Залимханов Абдулла-Бугленли поэзияны сюегенлеге тезден таныш. Ол гьар тюрлю темалагъа назмулар ярата, хабарлар, ёммакълар да яза. Бугюнгю сагьифада ону гьар тюрлю вакътилерде язгъан шиъруларын беребиз.
Адабият бёлюк.
Тарихлерден дарс алып
Ассаламлар болсун сагъа, къумугъум!
Сагъынаман сени бырын сесингни.
Къыйынлыкъда къыржылмасын къылыгъынг,
Девюр сайын яша ютмай эсингни.
Сукълансынлар ятлар сени кююнге –
Юрегингде бар Тенгирни гьарзиси.
Минг яхшылыкъ алып гирсин уьюнге
Назмумдагъы гьарпланы гьар бириси.
Мен оьзюмню оразлыгъа санарман
Кютме болсам гичч, уллу къуллугъунг.
Ана тилинг аяп билсенг къанарман
Асруларда аз аялгъан къумугъум.
Билмейгенлер айта бизге аз халкъ деп,
Урлугъубуз биз чи дол тюрк къавумну.
Огъар тийген гьар къапасы къысматны
Окъ чанчгъандай ачытдыра баврумну.
Яман ятлар къыччырса да «яр салып»,
Къыйын бизин башгъа халкъгъа
къыймагъа.
Заман болгъан, тарихлерден дарс алып,
Ким экенинг билип, эсинг жыймагъа.
…Язса халкъны къыйынын
Къалын китап болур эди ахыры
Бир ягъадан язса халкъны къыйынын.
Айтма бир зат къара халкъны пакъыры,
Гьукуматны «пёшюк» хыйлы жыйыны.
Пачалыкъны Ойханасы очардай,
Онда гьукму гесе кимде, къаснакъда,
Инсанланы башын эте чи чардай…
Кёп гюнагьсыз азап чеге туснакъда.
Асил эрлер Элде адил ёгъуна,
Дертге батып, артда аврув тапгъанлар.
Адил бар деп бош даллайы согъула,
Халкъны яны тюгюл «погон такъгъанлар».
Хоча тайпа хазна тонап бай болгъан
Законланы сюйрей сюйген ягъына.
Алимлени сыйлылыгъы сай болгъан,
Терс гьакъыллар тюшген ёлну агъына.
Мухбирлени халкъгъа хабар чалагъан
Каламы да, къаламы да къут энни.
Дагъы башгъа бырыкълыкълар аз йимик,
Сав турагъан къадилер де къыт энни.
Тюпден таба о тайпаны хыйлысы
Хайыр излей, халкъгъа тюгюл, оьзлеге.
Ялыналар гьакимлеге гьарамчы,
«Пагь!» деп айтмай данайдагъы оьзгеге.
«Идарада» къуллукъчулар аз тюгюл
Баш урагъан акъча булан байлыкъгъа –
Ругьаниге мал топламакъ парз тюгюл,
Бары да зат тарып бара шайлыкъгъа.
Нукъсанланы къайсын бирин айтайым,
Яшавубуз – къыставуллу бир ярыш.
Бир гюн чю биз тынажакъбыз айгьай да,
Сыйынгъанда барып ерге бир къарыш…
Азиз анам гетгенде
Айым, Гюнюм тутулду,
Умутларым утулду,
Ув гёзьяшлар ютулду,
Къобувларым къутурду
Азиз анам гетгенде.
Тюшгендей талчыкъ торгъа,
Жаным батылды заргъа.
Гёгюрчюнлер де магъа
Гёрюндю болуп къаргъа
Азиз анам гетгенде.
Денгизлер чайкъалышды,
Йылкъы тавлар йылышды,
Аркъа-белим къурушду,
Чакъ чарс болду, бурушду
Азиз анам гетгенде.
Чарпылды чал терегим,
Юз ярылды юрегим,
Ириди ич явларым,
Боралай сёндю бавларым
Азиз анам гетгенде.
Бар къуванчым ёюлду,
Орнум-отум оюлду,
Тарлавума таш явду,
Кёк улуду, Арш авду
Азиз анам гетгенде.
Азиз анам гетгенде
Окъ тийди оьзегиме,
От тийди негетиме.
Аллагьым! Ал анамны
Еттинчи женнетинге.
Дюрсен сыйлы умутум
Къуш алгъышлай оьзю къонгъан уяны.
Эли-юрту бар инсанлар хошлана.
Берекети бизин берен дюньяны,
Инаныгъыз, ата юртдан башлана.
Халкъны батыр йыры, кавлу хабары
Аналаны такъмагъындан баш ала.
Гьар гишини яшавлукъгъа сапары
Юртну гиччи сокъмагъындан башлана.
Арты-алды ёкъ денгизде юзеген
Гемелени маякъ тарта оьзюне.
Тувгъан ерим айлананы безеген
Шавлат болуп ярыкъ бере гёзюме.
Гече кёлде киринелер юлдузлар,
Ай этегин Гьарка-тавгъа тийдире.
Гьюрюлеге парх береген гюл къызлар
Кюр яшлагъа отдан гёлек гийдире.
Бырынлыгъа бийюк бизин Бувленден
Аз чыкъмагъан аты элге малимлер:
Болатдай бек къагьруманлар, къоччакълар,
Баш гьакимлер, илмучулар, алимлер…
Сагъа жаным тарта мени гьар заман,
Девюр сайын балкъып къалгъыр
сен, юртум.
Авлетингдей дюрмен сагъа мен гьалал,
Сенсен мени лап да сыйлы умутум.
Менлигинг сакъла!
(Баламны баласына)
Яшавда яхшы да,
Яман да кёп бар.
Язда ява янгур,
Ява къышда къар.
Заманлар аямай
Байны, касипни.
Къайгъы, дерт табанын
Таптай насипни.
Айланч ёллар бизин
Арекге элте.
Шо месел оьмюр де
Агъызып гете.
Яманны яхшыгъа
Ёлагъы тиер.
Яшлыгъын маънасыз
Йиберген гюер.
Жибин, кёп талашып,
Эте таза бал.
Тазалардан, балам,
Сен де уьлгю ал.
Ямангъа ян болма,
«Итге» илинме.
Нетип де ес болма
Къара билимге.
Таягъы тийсе де,
Тюзлюкню якъла.
Минг къыйын гёрсенг де,
Менлигинг сакъла.
Тез тюзле эслемей
Этген хатангны.
Сен атын ер этме
Уллу атангны.
Мен къургъан ожакъны
Бар этип сакъла:
Сувутма очакъны,
Оьр этип сакъла.
Магъа эпсиз азиз
Эди ана тил.
Мен язгъан затланы
Хадирин де бил.
Къаргъалар къонмасын
Темир къалкъынга.
Бавурлу болуп бил
Оьзден халкъынга…
…Гечмежекмен оьзюмден
Къысмат магъа асгердеги вакътимде
Къаршы этди къарачачлы гёзелни.
Багъышладым огъар гьашыкъ сёзлени,
Есири де болдум ала гёзлени.
Очакъ йимик янды бирден кёкрегим.
Къуймурлугъу «къытыкълайгъан» экенге.
Оьзлюгюмден гьар гюн барып къаладым
Заманлыкъгъа ол ишлейген тюкенге.
Гьислерибиз чалмюклешди артда да,
Ол саялы «дав» да этдим кёп тирет.
Гёгюрчюндей гюрюллейген гёнгюллер
Бир-бирине дюр эди бек гьасирет.
Уьйге барып гелермен деп мен къайтып
Малайикдей къызны узакъ бозартдым.
Табылмагъа болмай артда сёзюмде
Шонча яхшы ону негьакъ бозлатдым.
Эсленмеди заманланы акъгъаны,
Башгъа-башгъа агьлюлер де къурдукъ биз.
Ёлукъмажакъ ёллагъа да къарамай,
Умут булан бир «къош» къуруп турдукъ биз.
Оьлгюнчеге гечмежекмен оьзюмден
Къайгъы салып ону гёнгюн гьызгъангъа.
Заманында бажармадым неге мен
Оьксюз къалгъан ол аривню къызгъанма?
Оьз-оьзюмню энни гьар гюн ашайман
Ёлакъ дамгъа салгъангъа мен ягьына.
Бармагъангъа «геч!» деп айтып савунда,
Ол яшагъан Зеленчукъгъа, янына.
Буссагьат да гетемен мен сесгенип,
Къулагъыма чалынгъанда бир аты.
Сагъынгъанда къарап гёнгюл басмагъа
Альбомумда сакъланмагъан сураты…
Герти экен кесевлери сёнмейген
Кёкрекдеги уллу сююв очакъны.
Тенгирим, сен неге алдынг алгъасап
Насип пайдан къуру къалгъан
Къурчакъны?
Эшитгенде ол дюньядан гетгенни,
Гёзьяш ютдум, биревге чул билдирмей.
Къыйын магъа энни айыкъ яшама
Къайгъыланы къармагъына илинмей.
Заманлар да этмей экен онча кар
Тюзелмеген яш сюювню гючюне.
Энни ону эсделигин гёмгенмен
Юз ярылгъан юрегимни ичине.
Гёз алдыма геле ону келпети
Шагьардагъы бир танышым чакъырып,
Тойгъа бардым оьзгелерден кёп артда.
Жагь уланлар, вая, бийий шаркъ уруп,
Баргъан сайын йыбав къыза, кеп арта.
Гёбелекдей къызлар залны ичинде
Гелгенлени гьайын этип, аш ташый,
Миллет алып айланагъан той есси
Чола тийсе рагьатланып баш хашый…
Истолума гелип гёзел тиштайпа
Гёк гёзлерин тигип магъа къарады;
«Сизге не аш гелтирейим хапмагъа,
Оьзюнг не зат истейсен?» – деп сорады.
Алдымдагъы аривлюкден манг болуп,
Чечек Гюнге йимик огъар бозардым:
Не айтарым билмей пысдым бир гесек,
Жыжым ютгъан затдай бишдим, къызардым.
«Уллулугъум ёкъ, – дедим, – бир рызкъыгъа,
Истол уьстде не сюйсенг бар ашайгъан».
Къулагъына ювукъ болуп астаракъ:
«Чай гелтирсенг, – дедим, – сагъа ошайгъан».
Пияланы бергенде ол гелтирип
Йымышады юрегимни «къатыву».
Уялса да, къуймур кюйде иржайып,
«Менде, – деди, – бу «от» чайны татыву».
Шо гюн тойдан къайтдым ичмей эсирип,
Айыгъардай тюгюл гьалым ювукъда.
Гьислер тебип тувгъан умут къартыллай
Гёзюн ачгъан гюлдей къышда, сувукъда.
Тёшюнгдеги тынгъан гьислер хозгъалса,
Чагъынг эсден таягъаны геп-герти –
Гьар не мюгьлет чай ичмеге урунсам,
Гёз алдыма геле ону келпети.
… Гелер ону эбинден
Гьай аман, пана дюнья!
Сен булай дюрсен неге:
Рагьмулу къура «уя»,
Гюнчю сырдашын сёге.
Терс гьакъыллар бир болуп
Ямангъа атын еге.
Ахыратын ойлашмай
Отгъа неге нап тёге?
Куляйланы москеси
Хапма гьитине пилни –
Гюч этип болмагъанда
Юрюте питне тилни.
Аждагьагъа дёне о
Тийсенг къылына гьаран.
Жынсы ёкъ бу хырчагъа
Адам деген ат гьарам.
Тюз болмас биз дюньягъа
Салсакъ бары айыпны,
Сагъа да къыйын, дюнья,
Енгме башдан зайыпны…
Месепсиз йылан, воллагь,
Чыгъа бир гюн кебинден;
Ахыры янгыз Аллагь
Гелер ону эбинден.
