Загьир Солтанов Хумторкъали районну Уьчгент юртунда инчесаният школасында яшлагъа милли музыка алатланы (агъачкъомузну) сокъмагъа уьйретегени, 36 йыл бола. Школа агылгъаны да шонга бола. Инчесаният школаны биринчи директору Гьайдарбек Гьайдарбеков музыкадан англаву бар, къайсы музыка алатны да сокъмагъа бажарагъан, айрокъда агъачкъомузну уста согъагъан Загьир Солтановну оьзю булан ишлемеге чакъыра.
Загьир о заманда Дагъыстан юрт хозяйство институтну механика факультетин битдирип, юртдагъы умуми орта билим береген школада яшланы трактор гьайдама уьйретеген муаллим болуп ишлей. Арада-ягъада янгы ачылма башлагъан оьзбашына чалышагъан ансамбллеге къошулуп, тойлагъа да юрюй. Загьир Гь. Гьайдарбеков инчесаният школагъа чыкъмакъны таклифин якълай ва юртдан музыкагъа, айрокъда агъачкъомуз сокъма уьйренмеге сюеген яшланы школагъа жыя.
– Мен кёп гиччилей музыкагъа гьашыкъ болсам да, школаны битдирген заманда музыка училищеге тюшмеге алгъасамадым. «Музыка сенден къачмас, бир мекенли, агьлюнгню сакълап болагъан касбуну башын тутма къара», – деп, атабыз юрт хозяйство институтгъа тюзледи. 80-нчи йылларда бизин Уьчгент юртда Юсуп Акаевни атындагъы юзюмчюлюк хозйство савлай Дагъыстангъа оькюрюп тура эди. 70-нчи йыллардан сонг салынгъан генг сыдралы юзюм бавланы ишлетмек учун техникадан англаву, билими бар касбучулар тарыкъ эди. 1983-нчю йылда институтну битдирип гелгенде, асгерге чакъырып, йыл ярым асгерде къуллукъ этип, юртгъа къайтдым. Къайтсам да, юртдагъы совхозда механикге ер ёкъ эди. Мен де ишсиз бош турмайым деп, школагъа яшланы тракторну гьайдамагъа уьйретеген муаллим болуп ишге тюшдюм. Яшланы тракторгъа уьйретегенден къайры да, школаны директору музыкадан англавум барны гёрюп, йырлав дарсланы да берди. Къаттыгюнлер янгы къурулгъан ансамбллер булан тойлагъа да юрюдюм. Болса да, школада узакъ ишлемедим.
–1986-нчы йылда Уьчгентде яшланы инчесаният школасы ачылды. Инчесаният школаны директоруну таклифине гёре янгы ачылгъан школагъа милли согъув алатланы муаллими болуп чыкъдым, – дей Загьир, къысматыны оьтген йылларыны гьакъында хабарлай туруп.
– Загьир, музыкагъа гьаваслыкъ сенде къачан уянды, сенден алда агьлюде музыка алатланы согъуп билегенлер бармы эди?
– Атабыз Абдулгьани музыка алатланы къайсын да согъа эди. Айрокъда мандолинаны согъуп йырлама сюе эди. Ахшамлар, адамлар ишден къайтагъан вакътиде, къабакъ алгъа да чыгъып, оькюртюп мандолинасын да согъуп, эсги къумукъ йырланы айта эди. Ол оьзюнден чыгъарып да йырлай бола эди. Тойлар, йыбавлар болса, тенглилери – юртлулар, атабызны тилеп де йырлата эди. Атам Уллу Ватан давну ортакъчысы давгъа 1943-нчю йылда гетип, 1947-нчи йылда къайтды.
Анам Сакинат да арив йырлай эди. Пианино сокъма да бажара эди. Магъа он йыллар битеген вакъти болгъандыр, анабыз атабызгъа: «Оьзюнге аласан мандолина, агъачкъомуз. Пианино аламан деп айтагъанынг нече йыл бола. Къачан аласан?» – деп атабызгъа къаныгъагъаны бугюн йимик эсимде. Атабыз: «Айтгъан бусам, аларман!» – деп арандагъы чарлакъ чакъы гамишин базаргъа гьайдап, сатып, пианино да, телевизор да алып гелген эди. Анам Сакинат пианинону согъуп йырлай эди. Агъам Юсуп, гитара алып, гитара сокъмагъа да уьйрендим. Мен бусам, анам пианино согъагъан кююне къарап, пианинону сокъмагъа уьйрендим. Гьасили, бизде музыка алатланы согъуп бажармайгъан адам ёкъ эди. Сонг мен агъачкъомузну, балалайканы, мандолинаны сокъмагъа уьйрендим. 80-нчи йылланы башында районда биринчилерден болуп Шамил Адилов иниси Камил булан бирликде тойлагъа юрюйген ансамбллер къурдукъ. Мен музыка алатланы согъагъандан къайры да, йырлама да йырлайман. Кёп йыллар районда къурулгъан «Торкъали» деген халкъ хорунда да йырлап турдум.
Загьир Солтанов кёп йыллар яшланы инчесаният школасында агъачкъомуздан яшлагъа дарс берип турса да, ону музыка ожакъны охугъан билими ёкъ эди. 1988-нчи йылда Магьачкъаладагъы Г. Гьасановну атындагъы музыка училищеге охумагъа тюше. Ишлеме де ишлей туруп, гьар гюн Уьчгентден Магьачкъалагъа юрюмеге тынч болмагъан. Къыйын буса да, музыка училищени яхшы къыйматлагъа битдире.
– Училищеде охумагъа бек къыйын эди. Айрокъда музыканы теориясы къыйын тие эди. Дарс беривчюлени бизге салагъан талаплары да гючлю эди, – деп хабарлай училищеде охугъан йыллары гьакъда Загьир Солтанов.
– Артдагъы йылларда юртдагъы яшланы сизин инчесаният школагъызгъа къуршалагъаны нечикдир?
– 80-нчи йыллар булан тенглешдирген заманда, гьали бизин школагъа гелеген яшланы санаву аз болгъан. Мунда юртдагъы межитни де таъсири ёкъ тюгюл. Милли музыка алатланы бёлюгюне алтынчы класгъа чыкъгъан яшланы алабыз. Беш йыл охутабыз. Бизде охуйгъан яшлар республика ва Россия фестивалларда ортакъчылыкъ эте. Районда болагъан маданият чаралагъа да бирине де къоймай баралар. Мен гьали 13 яш булан ишлеймен. Яшланы музыка алатланы – агъачкъомузну согъагъан кююне бек агьамият беребиз. Яшлар къомузну сокъмагъа уьйренегенден къайры да, олагъа музыканы теориясындан да дарслар бола.
Загьир Солтанов яшланы инчесаният школасында ишлейгенли, республика ва Россия фестивалланы, конкурсланы дипломлары ва грамоталары булан кёп керенлер савгъатлангъан. Ол оьзюню бютюн къысматын музыкагъа багъышлагъан. Музыка инчесаниятын оьсдюрювде ва яш наслуну тарбиялавда етишген уьстюнлюклери учун Загьир Солтановгъа «Дагъыстан Республиканы маданиятыны ат къазангъан къуллукъчусу» деген ат да берилген.
