Юреги булан гёре (Очерк)

Бугюнгю яшавда оьзлени ерин мекенли танглап, табып болмай, кемчиликлени гётермей, къысматны къыйынларына чыдамай даим кант этип юрюйген жагьил адамлагъа гьар абатда йимик ёлугъа турма тюше. Шолай кант этип юрюйгенлени авадан яны – санлары да молдан битген, жагьиллиги де мунаман деп турагъан уланлар. Оьзлеге къыйышывлу касбулар да табылмай, иш ерлер де ёкъ деп айтып, олар къолларын да салландырып, бизге де буюргъаны бардыр деген умутгъа таянып, заманын негьакъ бошуна оьтгерелер.

Бир-бир жагьиллер къаравуллагъан шо сагьатына табушуп болмай яшавдан гете. Оьзгелери терс ёллагъа тарып, тас болалар.

Къарабудагъгент юртда яшап турагъан Татархан-Гьажи Абсаматовну гьаракатлы чалышыву, уьлгюлю ишлери, шолай оьз ерин табып билмей турагъан, агьлюсюне, халкъына, элине гьеч бир пайда этмейгенлер учун уллу ва терен маънасы булангъы уьлгю болуп токътай.

Ол 1955-нчи йылда Къарабудагъгентде Абсаматны ва Аминатны уллу агьлюсюнде тувгъан. Уллатасы Абдулгьуда – Уллу Ватан давда ортакъчылыкъ этип къайтгъан абурлу адамланы бириси. Атасы Абсамат – асгерлик борчун Румынияда кютген ва шонда болуп гетген къалмагъалланы алдын алывну ортакъчысы. Ол оьмюрюн совхозда машин гьайдавчу касбуну юрюте туруп йиберген. Агьлюсю Аминат булан бирге олар етти авлетге, 4 улангъа, 3 къызгъа тарбия-билим берип оьсдюргенлер. Татархан-Гьажи – бу уллу ва татывлу агьлюде торайгъан яшланы биринчиси.

Татархан-Гьажи гьаракатчы, гьар не ишге де тавакаллы болуп торая, школаны яхшы охуп битдире. Шофёрлукъ курсланы тамамлай. Амма 18 йыллыкъ чагъында гёзлерини ярыгъы сёнюп, гёрмейген бола. Дюнья огъар къарангы. Врачланы комиссиясы тергеп чыкъгъан сонг, ол биринчи группалы сакъат деп токъташдыралар. Татархан-Гьажини гёрюп, ювукъдан таныш болуп, хасиятын билген адамны огъар сакъат деп айтма оюна да гелмей, тили де айланмай. Генг англавлу, асил къылыкълы, чомарт хасиятлы адам.

Татархан-Гьажи Абсаматов къысмат буюруп башына тюшген авур намусгъа чул бермей, енгилмей янашгъан, енглерин тирсеклерине ерли чююрюп, бек белсенип яхшылыкъ яратма гиришген – инг алдын бала тереклер алып ким-ким де гьайран къалар йимик баъли бав сала ва юзюм борла оьсдюре, уллу гьайванлар, тавукъ-жижек сакълама болар йимик аранлар ва фабрик ишлете, агьлюсю булан дёрт авлетни аякъгъа миндире ва буссагьатда да ондан артыкъ яшларыны яшларына тарбия-билим беривню гьайында.

Татархан-Гьажи эртенлер къаратанг булан туруп уьйренген.Уьй къуллукъларын да кютюп, ол аста булан абзаргъа чыгъа, мингге ювукъ баъли терек оьсеген, арив емиш береген бавунда айлана, 60-гъа ювукъ гьайван сакъланагъан фермасына тергев эте. 12 мингден артыкъ тавукъ-жижек оьсдюрюлеген фабригине, юзюмлюклерине барып, гьалны-кюйню билип парахат бола. Озокъда, шонча уллу хозяйствону бойнуна алып, тюбюне гирип хайырлы болар йимик юрютмеге гёзлери де гёреген, алты саны сав адамгъа да тынч иш тюгюл. Амма Татархан-Гьажи бу уллу хозяйствону уьлгюлю кюйде юрютегенден къайры, кёп-кёп рагьмулу, сахаватлы ишлер этме де чола таба. Абзар бавларында ­оьсдюрюлюп болгъан емишни, юзюмню кёп янын ол межитлеге, больницалагъа ва уьзюрю юртлуларына уьлешип садагъа этигиз деп тапшура.
Гьалиден 15-20 йыллар алда, Къарабудагъгент юртну ягъа боюнда гьали женнетни бир буччагъына парх береген Татархан-Гьажини хозяйствосу ерлешген ерде 8-9 метр бийиклиги булангъы юртлуланы насы-чёбю тёгюлюп тургъан тёбелер болгъанны гёз алгъа гелтирме де къыйын. Бу ерни «Къургъакълар» деп халкъ берген аты да мунда булай берекетли бавлар оьсдюрюп болар деген гьакъылдан арекде турма нечелени де борчлу этгендир. Амма Татархан-Гьажи юрегине тюшген муратгъа къуллукъ этме белсенип, къургъакълардагъы тегенекден ва ювушандан оьзге зат оьсмейген 6 гектар ерни тазалап, тегишлеп, сюрюп дегенлей майданча онгара.

Инг башлап ол мунда уьйлер къурувда бек гьажатлы къара керпич этеген завод ачып ишге сала. Аз да гетмейли, гьайванланы сакъламакъ учун аран, тавукъ-жижек сакъланагъан фабрик ва оьз агьлюсюне яшавлукъ этмек учун уьйню бинасын тургъузалар. Бугюнлерде «Къургъакълар» деген авлакъны гёрген гиши мунда къурулуп, тюрленип турагъан юртну гесегине къарап тамаша болалар.

Татархан-Гьажи оьзюню умутларын яшавгъа чыгъара­ туруп, бир заманда да юртлуларын унутмай. Ол оьз харжы булан юртлуларына онгайлы болсун учун авулдан-авулгъа чыгъагъан уьч кёпюр къургъан, дагъы да эки авул кёпюрлени тюпден-ерден янгыртып онгаргъан.

– Муна шу терен къакъадан чыгъагъан ерде, юртлулар эки агъач багъананы ­уьстю булан къоркъа-тартына туруп, ари де, бери де юрюп тургъанлар. Къакъагъа тюшюп гетип, санлары авуртуп ятагъанлар да аз болмагъан. Татархан-Гьажини тапшуруву булан къурулгъан темир кёпюрню уьстюнден гьали генгил машинлер де чыгъа, – деп хабарлай бизин булангъы ёлугъувунда ону къурдашы, къурувчу уста Устархан Устарханов. Татархан-Гьажини булай, зувап учун этилген сахават ишлери дагъы да кёп.

Озокъда, башдан гечирген 20-30 йылланы ичинде тёкген къайратлы загьматы, этген ишлери таъсир этип, бары затны ташлап, оьзюм ва агьлюм саялы яшайым деген ой Татархан-Гьажиге де гелмей къалмагъандыр. Амма шолай мюгьлетлерде огъар яннавурундагъы чум терекдей назик къаркъаралы, юреги эркин агьлюсю Нарисханым табыла гелген. Ол 35 йылланы уза­гъында ата юртундагъы «Рассвет» совхозда юзюмчюлюк булан машгъул болуп, тюрлю къуллукъларда чалышгъан, юзюм оьсдюрювню кёп-кёп сырларын билип, оьз хозяйствосунда бажарывлу кюйде къоллагъан.Ону къасты булан бу ишлеге агьлюдеги яшланы да кёп кёмеги тийген.

Артдагъы йылларда бу уллу ва берекети битмейген хозяйствону ишлерине Татархан-Гьажини авлетлерини яшлары да къуршалагъаны, уллатасы юрегине тутгъан муратланы уьзюлме къоймай, кёп сююп узатма къасткъылагъаны нечакъы бола буса да сююндюре.

Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля