Бизин бир хоншубузну мазаллы къызыл хоразы бар эди. Юртда шолай хоразы дагъы биревнюки де болмагъандыр деп де эсиме геле. Шону булан олар бир-бирде макътанып да йибере эдилер.
Бир керен бизин бюртюкге гиччи хоразыбыз къычырма деп чыр башгъа мингенде, хоншуларыбызгъа тюшюп къалгъан эди. Шо заман хоншубузну парпазан хоразы бизинкини уьстюне чапды. Гёзю-башы деп къарамайлы, чокъуй туруп ярамайгъанын чыгъарды. Хоразыбыз къанына боялгъан эди. Шону да уьстевюне, хоншубуз хоразны чырдан таба абзарыбызгъа пырхытды. Оьзлени хоразы къоркъмагъангъа ону алай хошу гелди. Шо гьама хоразгъа герек эди тенглисин салма деп ойлашдыкъ биз.
Шо йыл бала ятгъан тавугъубуз хыйлы жижеклер чыгъарды. «Барысы да хоразлар болуп къалгъангъа ошай», – деп анабызны канты да кёп эди. Биз бусакъ шо ишге эпсиз сююндюк. Баягъы, бир къайыр хоразгъа умутубуз бар эди.
Арадан заманлар гетди. Жижеклер бир залим болду. Хоразлар кёп экенин анабыз алданокъ биле болгъан экен. Шоланы арасындан лап да тирисине белги де этдик.
Огъар айрыча яхшы къарадыкъ. О да алай бой салды, санлы болду.
Анабыз бир гюн эртен бизин тез тургъузду. Адамшавлу ярыкъ да болуп битмеген эди.
– Биринчи автобус булан базаргъа бараман. Магъа шо торай хоразланы барысын да тутуп беригиз. Вёрегиз, эсли хоразны тутуп къоймагъыз, – деп буварды анабыз.
Бизге шонда уллу ой тюшдю. Иним де, мен де башгъаларына къошуп, шо къоркъагъан хоразны да къапгъа салдыкъ. Биз ушатгъан хоразны буса къоймагъа ва бир зат да билмейген болуп къалмагъа токъташдыкъ. Биз къойгъан хораздан бара-бара тизив хораз болажагъына шекли тюгюл эдик.
… Анабыз базардан яман къайнашып къайтды. Янгылыш болгъанбыздыр дедик, ари дедик, бери дедик. Къысгъасы, шо гюн биз «хораз» кампетлерден къуру къалдыкъ.
Бизин гьайыбыз хоразда эди. О оьсген сайын, уллу болгъан сайын сююне эдик. Гьали гючю чатадыр деген заманда, биз ону хоншуларыбызны абзарына атдыкъ. Оьзюбюз буса чыргъа урулгъан такъталаны япсарларындан таба яшынып къарайбыз. Шо баягъы хохай хораз яман гюню булан тербенди. Ят ерге тюшгенге болма ярай дагъы, бизин хораз бир башлап къачма урунду. Чыргъа минме талаша эди. Болмасгъа бакъгъанда, шо къызыл хораз булан бетге-бет турду.
Чююлюп, къанат къагъып, салып гелип чокъушуп йибердилер. Бизин хоразыбыз ас йимик нече де жагь атыла эди. Хоншуланы хоразын дагъы къатылмасдай этип, гьалын-гьавкъатын битдирип, тёбесинден чокъуй туруп, къува башлады.
Бираздан къара къувун салып хоншудагъы къатын хоразланы уьстюне чапды. Бизин хоразгъа чубукъ булан ур-ур этип йиберди. Ахырда да, къувалап четге гийирип, бизин хоразны тутду. Сёгюше туруп, хоразыбызны чырдан таба бизге багъып онгайсыз атды.
Хоншубузну шо хохаягъан хоразы, эсирген зат йимик лавлай туруп, абзарында гьаран айлана эди.
Бизин хоразны тёш чыгъарып айланагъан кююн гёрген болгъай эдигиз шо заман. Нечакъы кёп чубукъ тийсе де, бир айланыш, бир юрюш бар эди онда. Чыргъа атылып, къонуп-тюшюп турду бир гьавур.
Абдулла ЗАЛИМХАНОВ.
Автор этген сурат.
