АДАБИЯТ

Къашгъа ат

Оьтген девюрге эгер

Тапанча урсанг гьабас,

Гележек девюр берер

Топдан атышып къапас.

Абуталип ГафуроВ.

Мен айтагъан бу хабар

Гьар девюрде ёл табар.

Сёнмейген маънасы бар,

Халкъны эсинде къалар.

Тезде бир къумукъ юртда

Бир гиши ярлы яшай.

Ожагъы азыкъ ёкъда,

Сёнген чыракъгъа ошай.

Биз айтагъан тамаза

Аты да – Къазакъмурза.

Къайратлы ишлей болгъан,

Терин акъдырып тазза.

Биргине-бир яшына

Кёп йыл алда кёк ургъан.

Къартны языкъ башына

Аллагь шолай буюргъан.

Тезден авруй къатын да,

Гьалсыз тёшекде ята,

Айтып билмей атын да,

Гёзюн гьаран къарата.

Яра салгъан бек авур

Оьлюп гетген баласы.

Огъар къарап гьар гьавур

Гёзьяш тёге къаласан.

Сююнюп яшамагъан

Уьй еси Къазакъмурза.

Тезден ол ашамагъан

Гьалтама, гьинкал, кюрзе…

Гече ону гёзюне

Тамаша тюш гёрюне:

Ишлетмеге оьзюне

Бек тизив ат бериле.

Ат дегенде, атмы о, –

Кюрлюгюнден атыла.

Талмай юрюй узакъ ёл,

Тавлардан да артыла.

Гьайран бола бу янда

Гёрюп ону ишлевюн.

Къарт эшитип уяна

Атны гючлю кишневюн.

Аты болмагъан къартны

Бир де оьмюр боюнда.

Тюшюнде гёрген атны

Тайдырмай ол оюндан.

Пал салдырып палчыгъа,

Инана шо ат баргъа.

Бармагъа деп ёл чыгъа

Йыракъдагъы базаргъа.

Барса, гёзю къамаша,

Ёлугъуп шолай атгъа.

Бола гьайран тамаша

Етишгенге муратгъа.

Таныйгъан йимик шо ат

Огъар исине, багъа.

Базардагъылар шагьат

Атны «къылыгъы» баргъа.

Берип акъчасын толу

Тамаза атны ала.

Минип, гюлледей болуп,

Уьюне етип къала.

– Муна сагъа генг абзар,

Сюйсенг, айры гюрен бар, –

Дей еси, – мунда сагъа

Яшама болмажакъ тар.

Сёзлери герти болгъан,

(Айтмагъан бир де ялгъан!)

Атгъа къуллукъ этмеге

Шо къарт къурулуп къалгъан.

– Яшынга йимик атгъа

Гьайран къуллукъ этесен, –

Дей хоншулары къартгъа, –

Кёп ёнкютюп нетесен?!

Гьалиге борчгъа ону

Къуллукъларын кютермен.

Борчун къайтарса толу,

Мурадыма етермен, –

Деп шо тамаза-къоччакъ

Атдан къувана тазза.

Оьз яшынадай шонча

Огъар юрекден база.

Къартны къолундан алып

Аты шекер гемире.

Есисинден къуванып,

Къуват ала, семире.

Мол тюшюм болсун учун,

Теренден сабан тарта.

Ону къуваты-гючю

Гюнден-гюн хыйлы арта.

Болсун гюн яда гече,

Къаст эте эки «къурдаш».

Ашлыкъ къайтара бирче

Сав йылгъа болсун деп аш.

Ёкъдур «Къашгъагъа» ошап,

Ат тайпаны башгъасы.

Огъар аривлюк къоша,

Мангалайда къашгъасы.

Шо себепден «Къашгъа» деп,

Ат да къойгъан тамаза,

Яшгъадай эте эдеп,

Тумарлай, сакълай таза.

«Къашгъа!» – деп къычыргъанда,

Ат тез ете есине.

Сагъынып къалгъан йимик,

Бир-бирине исине.

Къуллукъ этмеге къартгъа

Атны гьайран хошу бар.

Къарап шо тизив атгъа,

Гьайран бола хоншулар.

* * *

Яллав гюнюнде яйны,

Егип атын арбагъа,

Къарт етише будайны

Заманында ормагъа.

Гелип тарлавгъа къарай,

Мол тюшюмден сююне.

Оруп битген сонг ярай

Юклеп элтме уьюне.

Ора салып къуватын,

Бираздан бата терге.

Отлайгъан къашгъа аты

Бирден ону эсгере.

Тюгюл чю бу масхара –

Шо къарт йыгъылып бара!

Аты чаба уьстюне,

Гелип гьайран кюстюне.

Языгъы чыгъып къартгъа,

Терлеген бетин ялай.

Эсине геле артда

Болуп къалар деп къолай.

Адам ёкъ эки якъда

Кёмек этмеге ярап.

Кёп бийикде авлакъдан

Къыргъый бар тюпге къарап.

Аврув гелип оьзюне,

Ашлыкъ орув бёлюне.

Юмулгъан гьар гёзюне

Будайлыгъы гёрюне.

Тамаза, атны ойлап,

Гьаран гёзюн къарата.

«Къашгъа» шонда ер бойлап,

Еси минсин деп ята.

Жабаргъа салып башын,

Есисинден къувана.

Чыгъып ону гёзьяшы,

Эки гёзю сувлана.

Амалсыз къарт доланып,

Гьаран сюйкеле атгъа,

Хуржун йимик салланып,

Атда гёнделен ята.

Ат аста эретура,

Юртуна геле тувра,

Къутгъармакъ деген къастда

Абатын ала аста.

Кёп адамлар жыйыла,

Къарт тёшекге йыгъыла.

Чыкъма турагъан жаны

Тамагъына тыгъыла.

Къарт оьлюп, айтса тюзюн,

Къайгъырыш бар теренден.

Аралтып эки гёзюн,

«Къашгъа» къарай гюренден.

Къарайгъанда тигилип,

Сюекни алып чыгъа.

Къартны ийисин билип,

«Къашгъа» кишней, талчыгъа.

Кёп адамлар къасткъылып,

Къартны гёммеге гете.

Тогъаслардан атылып

Шо ат артындан ете.

Айрылгъанда къартындан,

Къыйнала яшав ёкъдай.

Адамланы артындан

Бир юрюй, бир де токътай.

Халкъ булан бирче гирип,

Къабургъа ювукъ бара.

Къартны сюегин билип,

Юреги чыкъма тура.

Бек къыйнала ачыкъдан,

Туягъын ерге ура.

Гюзде болагъан чыкъдай,

Гёзьяшы агъып тура.

Таъсир этип шо «Къашгъа»

Халкъны эсинде къалгъан.

Оьзю де эртен-ахшам

«Къулгьугъа» чыгъа болгъан.

Арадан заман гетип,

Къулгьу охув токъталгъан.

Тек ат къабургъа етип,

Гёзьяшын тёге болгъан.

Гёргенде ахшам-эртен,

Халкълар къалгъан гьайрангъа,

Бек тамашалыкъ этген

Бу гьакъыллы гьайвангъа.

Еси оьлген сонг ону

Оьмюрю де бёлюнген.

Тюбюнде уллу ёлну,

Терек тюпде гёмюлген.

Юртлулар нечакъы да

Шо атгъа талчыкъгъан дей,

Эртен-ахшам уьстюне,

Къулгьугъа да чыкъгъан дей.

* * *

Гьали айтмагъа къала

Эки сёз шо себепли:

Бир-бир гьайванлар бола

Хыйлылардан эдепли…

Гонорарын газетни редакциясына багъышлайман.


Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля