиева, Юлдуз Валиева ва Эдилхан Казимов тынглавчуланы гючлю харс урувларын къазандылар.

Ахшамны ахырында гьали арабызда ёкъ Бадрутдинни инамлы агьлю ёлдашы болуп тургъан Равзанат булай эсделик чараны оьтгерме бойнуна алгъанланы, ортакъчылыкъ этгенлени атына гьакъ юрегинден разилигин билдирди.

Бадрутдин арабызда ёкъ буса да, къумукъ халкъыны эсинде экенни залны толтургъан ону асарларына гьашыкъ охувчулар бирдагъы да исбат этди.

 

Казим КЪАГЬРУМАН.

СУРАТЛАРДА: жыйындан гёрюнюшлер.