ТАНГ
Юхусундан уянмагъа сюймей эл,
Юлдузлар да бир сёне де, бир яна.
Тереземни ачып гелип йылы ел
Уьйню ичин эллеп-гезеп айлана.
Тапгъынчагъа яллыгъымны-ялымны,
Эллеп чыгъа гёзюм булан къашымны.
Къолларыны аясыдай анамны,
Сыйпап ала чачым булан башымны.
Елни башы бизге багъып бурулуп
Пайпелекни ийисинден толтургъан.
Гюн шавлалар таш гюзгюге урунуп
Къайтып мени гёзлеримде олтургьан.
Терек башгъа къонуп бюлбюл иржайып,
Гёнгюрейген яшлыгъыма къоша анг.
Инанмасдай гёрмеге бир ажайып
Ёммакъларда болса ярай шулай танг.
Булутлар да якъ-якълагъа чачылып,
Гюн ярыгъы тав башлагъа ташлана.
Аста-аста геле гюнеш ачылып,
Жансыз ерде жанлы яшав башлана.
Яшав – яшлыкъ, оьмюр ёлну бургъунча,
Оьгюз булан тенглешдирмен тананы.
Алгъасайман, тёшегимден тургъунча,
Танг яхшысын къутлама сав аламны.
БЁДЕНЕЛИ КЪУМУКЪТЮЗ
Тав башдаман, тюзге къарап къаракъуш
Бёденеден йыртгъыч гёзюн айырмай.
Къагъып тутуп паралардай бар туруш,
Онгай тюшсе, не болса да къайырмай.
Онгай тюшюп шонда йыртгъыч ачувлу
Хантав болгъан бёденеге чомулду.
Тюпден огъар къарап тургъан гьавчуну,
Гёк гюллеси тийип ёкъдай ёюлду.
Къаракъушдай йыртгъыч ёлгъа тюшгенге
Тун къарангы гече даим танг къатмай.
Гьар ким турса яхшы бола еринде,
Бёденели Къумукътюзге гёз сатмай.
БАЛКЪАМУШ
Тав тюпдемен, бийик тавну башында.
Оьктем кюйде саркъып уча къаракъуш,
Дувласа да, тюзге тюшме тартына
Къанатларын къалкъдырар деп балкъамуш.
Тав башдаман, тюзлюкде гьеч дувламай,
Батмакълыкъда сыртын яза бир гамиш.
Гьазы гелип тав башлагъа гьавламай,
Тюзде ону жан азыгъы балкъамуш.
ЯШАП НЕТЕМЕН ДАГЪЫ
Къарт абайы кант этгенде
Яшавуна-гьалына,
Улан гелип гёнгюн ала,
Йылы сёзлер чалына.
–Анам-анам, къыйналма сен,
Айланышны къой энни.
Сакъларман мен бек аявлап,
Тёрде ятдырып сени.
Ана гьаран-гьаран оьрге
Гётерип гёзюн-къашын.
Бюрюшмели бетин бюреп,
Чайкъай акъ гирген башын.
– Къой, балам, сен авур алма,
Умутлар бола оьрде.
Тёрде ятгъынчагъа мени
Ятгъаным къолай кёрде.
Улан ананы онг сёзюн
Оьпкелешивге ёрай.
– Сен айтагъан недир, анам,
Неге айтасан олай.
Ана талчыкъ тыныш ала,
Юк тюшгендей уьстюне,
Уланыны башын сыйпай,
Терен тартып кюстюне.
– Балам, дюнья дериядай
Къарасы бар, бар агъы.
Халкъдан айры тура бусам,
Яшап нетемен дагъы.
ГИЙМЕСИН ГЬЕЧ КЪАРАЛАР
Тав башлагъа къара булут тийгенде,
Яшмын яшнап, кёк кёкюреп, сел явду.
Ананг оьлюп сен къаралар гийгенде,
Яш юрегим къандан толду, аявлум.
Гёк денгизден акъ булутлар айланып
Гюн чыкъгъанда шавлалардан ер толду.
Сен къалгъанда алгъа-шалгъа байланып,
Къайгъы тайып, шат юрегим ял болду.
Кёкню юзюн къара булут япмасын,
Адамлыкъгъа къара къайгъы салардай.
Гюн шавласы ер юзюнден таймасын,
Къара гиймей, шатлыкъ булан къалардай.
ДАРС БЕРЕЛЕР ГЬАЛИ ДЕ
Караматлы, сигьрулу,
Адилли, бек рагьмулу
Адамлар кёп айтмагъа.
Мени муаллимлерим,
Биринчи алимлерим,
Шолай адамлар магъа.
Башыма акъ гирсе де,
Чачыма чанг къонса да,
Эсден таймай, эсимде.
Олар булан ойлаша,
Олар булан гьакълаша
Гьакъылым да, сесим де.
Сыйлы къуллар, ярабби,
Муаллимлерим Наби,
Абдурагьман, Али де.
Къыйынлы гюнюм гелип,
Атам -анамдай гелип,
Дарс берелер гьали де.
БАЙТЕРЕК
Сабан сюрме баргъанда биз эрте гюз
Эки тюрлю пикру чыкъды арагъа.
Эришелер ким къынгырдыр, кимдир тюз,
Гелме болмай эки ян бир къарагъа.
Бир тайпасы оьктем тутуп бичимин:
– Шу майданлар – «Байтерек», – деп чиреле.
Башгъалары гёрсетелер билимин:
– Шолай тюгюл, «Майтерек», – деп тиреле.
Байтерекми, Майтерекми билмеймен.
Ойлашаман эсим жыйып айыкъда.
Гёз гёреген генг авлакълар, инан сен,
Мен билемен, бай да дюр, дюр майлы да.
Иш башлана, эришивден чыкъмай аш.
Сегиз оьгюз тартып юрюй сабанны.
Топуракъны къарнын ярып сала харш,
Болат чалгъы тишлеридей къабанны.
Йыллар гете ара бёлмей алышып.
Бир трактор тарта сегиз сабанны.
Тарлан къуллар тер тёгелер чалышып,
Ёкъ санларда санталыкъ, не чабанлыкъ.
Къан-тер булан къоркъмай исси-сувукъдан
Загьматчы халкъ аслам тюшюм алады.
Беженлери эшилген чум чубукъдан,
Бошамайлы йыллар булан къалады.
Я, бир ону сёйлевюне тынгласанг,
Сав дюньяда ёкъдур ондан гьакъыллы.
«Менден» къайры бир сёзю ёкъ англасанг,
Бир токътавсуз тура сав гюн такъыллап.
Оьзюн макътап, халкъны сёге къарышып,
Чурпулагъа от салагъан чагъылдай.
«Оьсме къоймай хырлы ташдай тартышып,
Эрише, — дей — авамлыкъ да, гьакъыл да.»
Халкъ да англай ону, айтар гьар якъдан
Сорасагъыз уллусундан-яшындан
Гьакъылы да тамазаны къой бакъгъан,
Артыкъ ону гьакъылындан-башындан.
Бир сёзю де артыкъ ону, айгьай да.
Ялгъанчы шо лакълакъны минг сёзюнден.
«Мен», – деп тургъан булан энни не пайда,
Халкъ безген сонг онгмагъанны оьзюнден.
* * *
Гьакъыллы баш сёкмес халкъын элини,
Ойлашыгъыз: ким авам, ким билимли.
ГЬАКЪЫЛ ВА ГЬАКЪ
– Эй, гьакъыл, уян, гёз ач,
Гьакъны англама къара.
Эс тапмай, эсин жыймай
Дюнья къайсылай бара.
– Екъ, гьакъ, сен англамайсан,
Заман шолай бувара.
Бары да зат дюньяда
Мен айтгъан кюйде бара.
– Заман нетсин, инсанда
Намус ёкъ, гёбюк къуса.
Сый азып, оьчлюк артып,
Оьртен къабунгъан буса.
– Намус къысгъа болгъан сонг,
Адамурлукъ айынмас.
От тюшюп сёндюрмейли
Пасат дюнья чайынмас.
* * *
Гьакъ тынгламай гьакъылгъа,
Гьакъыл гьакъгъа ярамай.
Бузукъ башлар кёп буса,
Бир-бирине къарамай.
Бу эливаш дюньяда
Асил урлукъ чачылмай.
Гьакъны англама сюймей
Гьакъыл бара ачылмай.
АЙЫПЛЫ
Таллар чечек ачмай, учмай акъ къувлар.
Къаргъа къавум гелип къона къаршыма.
Оьзенлер де къуруп бара, ёкъ сувлар,
Сугъармагъа салып терен харшына.
Еллер уруп, тамурлары соругъуп,
Сёнюп бара пайпелекли талалар.
Балжибинлер тапмай ёлун-ёругъун,
Бал четенлер балдан толмай къалалар.
Муна шолай, къагьрулу бу яшавда
Гененип гёз ачма къоймай зайыпны.
Акъ къувлардай акъ гиргенге башыма,
Йыллар тюгюл, оьчлю яшав айыплы.
ТАМАЗАНЫ ГЁНГЮРЕВЛЕРИ
Яшавну англамай
Оьмюрюм гетди.
Англама башладым –
Къартлыгъым етди.
Башыма къыравун
Салып акъ этди.
Сонггъу гьакъыллар да
Ону къагъ этди.
Кёп затны къутгъардым
Къорумай аян.
Яшлыгъым къайтмажакъ,
Нече де яман.
Яшлыкъны аявлап
Билмегенмен мен.
Даимге яшама
Гелмегенмен мен.
Яшав женнет тюгюл
Англадым мекен.
Шо гьакъда ким нечик
Ойлаша экен?!
* * *
Оьлмек къыйын –
Аламаты яшавну.
Тек шо гюн де
Уьлгю болмакъ ошавлу.
