«Мурадым–касбумну абурлайгъан этмек»

–Мен Къаягент юртда тувгъанман. Бизин агьлюбюз – музыканы, къумукъ макъам­ланы, йырланы кёп сюеген агьлю. Анам юртда телефон станцияда ишлей эди. Аргъанчы да дюр эди. Аргъан булан къумукъ макъамланы арив согъагъандан къайры, къумукъ йырланы да йырлай эди. Атам буса машин гьайдавчу болуп ишлеген.

Бизде къонакълар да кёп бола эди. Мен гиччиден тутуп, къумукъ макъамлар согъулуп, йырлар йырланып тургъан агьлюде оьсгенмен. Анамны къызардашы Майсарат Дагьирова да аргъанны яхшы согъа, маданият уьюнде ишлейгени къыркъ эки йыл бола. Россияны маданиятыны ат къазангъан къуллукъчусу деген атны да алгъан.

–Демек, сагъа не касбугъа ес болайым деп кёп ойлашма тюшмеген?..

–Герти, 1981-нчи йыл школаны битдиргендокъ Ленинград шагьаргъа чыгъып гетдим. Гиччиден артист болма умут булан яшай эдим. Юртгъа къумукъ театр гелсе, мени учун уллу байрам эди. Гиччиден берли артистлерибизни барыны да атларын, фамилияларын билгенмен. Оланы ойнайгъан кююне къарап гьайран бола эдим.

Мени яшлыгъым да маданият уьюнде оьтген десе тюз болажакъ. Артистлерибиз ойнап битгенде, оланы анамны къызардашы уьюне чакъырып къонакъ эте эди. Алты-етти йыллыкъ яш мен де оланы арасында айлана эдим. Анабыз, ону къызардашы аргъан согъуп олагъа йыбав берегенде бек сююне эдим. Шатлыкъгъа, харс урувлагъа мен шолай гиччиден уьйренгенмен ва артист боламан деген умут булан оьсгенмен.

–Шо умутунга нечик етишдинг дагъы?

–Школаны битдирген сонг театральный институтгъа тюшемен деп Ленинградгъа бардым. Магъа барма деп айтагъан да болмады. Мени умутумну биле эдилер. Тек умутгъа етишме де тынч болмады. Магъа умуми списоклагъа гёре тюшме болмажакъсан, абитуриентлер кёп, биз милли группалар жыябыз, шолагъа язылып тюшме къара дедилер. Гьасили, шо йыл тюшме бажарылмады. Мен де бошуна къайтма сюймеймен. Ондагъы профтехучилищеге охума тюшдюм. Общежитие бердилер, стипендия аламан. Охуй туруп, училищеде алажакъ касбума гёре холодильный установкаланы ишлетеген ишге тюшдюм. Ондан таба мени армиягъа алдылар.

Къайтгъан сонг да – шо баягъы бир умутум. Театральный институтгъа режиссурагъа охума тюшдюм. Дёрт йыл охудум. Режиссёр касбугъа ес болдум. Бизге, жагьил заманыбыз, алагъан стипендиябыз азлыкъ эте эди. Курсдагъы яшлар булан сёйлешип, «Четвёртая стена» деп ат да тагъып, гиччирек театр къурдукъ. Уьч там бар, дёртюнчюсю биз ойнайгъан сагьна. Теплоходну арендагъа да алып, ял алагъанлагъа гиччирек спектакллер гёрсете эдик. Ашгъа-сувгъа харж чыгъарабыз. Шолайлыкъда сынав да топлана. Уьч йыл ишлеп, Дагъыстангъа къайтдым.

–Къумукъ театргъа гелген кююнгню де айтсанг?..

–Къайтгъанда, 1996-нчы йыл университетге, Ислам Амашевични янына бардым. Режиссурадан дарслар юрютме сюегенимни айтдым. «Къумукъча билемисен?» – деп ол биринчи соравун берди. Озокъда, билемен, орус тилни де яхшы билемен дедим. Институтда охуйгъанда орус тилни яхшы билмесенг бажарылмай эди. Группадагъы 32 студентден битеген замангъа 17 адам къалдыкъ. Тилни уьйренмейгенлени, яхшы билмейгенлени тайдыра эдилер. Режиссёр касбу тилни мекенли билмекни талап эте.

Шолай, Ислам Амашевич мени къумукъ театргъа алып гелди. О заман бизин театр гьлиги авар театрны бинасында ерлешген эди. Айгум Эльдаровичге:

–Муна сагъа гьазир актёр,–деп, бизин таныш этди. Гьазиринде магъа спектакл­лерде ойнама роллар да бердилер. Уьч айны ичинде уьч тюрлю спектакльде ойнадым. Коллектив де, къаравчулар да арив къаршылады.

–Актёр гьисапда бизин белгили, пагьмулу артистлерибизден не йимик сынав алдынг?

–Магъа къумукъ сагьнаны герти пагьмулары булан ишлеме насип болду. Нажмутдин Макъсутовну, Магьамматамин Акъмурзаевни уллу разилик булан эсгерме сюемен. Нажмутдин агъав бек пагьмулу, низамны сюеген актёр эди. Къумукъ тилни таза кюйде билме де биле эди. Бирлери сёзню маънасын оьзю билмей буса да, сорамай токътай эди. Мен бир де уялмай огъар оьзюм билмейгенни сорай эдим. Сорасанг, ол хошланып, сёзню маънасын мекенли англатып, не интонацияда айтма герекни де англатып бере эди. Гастроллагъа барсакъ, кёбюсю гезиклер бир уьйде тура эдик. Лакъыр эте туруп, гечени бир заманы болгъанча къала эдик. Актёр гьисапда мен ондан низамгъа да уьйренгенмен. Яратывчулукъ низамны охуйгъанда да бизден бек талап эте эди. Биринчи ерде низам болма герек дей эди. Нажмутдин агъав оьзюне нечакъы къыйын буса да, йырлама герек ерде базыкъ тавушу булан йырлама да йырлай эди. Биз оьз арабызда огъар масхара-герти булан «къ» мажор дей эдик. Хатири де къалмай эди. Ол мени йимик кёп-кёп актёрлагъа кёмек этгенни билемен.

–Гьар актёрну да биринчи ойнагъан ролю эсинде къалагъаны белгили…

–Бек яхшы эсимде. Зарипат Атаеваны «Васият» деген пьесасына гёре салынгъан спектакльде биринчилей ойнадым. Ислам Казиев салгъан эди. Озокъда, орус спектакл­лерде ойнай туруп, биринчилей къумукъ къаравучуну алдына чыгъагъанда, тынч тюгюл эди. Мени къаягент диалектимни нечик къабул этер экен деп къыйнала эдим. Актёрланы бирлери де мен сёйлейген кюйге кюлей эдилер. Гьали чи, ойнай туруп, сагьнагъа чыкъгъанда къаягентче сёйлевлер къалмагъан. Биринчи спектакллеримде эс этиле эди.

Экинчилей «Гелинлени баш гётеривю» деген спектакльде ойнадым. Яшлар учун салынагъан ёмакъларда кёп ойнама сюемен. Бёрюню келпетин ойнайгъанда, яшланы сююнегени?! «Къайда гетди шо тюлкю?», деп базыкъ тавуш булан къычырып сорайгъан ерим бар. Яшланы бирлери, чыдап болмай, ерлеринден туруп йиберип: «Гьона, гьона шо якъгъа гетди, къара, къара», – деп биринден-бири алып къычыралар. Актёр учун шондан уллу сююнч болурму?! Яшланы алдатып болмайсан. Олар герти оюнну къабул этелер.

–Келпетни яратма къыйынмы? Ону уьстюнде нечик ишлейсен?

–Келпет яратма, озокъда, тынч да тюгюл. Охуп алгъан режиссёрлукъ касбум кёп кёмек эте. Аслу гьалда юрюлеген гьаракатны маънасын англама, билме герексен. Сагьнагъа не учун чыкъгъанынгны, не этме герегингни, болуп турагъан гьаракатны маънасын англасанг, шогъар гёре ишлесенг, муратгъа да партнёргъа да етишесен, къаравчугъа да. Кёп сююп этеген ишинг къыйын болмай.

–Халкъ артист деген атны театргъа этеген къошумунг учун бергени англашыла…

–Озокъда, театрда ишлейген вакътини ичинде этген гьаракатым учун берилген. Расул Гьамзатовну асарына гёре «Асият» деген спектакльни салдыкъ. Орусча. Шонда мен Османны ролюн ойнадым. Шо баш рольну ерин тутуп къойду деп айтмагъа ярай. Расул Гьамзатов спектакль битген сонг, къолумну да алып, баракалла билдирди. «Молодец, яхшы ойнадынг», деди. Шондан сонг магъа 2004-нчю йыл «Дагъыс­танны халкъ артисти» деген ат берилди. Османы ролюн яратма магъа режиссёрлукъ касбум бек кёмек этди.

«Молла Насрутдин» деген спектакльде мен Чавушну ролюн ойнайман. «Къайда, ат шо тапнчангны», деп къычыра магъа. Мен чагъып, атмай, тапанчаны ташлап йиберемен. Залда уллу кюлкю. Шулай ерлери къаравчуну тарта…

–Кимни «школасында» тарбия алгъансан, билим алгъансан деген соравгъа не деп жавап берер эдинг?

–Мен, озокъда, Георгий Товстоноговну «школасында» охугъанман. Ону аты къоюлгъан «Ленинградский Большой драматический театр» сав дюньягъа белгили. Къумукъ сагьнада буса – Макъсутов, Акъмурзаев йимик пагьмулар булан бай болгъанман, буланы сынавун алгъанман. Олар барда актёрну нечик уллу абуру бар эди? Гьали актёрлагъа шо даражада абур этмей деп эсиме геле. Мени буса оьзюмню ишимде аслу мурадым –актёрну касбусун оьр этмек, абурлайгъан этмек.

–Магьамматкамил, къумукъ театргъа гелип ишлейген йигирма йылны ичиндесен къаравчулар кёп сююп къабул этген 35 келпет яратгъансан. Олар эки керенге, бара-бара уьч керенге артма насип болсун. Баянлыкъ бергенинг учун да баракалла.

– Сиз де сав болугъуз. «Ёлдаш» газетибизни биз алабыз, кёп сююп охуйбуз. Анадаш газетибизни охувчулары да йылдан-йыл артма насип болсун!

Иш ёлдашлары:

Къумукъ театрны режиссёру Ислам Казиев М. Жабукъовну гьакъында оьзюню ойларын айтды:

–Актёр гьисапда Магьамматкамил артдагъы йылларда бек оьсдю. Кёп-кёп спектакллерде баш ролланы бажарывлу кюйде ойнай. Бек билимли, англавлу яш. Ону булан лакъыр этме кёп сюесен. Ленинграддагъы театр институтну битдиргени огъар яхшы билим, англав берген. Къайсы рольну берсенг де, ол гиччи, уллу деп къарамай, къаны-жаны булан ону уьстюнде ишлей ва мекенли, къаравчуланы эсинде къалагъан келпетлер де ярата. Режиссёр билими де бар. Шону учун огъар нечик ойнама тарыкъны англатып турма да тюшмей. Пагьмулу, бажарывлу, ишине берилген актёр.

Къумукъ театрны адабият бёлюгюню ёлбашчысы Багьавутдин Гьажиев де иш ёлдашыны гьакъында булай деди:

–Мен ишлеген вакътини ичинде бу пагьмулу артист булан кёп керенлер гьакълашма тюшген. Лап аслусу – ол сагьнагъа бек гьашыкъ адам. Шо гьашыкълыкъ булан ол инчесаниятны ёлунда кёп уьстюнлюклеге етишме болду. Ону гьар яратгъан келпетине тергев берсенг, артистни оьзтёрече янашыву гьис этиле. Магьамматкамил оьзюню актёрлукъ пагьмусун камиллешдирмек учун бек гьаракат эте. Гьар рольну уьстюнде терен ойлаша, келпетни психология якъдан яратывдагъы ёлланы излей ва таба. Ол яратгъан гьар келпет ачыкъ ва мекенли суратлав болуп токътай. «Къысгъа гюнде къыркъ алдатыв», «Макбет», «Асият», «Мени гиччи байрамым», «Батмакъ кёпюр» деген ва оьзге спектакллерде Жабукъов бири-биринден арек келпетлени уста кюйде яратмагъа бажарды. Бу пагьмулу актёргъа мен дагъыдан-дагъы уллу келпетлер яратмагъа насип болсун деп айтма сюемен.

СУРАТЛАРДА: М. Жабукъов

Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля