Парахат, яратывчу загьмат булан машгъул болмакъ, ювукъ адамларыны гьайын этмек – табии ва гьар адамгъа англашылагъан гьаллар. Къавгъалы заманда, оьзлеге хас болгъан белгилерин тас этегенде, адамлар, айрокъда яшёрюмлер, дин ва жамият йимик оьр идеяланы артында да, яшынып, оьзлени нас хыялларын яшавгъа чыгъармакъ учун не ёлланы да тюз гёрегенлер учун къоллангъан жанлы гюч болуп токътай .

Шону англамакъ учун, Цунта районну Хамаитли деген юртунда яшайгъан Арсен Къадыровгъа оьр багьаны бермеге тюшген. Оьзюню яшлыгъыны кёп янын ол, террористлени кёмекчиси деп айыпланып, эркинликден азат этилген ерлерде, ата-анасындан, агьлюсюнден ва авлетлеринден йыракъда йиберген.

Яшавун тюбюкъарадан алышдыргъан шо гьаллар, Арсенни сёзлерине гёре, бирден-эки болгъан.

«Мен Хамаитлини ягъасында ерлешген агъачлыкъда агъач жыйып тура эди. Бирден магъа хола тийгенни эследим. Ари-бери къарагъанда, магъа ювукълашып гелеген бир адамны гёрдюм. Ол мени зукъари агъам эди».

Агъасы аз алда «агъачгъа» гетген болгъан. Ол Арсенге экмек тилеген. Къардашыны тилевюн нечик гери уруп бола? Шондан сонг Арсен заманда бир «агъачдагъыланы» ашамлыкъ маллар булан таъмин этип тургъан.

Шо вакътиде Арсенге янгыз 19 йыл болгъан. Демек, этеген ишлени натижасын англамайгъан вакъти. Буса да, шо вакътиде Арсен уьйленген болгъан.

Ону сёзлерине гёре, оьзю законсуз ишлени юрютегенни Арсен яхшы англагъан, амма ялгъан хыяллар ону гьакъылындан озгъан.

«Яш эдим, къайнар къанлы эдим. Шо вакътиде мен яхшы ишлер этемен, игитмен деп ойлаша эдим», — дей Арсен.

Арадан замен гетип, Арсенни террористлер булангъы аралыгъы аманлыкъ сакълайгъан къурумлагъа белгили бола. Арсен тутула, суд бола. Гьукму – 5 йыл 4 ай къатты низамлы колонияда эркинликден азат этиле. Ол такъсыр болжалын оьтгермеге Татарстангъа бакъдырыла.

Шо вакътиде ону янында янгыз ата-анасы, агъалары ва агьлюсю табула. Арадан эки ай гетип Арсен оьзюне улан тувгъанны эшите. Балики, болмай ярай, шо огъар ругьдан тюшмей, оьзюню такъсырын лайыкълы кюйде оьтгермеге гюч бергендир. Туснакъда да оьз заманын пайдалы кюйде оьтгермеге бажарыла экен. Арсен шонда оьзюню яшавунда биринчи гезик саниятгъа – автослесаргъа ес бола.

Гетген йылны декабр айында уьюне къайтып, ата-анасын, агъаларын, агьлюсюн, 6 йыл болагъан уланын къучакълагъан сонг, Арсен учун янгы яшавну башы болуп токътай.

«Уланымны тарбияламагъа, дагъы да яшлар тапдырмагъа сюемен. Иш тапмагъа, ата-анама, агъаларыма кёмек этмеге хыялым бар. Амма уьйде иш тапмагъа бек къыйын. Райондан тышгъа гетмеге бажарылмай, неге тюгюл де эркинликге чыгъарылгъан сонггъу дазуландырывну болжалы битмеген. Болжал бир йылдан сонг бите, сонг Магьачкъалагъа гетмеге, автослесар яда къурувчу болуп ишлемеге хыялым бар. Буссагьат уьй хозяйство булан машгъул болуп тураман», — дей Арсен.

Гьали Арсенге 26 йыл бола. Оьзю башындан гетген гюнлени гьисапгъа алып, ол яшёрюмлеге къоркъунчлу гьыздан чыкъмай токътамагъа чакъыра, неге тюгюл де, шону ариги янында янгыз уватылгъан хыяллар ва юзюлген умутлар барны ол яхшы биле: «Ата-аналарыгъызгъа тынглагъыз, олагъа кёмек этигиз. Дин учун юрюлеген давну гьакъында арив сёзлер булан макюрлюк юрютеген гьар тюрлю динчилени ялгъан сёзлерине тынгламагъыз. Шо – ялгъан. Оьзгелени хаталарындан дарс алыгъыз, оьзюгюз хата йибермегиз».

Арсен йимик терс ёллагъа тюшгенлер Цунта районда аз ёкъ. Узакъ заманны боюнда террорчулукъ булан байлавлу гьаллардан район алдынлы ерде турду. Юртну акъсакъалы Муса Сиражутдинов эсгереген кюйде, лап да къыйынлы гьаллар 2010-2015-нчи йылларда болгъан: «Кёп яшёрюмлер Сириягъа гетген, оьзгелери террорчулукъ ишлер этгенлер».

Шо гьаллар кёплени яшавун къыйгъан. Бир-бир уьягьлюлер ата юртундан гетмеге борчлу болгъанлар. Сиражутдинов шулай бир мисал гелтире: «Бизин юртлу бирев Къызлар шагьарда оьзюн-оьзю атылтгъанны кёплер эшитгендир. Ону дагъы да эки агъасы хас операцияны барышында оьлтюрюлдю. Уьягьлюде къалгъанлар гьариси гьар якъгъа гетдилер. Шолайлыкъ уллу уьягьлю яйылды».

Ол гьисап этеген кюйде, яшёрюмлеге къаршы гючлю пропаганда юрюле: «Аслу гьалда, олар огъар Интернетден уьйренгенлер. Бириси пропаганданы торуна тюшген, ол оьзгелеге, олар да башгъалагъа яйгъанлар. Оьз ишин жамият токъташмагъанлыкъ да этди. Районда гьаманлыкъ иш тапмагъа бек къыйын, яшёрюмлер бош къалдылар. Артдагъы йыллар гьал тюбюкъарадан алышынды. Атышыв авазлар, атлытывлар, юрюлеген хас операциялар токъталды. Адамлар рагьат, къоркъмайгъан болду. Яшёрюмлер таъсирликге аз тюшеген болду. Олар оьзлени жанлы гюч гьисапда къолламагъа сюегенни англадылар».

Цунта районну ёлбашчысыны орунбасары Омар Магьамматов гьисап этеген кюйде, гьал район администрацияны терроризмге къаршы коммисиясыны аппараты ва яшёрюмлени сиясатына къарагъан комитети юрютген профилактика ишлени натижасындан алышынгъан.

«Шолай ишлер алда герек чакъы оьлчевде юрюлмегенни ва шону натижасында гьаллар шолай ёл булан гетгенни эсгермеге ярай. Бугюн районда 90-нчы йылларда тувгъан, террорчулукъ статьялагъа гёре олтуруп чыкъгъан яда оьлтюрюлген яшёрюмню мисалын гелтирмеге бажарылмай. Бугюн такъсырлангъан яшёрюмлер терроризмге къаршы профилактика чаралар оьтгермеге, оьзлени мисалында шо ёлну бузукълугъун оьсюп гелеген яш наслугъа англатмагъа кёмек эте», — дей ол.

«Дагестанкая правда» деген газетден