СУРАТДА: Гьайбулла Атаев

Абдулвагьап Межитов:

Аталаны Асхар тавдай сыйы бар



Эслегенде эслеп-эслеп къарасанг,

Гьакъылынгны жыйып гьакъны сорасанг,

Эсделиклер эсге гелип, жанланып,

Ойлашдыра башдан гетген гьалланы.

Эсгерилген сайын авур дав йыллар,

Тенгсиз давда гёрсек де кёп къыйынлар,

Ругьдан тюшмей гючюбюзню салмагъа,

Бажардыкъ биз уьстюнлюкню алмагъа.

Йыллар гетген сайын гене биз гёрген,

Шо гюнлени унутмагъа къыйын бар!

Тавдай уллу авурлукъну гётерген,

Аталаны Асхар тавдай сыйы бар.

***

Ана топуракъ азап чекди, агь чекди.

Табиат да бурчакъ-бурчакъ яш тёкдю.

Къатлав болуп басып авур къоргъашын,

Къоргъашындан авур эди юрекге

Аналаны чыкъдай гиччи гёзьяшы.

Шо къыйында уллу сююв сакълагъан,

Аналагъа даим алгъыш сёз яхшы!

Гюнешни нюрю

Юхум къачып, терезеден тикленип,

Къарагъанман гёзлеп тангны къатывун.

Булутлардан гёрмесем де, шекленип,

Гьис этемен толгъан айны батывун.

Сюйгенине гёз къысагъан гёзелдей,

Юлдузлар да юм-чум эте иржайып.

Тереклерде асил къушлар геземей,

Айлана шып, уюп тура ажайып.

Аста булан къача бара булутлар,

Аста булан кёкню юзю ачыла.

Юреклерде къоюп уллу умутлар,

Гюл урлукълар якъ-якълагъа чачыла.

Асил урлукъ чачып оьсген гюллердей,

Кёк къызарып, къызыл белдев тартыла.

Шулай чакъда элге улан тува дей,

Элни къоруп сакъламагъа тартынмай.

Гёк денгизни гюмезинден оьрленип,

Гюн ярыгъы къуршап ала таланы.

Нюрюн чачып, гьар ожакъда тёрленип,

Насип пайлап сююндюре аламны.

Айта бола



Айта бола мен къызланы гезей деп,

Къулу болуп къала дей бир гёргенни.

Айта бола мен сюювню сезе деп,

Яшавлукъда гесе деп юз тёрени.

Къыз сюймек де, къыз алмакъ да терс тюгюл.

Асил къулгъа тюшме кюй ёкъ гьеч балагь.

Инаныгъыз, тиллер магъа кар этмей,

Онгну-терсни айырагъан бир Аллагь.

Эм тапмадым сюювге

Гючден салгъан гёзню нюрю болмас, дей,

Сагъа сюйдюм этдирмеге чапмадым.

Оьзлюгюнден гелип къалгъан сюювге

Сенден башгъа не эп, не эм тапмадым.

Эм излесе, аврувгъа эм табыла,

Дагъы эм ёкъ сююв салгъан ярагъа.

Юрегингни дарман сувун къызгъанып,

«Эл безген» деп, гьарай салма арагъа.

Гел чи эки бёлейим



Сени учун яралгъанмы юрегим,

Бюлбюл йимик онда уя тикгенсен.

Сени учун орналгъанмы терегим,

Тамурларын къуршап алып битгенсен.

Сени учун ягъылгъанмы очагъым,

Исив берип ал къаныма сингенсен.

Сени учун салынгъанмы батгъычым,

Кёкге етер бийиклеге мингенсен.

Кёклерден де бийик сени терегинг,

Мен разимен, канзилерин оьлчейим.

Сени учун яралгъан шо юрекни

Гелип ал чы, ону эки бёлейим.

Къатын алдым, къатын салдым

Къатын алдым, анабызны: «Шо, балам,

Инамсыз ер», – дегенине тынгламай.

Уьч гюн гетмей баш гётере къатыным,

Къочу йимик айтгъанымны англамай.

Сюр бёрк алдым, къатын бозлай, акъыра:

«Бугюнден сонг, мен айтгъангъа тынгла», – деп.

«Шу ожакъда мен баш бусам, билип къой,

Мен айтгъан бар, айтмагъан ёкъ, англа», – деп.

Гёлек алдым, къайнанам къарсалай:

«Бир эркекге бир гёлек де таман», – деп.

«Эрни иши къурчакъ йимик къатынны

Пурманындан чыкъмай турмакъ гьаман», – деп.

Сыйыр алдым, къайнатам оькюре,

«Шуну алмай эчки алгъан къолай», – деп.

Къоркъув бере: «Къатынынга сорамай,

Дагъы-дагъы вёре этме шолай», – деп.

Ойлай къалдым ойсуз ишге, гьай аман,

«Бир эркекге уьч баш буса, яман», – деп.

Къатын салдым, шеклик этмей, къыйналмай,

«Бир атгъа бир къамучу да таман», –деп.

***

Къарангыдан чыкъмакъ учун ярыкъгъа,

Табан тиреп ябушувда яшадыкъ.

Билим артып, гюн ярыгъын чачгъанда,

Гене къайтып терс бийиме башладыкъ.

Гьакъыл гьакип ишлей буса терсине,

Билим-илму оьсген булан не пайда.

Сес къошса ол ёлсузланы сесине,

Пана дюнья айыкъмажакъ, айгьай да.

***

Жагьил улан бек талчыгъып, тарланып,

Тамазагъа бере булай бир суал:

–Акъча тёлеп, оьр билимге ес болдукъ,

Акъча ёкъгъа иш тапмайбыз, не амал?

Тамаза да узакъ созмай хабарны:

– Къутлу болсун билимигиз, хатыгъыз.

Арив гёрюп танглагъансыз базарны,

Элтип энни бир тюменге сатыгъыз.

Гьайбулла Атаев:

Мени тилим–къумукъ тил

Ана тилим ят эллерде сёйленсе,

Анам тирилгендей болуп къаламан.

Ана тилге къомуз, аргъан кюйленсе,

Сютден къозу йимик леззет аламан.

Мени тилим сав Къумукъну бийлеген,

Тавда-тюзде гьаллашмагъа ёл салып,

Гьайкел йимик яхшылыкълар тилейген

Тюрк аваздан тамурланып, гюч алып.

Бир тынглагъан тилибизни сёзюне,

Таржумасыз гьазиринде англагъан,

Балики, шодур сёйлемеге оьзюне

Азмы миллет къумукъ тилни танглагъан?!

Не билейим, сёз бувунда бар агъым

Сени, мени дослашдырып байлайгъан.

Мердешленип авар, дарги къонагъым,

Тилибизге, кююбюзге йырлайгъан.

Ёлукъгъандокъ уьзбек, къазах…къайсы да

Англай татар, башкир мени тилимни.

Тили йимик ювукъ шолар къайсы да,

Къатнашагъан гьар гюн агъам-инимни.

Эки сёз

Сёз болмаса, тил де ёкъ,

Миллетде тил болмаса,

Тилни не леззети бар,

Бал-шербети болмаса.

Шербет де не, бал да не –

Тенги ёкъ эки сёзню,

Аявлу гьар ожакъгъа

Бебейи йимик гёзню.

Дослукъ – шо биринчи сёз,

Парахатлыкъ – бириси,

Татывлу шат яшавну

Дюрге агъа-иниси.

Эки де сёз къошулса,

Чечек ача каналар,

Къайгъы сёнюп, лап эркин

Тыныш ала аналар.

Ким насипли?

Насипли шо – тартышывда йыгъылмай,

Гелтиреген халкъы учун яхшылыкъ.

Насипли шо – ялгъан айтып тыгъылмай,

Яшай буса этмей бир де иш илыкъ.

Насипли шо – оьмюр сюрген чатыраш,

Ишде, йырда къуванч берип сёнмеген.

Бавгъа – терек, уьй тикмеге чыргъа таш,

Салмай туруп, дюньягъа арт бермеген.

Насиплидир сутурлугъу ёкъ гиши,

Бажармайгъан урламагъа къол сугъуп.

Берекетли, гьар гюнге де бар иши,

Гёрюнмейген халкъарада буюгъуп.

Насиплидир яшайгъанлар тер тёгюп,

Гёз тиймесдей дос-ювукъну гёзюнден.

Къазангъаны къутуртмай шишип-гёбюп,

Не де шону къысмай-сытмай оьзюнден.

Насипли шо – сюювюнден къап толуп,

Сюйгенине ёлукъгъанлар бал тамып,

Къыйынларын енгме, гючден шат болуп,

Билегенлер масхарагъа алданып.

Насипли шо – авлет берген емишлер,

Оьзгелени сукъландырса ошама,

Ичи гюймей яда къысылмай тишлер,

Яшлар булан болагъанлар яшама.

Насиплидир таза адам душмансыз,

Гюндюз ишлеп, гече рагьат юхлайгъан.

Гирмей бир де къылыкълагъа имансыз,

Дюньялыгъын, бар байлыгъын ойлайгъан.

Сюемен

Мен сюемен юреклени кири ёкъ,

Гьар негер де маслагьатлы сабурун,

Тюз насигьат берегенин терс къыймай,

Бажарагъан сакълап сыйын-абурун.

Мен сюемен халкъ сёкмейген къылыкъны,

Азны берип, кёпню алмай яшайгъан.

Намусланы юклеп алып сыртына,

Къажымайгъан багъанагъа ошайгъан.

Мен сюемен менлиги бар эрлени,

Арив сёйлеп, яшыртгъынлап хапмайгъан.

Оьзлер от да салып, чыгъып арекге,

Ят къол булан ябушмагъа чапмайгъан.

Мен сюемен бютюн дюнья дослашып,

Инсан къавум къучакълашса къол алып,

Бир-биревге бакъгъан яман хыяллар,

Сёнюп къалса, болмас йимик хозгъалып.

Биз оьктембиз

Аналаны пашман гёрюп мунгайгъан,

Дав йылларда наслум ойнап тоймагъан.

Аталарсыз бебейинден талашып,

Яшав ону белин язма къоймагъан.

Къажымагъан, арымагъан, агъаргъан,

Самайлары къыйынлагъа чыдамай.

Тенглилерим темир йимик гьали де,

Намусланы кютме гьазир адамай.

Насиплибиз, талайлыбыз, сиз берген

Шавла булан, ругьлар булан яшайгъан,

Биз оьктембиз тер тёкгенге аналар

Наслум учун аталагъа ошайгъ