Магьаммат Касимов: «Актёрну касбусу мени сюйдюрдю»

    
Пагьмулу артист Магьаммат Касимов сагьнагъа чыкъгъанлы 20 йыл бола. Ол шончакъы келпетлер де яратгъан


Дагъыстанны ат къазангъан артисти Магьаммат Касимов Тёбен Къазанышда тувгъан. ДГУ-ну актёрлар гьазирлейген факультетин битдирген. Ону булан этилген бу баянлыкъны охувчуланы тергевюне де беребиз.

Яшав ёлну башында

–Магьаммат, Къумукъ театрны сагьнасына нечик гелдинг? Бу касбугъа сенде гьасиретлик бармы эди?


–Тюзюн айтсам, ёкъ эди. 1996-нчы йыл мен ата юртумда школаны битдирдим. Шо заман Ленингентде милицияны школасы бар эди. Шонда тюшме айландым. Бажарылмады. Шондан сонг асгер къуллукъгъа бараман деп токъташдым. Анабыз: «Агъанг да эки йыл къуллукъ этип гелди, бармайсан», – деп тутду. О заман армиягъа бар деп онча къаныкъмай эди. Гьали чи оьзюнг акъча берип барагъан заман да гелген. «Гьона, зукъаринг Жалав университетде охуй, сен де оху», – деди анам. Ол ДГУ-ну актёрлар гьазирлейген факультетинде охуй эди. Гьасили, Жалав булан да сёйледим. Сонг кёп сюеген муаллимим Мухтар Набиевични янына бардым. Экзаменде охумагъа шиъру, проза материал герек эди. Ол кёмек этди.


Экзамен юрюле. Мени гезигим гелди. Чебер кюйде онгаргъан шиърумну да охудум. Комиссияны председатели Ислам Казиев:


–Къырдагъы агъангны чакъыр,–деди. Мен англамай токътагъанман:


«Чакъыр, чакъыр»,–деди дагъы да. «Жалав»,–деп къычырдым. Сес ёкъ. Дагъы да эки-уьч керен къычырдым. Ол гирип гелди. Ислам Амашевич бизин алдыбызгъа масъала салды. «Мен гиччи яшман. Орамдагъы яшлар булан ойнайман. Эслиси мени хатиримни къалдыра, ура. Мен пай берип болмайман. Кёмекге агъамны ча­къырма тарыкъман. Агъама–Жалавгъа буса айта. «Сен кёмек этмейсен, чыгъып гетесен, оьзю пайын алсын. Сен чыкъмасанг, охувдан къувалайман. Бу оьзю пайын алмаса, охума тюшмей». Шулай масъала. Жалав гетме къарай, мен тутуп къайтараман, гетме къарай –къайтараман. Дёртюнчю гезик къагъып белинден тутуп, оланы столуну алдына гелтирип салдым. Шолай, охума тюшдюм, аслу экзамен эди.

–Жалавну охувундан къуваладымы?


–Къуваламады. Амашевични экзаменлерде оьзюню шолай бир къайдалары бола экен, сонг билдим. Уьчюнчю курсда, 1998-нчи йыл, ол мени Къумукъ театргъа ишге де салды.

–Ойнама къыйын тийген ролларынг да болгъандыр…


– Къыйын тийген ролланы гьакъында айтсам, «Къурчакъ» деген спектаклде Анварбекни ролюн ойнадым. Мени оьзюмню хасиятыма, битимиме дегенлей къаршы роль эди. Анварбек анасына тынглап, оьзю сююп алгъан къатынындан айрыла. Яшап болмай экинчисинден, уьчюнчюсюнден де айрыла, дёртюнчюсюн ала. Шону яшаву нечик гетген, оьзю яшавда нечик адамдыр? Шону гёрсетме герек эди. Сагьнагъа чыкъгъанда, оьзюнг яратагъан келпет оьзюнг билеген, яшавда гёрген агьвалатлагъа къыйышывлу болуп да къала. Булай гезиклер ойнама тынч. Бу спектаклде буса къыйын тийди. Мен бир нече къатынлар алмагъанман. Хасиятым да башгъа. Сюеген къызымны алмайбыз деп бары да къаршы чыкъдылар. Кёп четимликлени енгип, ону къачырып алдым, мурадыма етишдим. Эки уланым да бар. Уллусуна 14 йыл бола, Торкъалиде яшайбыз. Сагьнада герти келпетни яратмакъ учун магъа кёп ойлашма, кёп ишлеме тюшдю. Режиссёр да булай гезиклерде актёрлагъа кёмек эте, яшав сынавну гьа­къында айта. Нечик де, къаравчу инанардай келпет яратма бажарылды деп эсиме геле.

–Гьар актёрну да  оьзю кёп сюеген ролю, яратгъан келпети бола…


–Тюзю, бары да мен ойнагъан ролланы арасындан айырып шусун сюемен деп айтма къыйын. Олар магъа бары да аявлу. Гьарисине аз-кёп буса да къыйын тёкгенмен. «Гелинлени баш гётеривю» деген спектакл­де магъа, алышынып, къатынгишини ролюн да ойнама тюше. Четим де, къыйын да тие, тек, тапшургъан сонг, ойнама герексен. Атав Атаевни «Намус» деген спектаклин салдыкъ. Магъа берилген рольда, гертилей де, ойлашма зат бар эди. Миллиардерни уланыны ролюн ойнадым. Акъчагъа шашыгъан ону уланы яшавда не гьаракатланы да этип къоя. Шо буса мени хасиятыма бирдокъда къыйышмай эди. Тек оьзюнгню пагьмунг, бажарывлугъунг булан келпетни яратма герексен. Яхшы ойлашма, уьстюнде ишлеме тюшдю. Режиссёрлар да сен шу рольну ойнап болажакъсан деп бир къалипдеги ролланы берип къоя. Олай гезиклер уьйренчик болуп да къаласан, тек оьсюв болмай.

–Театргъа янгы директор тюшгенли, алышынывлар бармы?


–Мавлет Тулпаров гелгенли, ярым йылны ичинде, хыйлы алышынывлар бар. Яхшы янгъа. Аслусу, коллектив огъар инана. Шону булан бирче театрыбызны гележеги баргъа да инанабыз.


 

Эки къуллукъну  кюте туруп



 

–Сен университетни актёрлар гьазирлейген факультетинде дарс да бересен…


–Дёрт йыл охуп диплом алгъан сонг Ислам Амашевич университетге ишге чакъырды. Фехтование, сагьнадагъы гьаракат деген предметлерден дарслар юрютемен. Бир нече керен касбумну камиллешдирме де бардым. Гетген йылдан берли янгы курсну да юрютемен. Курсдагъы студентлер охувуна уьстденсув янашагъанны англадым. Дарслагъа гелмей къала. Тапшурувланы этмей…, охума сюймей. Бирин тайдырды, бирдагъысын тайдырды. Бирев къалгъанча тайдыражакъбыз дедим булагъа. Англады буса ярай, жыйылма башладылар, къаст этме башлады. Эки айны ичинде олар булан «Сенсен анам» деген спектаклни салдым. Арив ойнадылар. Шондан сонг магъа  актёр усталыкъдан дарс берме тапшурду. Гьали студентлерим экинчи курсда, оланы куратору да дюрмен.

– Къумукъ театрдагъы ишинге бу ишинг пуршав этмейми, къыйын тюгюлмю?


– Къыйыны да не болсун, бир касбуну гьакъында университетде де сёйлеймен, шо касбуну театрда да юрютемен. Къыйын тюгюл. Бир-бирин толумлашдырып, мекенлешдирип геле деп ойлайман.

–Нече роль ойнагъансан, келпет яратма къыйынмы?


– Отузгъа ювукъ рольну ойнагъанман. Бир спектаклде эки рольну ойнагъан гезиклерим де болгъан. Шо заман келпет яратма къыйын тие. Режиссёрлар да сен къайсы рольну яхшы ойнайгъанынгны биле, уьйренген. Сагъа къыйышагъан, ойнап бажарагъан рольну берип туралар. Олай буса, оьсюв болмай. Олар булан эришме тюше. Мен ону ойнайгъанны билесен, башгъа роль берип къара, мен ойлашмагъа, уьстюнде ишлемеге сюемен деймен. Бир йимик ролланы берип турса, артист ойлашма сюймей. Комедия болсун, трагедия болсун, гьар тюрлю ролланы берсе, актёр гюн сайын оьсе. Театрда шунча йыл ишлеймен, гьали де уьйренемен. Басир Магьамматовдан, Имам Акавутдиновдан, оьзгелерден мен гьали де уьлгю аламан. Сагьнагъа чыкъгъанда не гьаллагъа тюшюп де къаласан. Текстни сёзлерин унутагъан гезиклеринг бола. Шо гьалдан гьар тюрлю амал этип де чыкъма герексен. Сынавлу артистлер шолай гезиклерде нечик эте? Тергевлю боласан, оланы сынавун аласан.


Басирни бир хасияты бар. Сагьнагъа чыкъгъанда, сени тергейгенде йимик, текст­деги сёзлени башгъача этип айтып къоя. Оьзю де шу не этер экен деп гёз тюбюнден къарап токътай. Тез ойлашып, шо гьалдан чыкъма тюше. Къаравчуну къаратып къойма кюй ёкъ чу. Шолай гезиклерде ойнамагъа гьаваслыгъынг арта. Айтма сюегеним, актёрну касбусу магъа къыйышды, сюйдюрдю, юрегим алды, гёнгюм булан ишлеймен. Бир-бир актёрлар йимик бу касбугъа яшдан берли гьасирет болмасам да.


 

Сагьнада булай да бола…


 

–Янгы иш башлагъанда сагъа насигьат берегенлер, уьйретегенлер болгъандыр…


–Озокъда, болду. Биринчи насигьатчым Нажмутдин Макъсутов эди. Шавхал Адилгерей Тарковскийни спектаклинде ону булан шыртчыны (шут) ролюн ойнайгъанда, ол магъа кёп кёмек этди. Оьрде эсгерген иш ёлдашларымны да мен насигьатчыларым деп гьисап этемен. Аслусу, мени бу касбугъа тюшюнмеге уьйретген адам – Ислам Казиев, ону школасы.


«Алтын къутукъ» деген спектаклде Нажмутдин агъав агъачкъаравулчуну ролюн ойнай эди. Баш ролларда Сабанай ва Абакар деп агъа-инилер бар. Экевю де бир къызны сюе. Сабанай давгъа гете. Абакар буса, ондан пайдаланып, къызны оьзюне тартма сюе. Ол буса Сабанайны сюе. Нечик де, Абакар да, къыз да юрт ягъадагъы ярны янында ёлугъа. Абакарны мен ойнайман. Сёйлей туруп, къызны рази этип болма­гъанда, Абакар хапарсыздан ону теберип ярдан сала. Къыз оьле. Инбашында тюбеги де булан айланагъан агъачкъаравулчу ону гёрюп къоя. Абакарны артындан чаба, етише, тюбек гёзлей. «Урма, мен сагъа алтын къутукъ беремен», – дей тобукъдан тюшген Абакар. Тынгламай, ол чагъа. Тюбек атылмай къала. Эки атылагъан тюбекге яшлар бир патрон салгъан болгъан экен. Ол тынгламай экинчи керен де чакъды. Тюбек атылды. Патронгъа тыгъылгъан кагъызлар авзума гирип гетди, оту бетимни биширди. Нажмутдин агъав буса ари де тайып кюлей. Шулай гезиклер де бола сагьнада.


Нажмутдин агъав бек пагьмулу адам эди. «Авария» деген спектакль юрюле. Бу бай адам. Мен ону уланы болуп ойнайман. Бай тухумдан магъа бир къызны гелешген. Ону адамы да бар ерде мен шашып, къызны пешемей сёйлеймен. Ол магъа сююне туруп геле, яш заманда мени бойнума тагъылып къала эди…,деп. «Таман, битдир», – деп ол магъа ура, мен энкейип къаламан. Дагъы да шо сёзлени айта, ура, мен энкеемен, къапас тиймей. Уьчюнчю гезик айтмайлы, бир салышдырмасынмы. Гёзлерим къарангы болуп гетди…

–Къаравчулар сизин оюнугъузгъа пуршав этеген гезиклер болгъанмы?


–Театрда болмагъан. Юртларда бола. Алдагъы йылларда юртларда гёрсете бусакъ, эсли адамлардан зал толуп бола эди. Олар низамны да сакълай. Гьали буса кёбюсю яш-юш жыйыла. Оланы да кёплери спектаклни маънасын толу кюйде англап битмейлер. Бир агьвалат сююндюре. Гьали кёбюсю юртларда клубланы ярашдырып, онгарып туралар. Ойнама онгайлыкълар тувулуна.

–Театргъа гелгенинге гьёкюнмейсен чи?


–Бир де гьёкюнмеймен. Яшавумну театр булан байлагъанман. Шолай узатылма да узатылар.

–Яратывчулукъ ёлунгда уьстюнлюк­лер ёрайбыз.


–Кёп савболугъуз, баракалла.


 

Суратларда: М. Касимов; «Къатынымны эри» деген спектаклден гёрюнюш.


Завур Алиев чыгъаргъан суратлар.

Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля