Яшланы юреклерине чечек чачсанг – чечек, тегенек чачсанг – тегенек бите дейлер. Оьмюр чагъына гёре гьали де яш буса да, Магьаммат Къагьиров булан ёлугъуп, ону булан къатнагъан сонг, мен шогъар гене де тюшюндюм. Ол билим алывда гёрмекли оьрлюклеге етишип гелегенин гёз алгъа алып, оьзюню тенглилерине уьлгю болардай ону гьакъында бирдагъы да айтмакъны тийишли гёрдюм.
Ачыкълашдырып айтгъанда, гьар къайсы дарсдан да баш чыгъарагъан, айрыча оюнда гьар не къайдада да жамын айтмагъа, лап да уллу санавланы да санамагъа сан да гёрмейген Магьаммат Къагьиров оьзюню ана тухуму Къарабудагъгент районну Дёргели юртундан буса да, Магьачкъалада тувуп оьсген. Бу йыл бизин республиканы тахшагьарындагъы 38 номерли кёп тармакълы гимназияны алтынчы класын тамамлап чыкъгъан.
Магьаммат охувну, билим алывну уьстюне тюшюп, гечесин-гюнюн бир этип дегенлей, дёрт де авлетин – уьч къызны ва бир уланны оьсдюрюп, тарбиялап, олар яшавда оьз ерин тапсын учун тийишли шартлар ва имканлыкълар яратмагъа къаст этеген анасы Гюлнара Гьажиеваны сююндюрмекни гьаракатын болдура. Оьзюню юрегине эдепликни, рагьмулукъну урлугъун яйып гелген, ятгъан ери ярыкъ болсун, уллатасы Басирни, олай да улланасы Муъминатны береген насигьатларына аминлигин сакълай. Оьзюн тарбиялагъан, гьар заманда да оьзюнден уьлгю алгъан уллатасы уьйретген кюйде, бир намазын да къоймай къылып геле. Яшда уьйрет яшынгны, абурлу этер башынгны дегенлей, оьзюне бакъгъан якъдан аркъатаяв болуп гелеген лап ювукъ адамларыны гьайлы янашыву огъар да таъсир этмей къоймай, дагъы да уьстюнлюклеге етишмеге ругьландыра. Бу гьакъылтёбе къатарбаш оьзюн тутагъан кююнде де, айтагъан сёзюнде де, билим алывда да ол гёрмекли оьрлюклеге бирден-эки, ала-саладан етишип къалмайгъаны англашыла.
–Школада охуйгъан йылларында бизин, яшланы, охумакъдан, билим алмакъдан къайры дагъы тюрлю бир иши де болмагъа тюшмей. Тек шогъар да къарамайлы, дарслардан къайтгъан сонг, орам оьлчеп айланагъан оьзюмню тенглилеримни мен англамайман. Школадагъы дарслар юрюлмейген гьатта бу яй айларда да мени чи болмай бир де шолай бош заманым. Мен гележекде ортакъчылыкъ этежек ярышланы гёз алгъа тутуп, гьисап этивлер булан машгъул боламан, межитге Къуран охумагъа, тренировкалагъа бараман, китапланы чалт охумагъа уьйренмеге юрюймен. Шу ишлени барысында да анам магъа кёмекчи бола. Ол мени насигьатчым да, бирче ой къурагъан къурдашым да дюр. Ол оьзю де бир мюгьлетин де зая йибермей кёп ишлей, бизден, оьзюню авлетлеринден де шону талап эте. Мени де шогъар къаршылыгъым ёкъ.
Гьар не ишде йимик, билим алывда да къыйын тёкмесе, алгъа абат алмагъа бажарылмайгъанын мен яхшы англайман,– дей туруп, гьисап этивде бир башлап оьзюню пагьмусун гьис этген башлапгъы класланы муаллими Айбийке Межитованы атын уллу гьюрмет булан эсгере. – Янгыз мен тюгюлмен, оьзге яшлар да огъар бир тамаша исинип, ону гьар дарсына кёп сююп юрюй эдик. Гьисап этмеге менде пагьму барын бир башлап анама айтып англатгъан да муаллимим Айбийке Межитова болду. Гьали буса, макътанып тюгюл айтагъаным, тарих, математика, география дарслардан юрюлеген олимпиадаларда ортакъчылыкъ этип, гьар заман да алдынлы ерлени аламан. Оюмда гьар не къайдада да жамын айтмагъа лап да уллу санавланы санамакъ – ментальный арифметикадан къайры да, шо дарслардан берилеген тапшурувланы кютмеге де мен бир де къыйын гёрмеймен. Ментальный арифметикагъа агьамият бермеге буса мен уьч йыл алъякъда башлагъанман. UCMAS халкъара академияны гесимлерине гёре оюнда гьар не къайдада да жамын айтмагъа лап да уллу санавланы санамагъа уьйретивге тергев береген Избербаш шагьардагъы центргъа юрюймен. Ментальный арифметикадан юрюлеген чемпионатларда бирисин де къутгъармайлы ортакъчылыкъ этип, биринчи ерлеге ес болуп къайтаман. Бизин школада оьр класларда охуйгъан яшлар мени танып, лап уллу санавлар булангъы мисалланы айтып сынап да къарайлар, – дей, оьзю билим алывда етишип гелеген уьстюнлюклери гьакъда айта туруп, Магьаммат.
Санамагъа сан да гёрмей
Гертилей де, ол бугюнлеге ерли оьзюню тенглилери етишмеге болушлукъ этмейген уьстюнлюклеге етишмеге бажаргъан. Грозный шагьарда Темиркъазыкъ Кавказны республикаларыны арасында юрюлген, сонг да, Москвада Бютюнроссия оьлчевюнде болгъан чемпионатларда да алтын медаллар къазангъан. Малайзияны тахшагьары Куала-Лумпурда бютюндюнья оьлчевюнде юрюлген ярышларда да ол дюньяны 80 пачалыгъындан гелген 12 мингге ювукъ яшны арасында лап да тизив билимлерин аян этген. Шо ярышланы ортакъчыларына берилеген сынав тапшурувланы кютмек учун, белгиленген замандан кёп алда, демек, 8 минутну ичинде 200 мисалны чечмеге болгъан.
Мени булангъы лакъырында уланы етишип гелеген шолай оьрлюклеге анасы да оьктем болагъанын яшырмай. Ону сёзлерине гёре, UCMAS халкъара академияны гесимлерине гёре оюнда гьар не къайдада да жамын айтмагъа лап да уллу санавланы санамагъа уьйретеген центргъа Магьаммат бир де ялкъмай кёп сююп юрюй. Ол жумада бир керен Магьачкъаладан Избербаш шагьаргъа барагъанда да, къайтып гелегенде де ёл алмагъа бир де авурсынмай. Бир де къопдурувсуз айтгъанда, ол гьатта эсгерилген шо центрда дарслар битмей, арасы бёлюнмейген кюйде юрюлюп туруп, шондан чыкъмаса да къайырмай. Агьлюню генжеси болса да, ол уллусун тарбияла, гиччиси оьзю тарбияланар дегенлей, билим алывда къызардашларындан шайлы алгъа чыкъгъан. Гьисап булан машгъул болув да огъар оьзюню пагьмусуна инаныв, гележекде оьз къысматын къурувда жаваплыкъ гьислени уята.
Магьаммат гележеги гьакъда да ойлашмай тюгюл. Буссагьатгъы вакътиде ол ювукъда Москвада ва Тюркияда ментальный арифметикадан юрюлежек ярышлагъа гьазирлик гёре. Тюркия элинде оьтгерилеген ярышланы ортакъчылары булан бирге ону эсгерилген уьлкени башчысы Ражап Эрдоган къабул этежек деп къаравуллана.
Булай да таман чакъы даражада болмаса да, Магьамматны оьрлюклерине бизин республиканы билим берив ва илму министерлигини, гьакимлик къурумларыны вакиллери де тергев берген. Шолай, оьз вакътисинде ону булан Мычыгъыш Республиканы Башчысы Рамзан Къадыров, ювукъда Магьачкъаланы шагьарбашы Салман Дадаев, Къарабудагъгент районну гьакимбашы Магьмут Амиралиев ва кёп оьзгелери къабул этип, ону билим алывда оьрлюклеге, яшавунда гёз алгъа тутгъан муратларына етишдирмеге талпындыргъан.
Ону баш мурады буса, школаны лап да яхшы къыйматлагъа да битдирип, военный врач болмакъ гьисаплана. Шогъар да бугюн ол инамлы кюйде башлапгъы абатларын ала. Нечик де, яшда алгъан билимни ташгъа язылып къалгъан язывну йимик оьмюрю узакъ бола. Мен де Магьамматгъа юрегиндеги шо сыйлы мурадына етишмекни ва оьзю умут этеген кюйде яшаву тюзелип гетмекни ёрайман.
Суратда: М. КЪАГЬИРОВ оьзюню анасы Г. Гьажиева ва Магьачкъаланы шагьарбашы
С. Дадаев булан.
