Озгъан алды оьрлюкню

яда Барысы да макътавгъа лайыкълы

 

Адатлангъан кюйде, бу йыл, оьтген жуманы ахырында, «Ана тилни инг яхшы муаллими-2020» деген республика оьлчевде муаллимлени арасында ярыш оьтгерилди.Эсгерилген ярышны гьар йыл Дагъыстан Республиканы билим берив ва илму минис­терлиги юрюте. Шонда ана тиллени муаллимлери башлап оьз тиллеринде ачыкъ дарслар бере, сонг оларда биринчи ерлени алгъанлар артындагъы гюн клас сагьат ва чебер проектин малим эте ва уьстюн гелгени «Дагъыстан Республиканы ана тилден инг яхшы муаллими» деген атгъа ес бола.

 

Бу йыл къумукъ тилден ва адабиятдан ачыкъ дарслар этме 6 къумукъ райондан муаллимлер гелген эди. Муаллимлени ачыкъ дарсларыны бир нечелеринде мен де ортакъчылыкъ этдим. Муаллимлени ярышы оьтгерилген Абдулгьаким Исмайыловну атындагъы 28 номерли гимназия ярышда ортакъчылыкъ этеген муаллимлеге онгайлы болсун учун гьар тилге бир нече кабинет гёрсетген эди. Озокъда, къумукъ адабиятны, Дагъыстанны халкъ шаири Анвар Гьажиевни яратывчулугъун билегенлер «Сёнмейген юлдузлар» Уллу Ватан давну ортакъчыларына, игитлерине багъышлангъан поэмасы экенни англагъандыр.

Ярышда 2-нчи ачыкъ дарсны берген Къоркъмаскъала орта школаны ана тилден ва адабиятдан дарс береген муаллими Ажай Абужакова оьзюню дарсын Анвар Гьажиевни «Сёнмейген юлдузлар» деген поэмасыны айланасында оьтгерди. Муаллим дарсны: «Салам сизге, къумукъ яшлар», – деп башлады. Муаллим дарсын къургъан кюйге гёре ону дарсыны мурады охувчу яшлар булан А.Гьажиевни яшавун ва яратывчулугъун ахтармакъ, бизин яшав парахат болсун учун жанын къурбан этген давну ортакъчыларын эсибизге гелтирмек, охувчулар булан «Сёнмейген юлдузлар» деген поэманы уьстюнде ишлемек, охувчуланы сёз байлыгъын, сёз хазнасын артдырмакъ ва ватаныбызгъа бакъдырылгъан сююв гьислени гючлендирмек эди.

Озокъда, гьалиги талаплагъа гёре дарсларда компьютер, проектор къоллап, охувчулар булан ишлемеге герек. Шо талапланы кюте туруп, Ажай Абужакова охувчулагъа «Дав» деген видеоролик гёрсетди. Роликге гёре яшлагъа соравлар берди. «Дав» деген сёзню эшитгенде, сизин оюгъузда нечик сёзлер тувулуна?» – деген сорав яшланы ойлашдырды. Охувчулар булан дав юрюлген йылланы эсге алды. Охувчулар муаллимни соравларына жаваплар бере туруп, Совет Союзну Игити деген атны алгъан къумукъланы билегенин исбатлады. Дав кинолар, китап­лар, асарлар бары да ачыкъ дарс­да эсгерилди.

Сонг Анвар Гьажиевни яшавуна ва яратывчулугъуна ба­гъышлангъан суратлар, слайдлар гёрсетилип турду. Анвар Гьажиевни атындагъы музейге «сапар» чыкъды. Шаирни «Сёнмейген юлдузлар» деген поэмасыны уьс­тюнде айрыча токътады. Яшлар булан къы­йын сёзлени уьстюнде ишледи, англатыв берди. Асарны аслу Игити Ханпаша Нурадиловну игитликлери эсгерилди. Игитни гьакъында сёйлей туруп, игитликни гьакъында айтывлар, аталар сёзлери эсге алынды. Асарны чебер аламатларын яшлагъа тапмагъа тапшурулду. Тапшурувлар кёбюсю оюн къайдада юрюлдю.

Къайсын-бирин айтайым, муаллимни «Сёнмейген юлдузлар» деген асаргъа гёре программасы бек бай эди. Дарсында пачалыкъ программагъа гёре кёп тюрлю янгы къайдаланы къоллады. Дарсны оьтгермек учун кабинетни безендирген кюю, давну аламатларын гёрсетеген алатлар къоллагъанлыгъы да дарсны темасына яшланы гьаваслыгъын артдырагъаны аян этилди. Дарсны ахырында охувчулагъа оьз­лени давну къагьруманларына ёравларын язмакъны тапшурду. Оланы кагъызларын буса давну вакътисинде йимик гийинген почтальон къыз жыйды. Дарс «Мармарташ» деген йыр булан тамамланды. Муаллимни ачыкъ дарс учун онгаргъан «Сёнмейген юлдузлар» деген китапчасын да охувчулар дарсны вакътисинде къоллап турду.

Буйнакск районда ерли конкурсда биринчи ерни алып гелген Оьр Къазанышдагъы 1 номерли орта школаны муаллими Барият Шихамирова оьзюню ачыкъ дарсын Камал Абуковну «Мен гюнагьлыман, Марьям» деген асарына багъышлагъан эди. Сююв темагъа багъышлангъан бу дарсда доскагъа язылып илинген «Сюювню сезмеген адам ярты-ярым адамдыр» деген Б. Магьамматовну сёзлери мени тергевюмню тартгъандай, охувчуланы тергевюн де тартгъандыр деп эсиме геле. Муаллим буса дарсгъа къумукъ къызланы гийими – къабалайы, башында тастары да булан гийинип гелген эди.

Дарсны башында яшлар булан таныш болувун оьзюню шиърусу булан башлады. «Мен гюнагьлыман, Марьям» деген асарны уьстюнде толу кюйде токътады. Автор бу повестни оьзюню яшавундан алып язгъанлыгъыны гьакъында хабарлай туруп, оьзю Камал Абуков шо гьакъда айтагъан видеороликни гёрсетди. Асарны игитлери Жамалны ва Марьямны, Хасайны келпетлерини уьстюнде токътады.

Барият Шихамирова толу кюйде яшлар булан ишлеме бажаргъаны, олар булан «бир тилде» сёйлейгени охувчулар дарсда ортакъчылыкъ этеген кююнден белгили болду. Охувчулар Жамал, Марьям ва Хасай болуп гиччирек гёрюнюш гёрсетди. Англашылмайгъан сёзлени уьстюнде ишлеп, охувчулагъа тапшурувлар, соравлар берип дарсны темасы бегетилди. Муаллим охувчуланы дарсда яхшы ортакъчылыкъ этгенлерин тергевсюз къоймады. Абусупиян Акаевни «Къылыкъ китабын» савгъат этди. Дарсны да оьзю язгъан шиъру булан тамамлады.

Гезикли ачыкъ дарсны берген Къаягент районну Оьтемиш орта школасыны муаллими Элмира Исаева эди. Ол ачыкъ дарсны «Сёз байлыкъ шагьаргъа сапар» деп ат салып, охувчуланы гьар тюрлю къушланы, ерлени, алатланы атларын адабият ва диалект къайдада айтылагъан кююне, оланы маънасына, бырынгъы сёзлеге багъышлагъан эди. Дарсда муаллим охувчуланы да къуршап ишлеме бажарды. Айтывланы, аталар сёзлени, «къанатлы сёзлени» кёмеклиги булан тарбиялав ишге де тергев берди.

«Къурдашлар къыйынлы гюн табыла» деген темагъа багъышлангъан ачыкъ дарсны Кёстек (Хасавюрт район) орта школаны муаллими Айна Багатова оьтгерди.

Чёп салгъанда, ахырынчы болуп дарсны юрютмеге ихтияр берилген Къарабудагъгент гимназияны муаллими Зульфия Мамаева да бу йыл Уллу Ватан давда Уьстюнлюкню 75 йыллыгъы оьтгерилегенде айрокъда агьамиятлы дав теманы сайлагъан эди. Ону дарсы Дагъыс­танны халкъ шаири Магьаммат Атабаевни «Урлангъан ажжал» деген поэмасыны айланасында юрюлдю. Муаллимлер ачыкъ дарсларында оьзлени чебер пагьмусун къоллап, яшлар булан саламлашагъанда оьзлер язгъан шиъруларын охуп дарсын башлайгъаны кепиме гелди.

