Биринчи дюнья давда 1914-1918-нчи йылларда жанларын къурбан этген бары да россиялы асгер къуллукъчуланы эсделик гюню бизин уьлкеде август айны бири деп белгиленген.
Биринчи дюнья давунда шо вакъти болгъан 59 харлысыз пачалыкълардан 38-и ортакъчылыкъ этген. Дав агьвалатлар аслу гьалда Европада юрюлсе де, Йыракъ ва Ювукъ Гюнтувушну, Африканы боюндагъы уьлкелер де уллу оьлчевдеги къыргъын питнеге къуршалгъан болгъан.
Дюнья даву башланмакъны себеби Европадагъы Сараево деген шагьардагъы агьвалат болгъан. (Гьалиги Босня ва Герцеговина). 1914-нчю йыл июн айны 28-нде оьрде эсгерилген шагьарда сербиялы миллетчилер австро-венгр эрцгерцорг Франц Фердинандны оьлтюрген. Германияны гьаракаты булан Австро-Венгрия Сербиягъа дав билдирген. Россия Сербия булангъы ювукъ аралыкълары бар саялы июль айны 30-нда асгер гючюн жыйма башлагъан. Германия буса шолай гьаракаты саялы, Россиягъа талаплы къаршылыкъ билдире. Жавап гелмегенде, Германия август айны биринде Россия булан дав башлай. Дав этме токъташгъанын Германия, Франция, Великобритания пачалыкълагъа да билдире.
Россия уьлкесинден Биринчи дюнья давда фронтларда къырылгъанланы санаву 2 миллиондан артыкъ болгъан. 3 миллион адам есирликге тюшген. Россия Империяны ватандаш халкъындан тас этивлер – бир миллион адам.
Биринчи дюнья давда игитлик гёрсетген россиялылагъа эсделик белгилер Москвада ва дав агьвалатлар юрюлген оьзге шагьарларда салынып бар.
Биринчи Пётрну денгизде гёрсетген биринчи уьстюнлюгю
Август айны 9-у Россияны дав асгер тарихинде белгили гюн деп гьисап этиле. Шо гюн Гангут деген бойда, Ханко ярыматавда Россия Империяны Дав-Денгиз флоту Швецияны флотундан уьст гелме бажаргъан.
Бу бек уллу маънасы булангъы агьвалат Россияны денгиз флотун къурмакъ учун да агьамиятлы роль ойнагъан. Уьстюнлюкню Россия Империя бар вакътилерде де белгилей болгъан. Совет Союзунда да Дав-Денгиз флотну гюню деп хас байрам юрюле эди.
Денгиз давну вакътисинде Биринчи Пётр россиялы гемелени дав айланышларына оьзю башчылыкъ юрютген. Шону учун да огъар вице-адмирал деген асгер чин берилген.
Оьрде эсгерилген 1714-нчю йылдагъы дав агьвалатгъа Темиркъазыкъ даву деп де айтыла.
Максим ЭСЕНБИЕВ.