Зульфия Мамаева да дарсын шиъру булан башлап, шиъру булан тамамлады. Янгыз «Урлангъан ажжалны» уьстюнде ишлеп къоймай, охувчулар булан оьзюню яшавундан алып мисаллар гелтирди. Зульфия Мамаеваны уллатасы да давда къалгъан. О дарсны мурады Уллу Ватан давну ортакъчыларын эсгермек, олагъа абур этмек, олардан уьлгю алмакъ, яшланы патриот ругьда тарбияламакъ эди. Гертилей де, Уллу Ватан давда ону ортакъчылары да, яшларын давда тас этип бозлап къалгъан аналаны, тул къалгъан къатынланы, къызлар гёрген къыйынлыкъланы да эсге алагъанда, оьзю муаллим гьислерине ёл берип тарланып да йиберди. Шолайлыкъда, охувчулагъа дарсны таъсири де артгъандыр деп эсиме геле. Дарс Уллу Ватан давгъа багъышлангъан йыр ва охувчулар учун гьазирлеген татли савгъатлар булан тамамланды.

Муаллимлер къайсы да охувчулар учун таъсирли, маъналы, пайдалы дарслар оьтгерди. Дарслагъа олар бары гючюн, пагьмусун, бажарывлугъун, заманын, гьатта харжын дегенлей аямай онгарылгъаны гёрюне эди. Гьар дарсдан сонг муаллимлеге оьзю дарсны оьтгерген кююн анализ этмеге заман берилди. Муаллимлер дарсгъа берилген 30 минутну вакътисинде онгарылгъан программагъа гёре къайсы бёлюклерин этмеге бажарды, кемчиликлерин, дарсны мурадын кютме бажаргъанлыгъын яда бажармагъанлыгъын эсгердилер. Шолай да, гьар дарсдан сонг жюрини ортакъчылары муаллимлеге оьзлер эс этген кемчиликлени, янгылышланы, хаталаны ва дарсны яхшы янларын язып алып англатды.

Шолайлыкъда, озокъда, муаллимлеге гележекде дарсларын дагъы да яхшы этме, янгылышларын тюзлемеге имканлыкъ яратыла. ДГУ-да Дагъыстан адабиятланы кафедрасыны заведующийи, филология илмуланы кандидаты Агъарагьим Солтанмуратов артдагъы бир нече йылны вакътисинде ДР-ни билим берив ва илму министерлиги оьтгереген ярышларда жюрини председатели гьисапда ортакъчылыкъ эте. 6 да дарс тамамлангъан сонг жюрини ортакъчылары филология илмуланы кандидаты Зулейха Агъавова, Магьачкъала шагьардагъы 11 номерли гимназияны къумукъ тилден ва адабиятдан дарс береген муаллими Маккаханым Абдурашитова дарслар юрюлген къайдалагъа, муаллимлени гьазирлигине гёре оьзлени ойларын айтды ва ярышны гьасиллерин чыгъарды. Жюрини багьа беривюне гёре къумукъ тил ва адабиятдан 2020-нчы йылны инг яхшы муаллими Къоркъмаскъала орта школадан Ажай Абужакова болду. Огъар 1-нчи ер берилди. 2-нчи ерге Буйнакск районну Оьр Къазанышдагъы 1 номерли орта школасыны муаллими Барият Шихамирова лайыкълы болду. 3-нчю ерни буса Хасавюрт районну Кёстек орта школасыны муаллими Айна Багатова къазанды.

Оьрде де эсгергеним йимик, къайсы муаллимни де ачыкъ дарслары макътавгъа лайыкълы эди. Йылдан-йылгъа муаллимлер инг яхшы дарслар этмеге гьазирлене. Дарсланы маънасы, ичделигини байлыгъы йылдан- йылгъа оьр даражада бола­гъанын жюрини председатели Агъарагьим Солтанмуратов да эсгерди. Гертилей де, сынав топламагъа, ишин яхшылашдырмагъа ва гьар йыл инг яхшы муаллимни аян этмеге булай конкурслар оьтгерилегени нечакъы да яхшы. Тек ДР-ни билим берив ва илму министерлиги гьар миллетден савгъатлы ерлени алгъанлагъа сама да янгыз дипломлар, сертификатлар тапшуруп къоймайлы, харж якъдан да тергев эте болгъан буса асувлу болур эди. Оьрде де эсгергеним йимик, муаллимлер бары гючюн, заманын, билимин, харжын да аямай гьазир болуп геле.

Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля