Ораза байрам

Ораза байрамны алдындагъы гюнню ахшам намазны вакътиси гелгенде, байрам башлана. 

Шо замандан тутуп бары да бусурманлагъа такбир охума яхшы, къычырып охуса дагъы да яхшы: «Аллагьу акбар, Аллагьу акбар, Аллагьу акбар. Ла илагьа илла ллагьу ва ллагьу акбар. Аллагьу акбар ва лиллагьил хIамд». Такбирни ид намазны заманы гелгенче  (Ораза гюн къылынагъан байрам намаз) ахшам да, гече де, тангда да охуй. 

Ораза байрамны алдындагъы гечени Аллагьгъа сужда къылывда, ибадат этивде йибермеге яхшы. Сав гечени узагъында ибадат этмеге бажарылмай буса, гечени кёп янын яда бир сагьат буса да ибадат этмеге къаст къылмагъа яхшы. Яссы ва эртенги намазланы да межитде жамият булан къылмакъны гьайын этмеге де яхшы. Байрамны алдындагъы гече Къуръан охуй, зикир эте, салават сала, алгъышлар тилей, борч намазлары барлар шоланы тёлеп къыла. 

Гечени ортасындан ид намаз болгъанча къаркъара тазалыкъны болдурмагъа яхшы (байрамны гьюрметине киринмеге, чачланы ва тырнакъланы гесмеге ва шолай оьзгени).

Ораза байрам гюн орундан эрте де туруп, гече киринмеген бусанг, киринмеге, тишлени тазаламагъа яхшы. Шо гюн таза (бар буса, янгы) опуракъ гиймеге, бармагъына гюмюш юзюк такъмагъа, атир ийислер сепмеге, таълиликълер ашап (масала, кабахурма яхшы) ид намаз къылмакъ учун эртерек межитге бармагъа яхшы. 

Ораза байрам гюн шат болмагъа, бусурманлагъа салам бермеге, оланы байрам булан къутламагъа ва оразасын Аллагь къабул этсин деп ёрамагъа, къардашларына къонакълай бармагъа, хоншуларын, къурдашларын, танышларын да къутламагъа, алданокъ онгарылып, къонакъланы къабул этмеге де тарыкъ.

Бу гюн пакъыр яшайгъанлагъа садагъа оьлеше, Ораза байрамны алдындагъы ахшам къабурлагъа бара, оьлген къардашларына дуа охуй. Сагьны чыгъарып, тийишлилеге бермеге де унутмагъа ярамай.

Байрам намаз (Салат­уль­ид) къылынагъан кюй

Салат-уль-ид – байрам гюн къылынагъан эки ракаатлы сюннет намаз. Ону Ораза ва Къурбан байрамларда гюн чыкъгъан сонг бир сагьатлардан сонг къыла. Ону вакътисин межитни имамына алданокъ сорап белгилесе яхшы болур.

Ид намазны уьйде къылма да ярай, амма эргишилер шону оьзге бусурманлар булан межитде къылса яхшы. Межитге бир ёл булан, къайтагъанда буса, башгъа ёл булан къайтма яхшы, неге тюгюл Аллагьны Элчиси де шолай эте болгъан. 

Ид намаз къылгъанча булай негет эте: «Мен негет этдим, ораза байрам себеп болуп, ид деген эки ракаатлы сюннет намаз къылмагъа Аллагь учун».  Эгер де намаз жамият булан бирче къылына буса,  негетге «жамият булан бирче» яда «имамны артына тюшюн» деп къоша. 

Негетни арты булан «Аллагьу акбар» деп айтыла ва къолланы къулакъланы даражасына ерли гётерип, намаз къылма гирише. Билегенлер, намазны башында охулагъан «Важжагьтуну» охуй. Шондан сонг, янгыдан къолланы гётерип, «Аллагьу акбар» деп айта, сонг къолланы тёшюню тюбюнде жыйып («Фатигьаны» охуйгъанда йимик), булай айта: «СубхIаналлагьи валь хIамду лиллагьи ва ла илагьа илла ллагьу валлагьу акбар». 

Бу дуаны охугъан сонг, янгыдан къолланы гётере ва «Аллагьу акбар» деп айтып, къайтара «СубхIаналлагьи…» деп охуй. Шо кюйде етти керен «Аллагьу акбар» ва алты керен шо дуа охула. «Аллагьу акбар» деп етти керен охуп битген сонг, «Аъузуну…»  айта ва «Фатигьа» сураны охуй. Къалгъан яны оьзге намазларда йимик этиле. Экинчи ракаатда «Фатигьа» сураны алдында «Аллагьу акбар» деп де, шо айтылгъан дуаны да янгыдан охуй, тек «Аллагьу акбар» деп беш керен, дуаны буса дёрт керен охуй.

Эки де ракаатда «Фатигьа» сурадан сонг Къуръан аятлар охумагъа яхшы. Биринчи ракаатда «Къаф», экинчи ракаатда – «Икътараба» деген сураланы охумагъа яхшы. Шоланы билмейгенлер биринчи ракаатда – «Къул я айугьал кафирун», экинчи ракаатда – «Къулгьуну» («Ихлас») охуй.

Ид намазны уьйде къылагъанлар, шону уьягьлюлери булан (къатыны, яшлары, анасы, къызардашлары ва ш.б. булан) жамият гьисапда къылса яхшы.

Ид намазны ёлавчулагъа да къылмагъа яхшы.

Эсгерилген намазны къылып болмайгъанлар, шону орнунда эки ракаатлы сюннет намаз къылмагъа бола, негетин ид намазгъа деп тутуп. 

Сагь (закят-уль-фитр)

Сагьны (закят-уль-фитр) уьюнде бир гюнге болар чакъы ашы бар гьар бусурман гиши (олай да къатынгиши) тёлемеге борчлу. Ол адам ораза байрам болгъанча сав болмагъа тарыкъ. Шолай, байрам болгъанча тувгъан яшгъа да сагь чыгъармагъа герек. Байрам башлангъанча оьлген адам саялы сагь чыгъарылмай. 

Сагьны байрам гюн чыгъара, амма ону байрам намаз къылгъанча чыгъармагъа яхшы. Алимлер сагьны рамазан ай башлангъан гюнден тутуп алданокъ чыгъармагъа ярай деп айта. Байрам гюнню ичинде сагь тёлеп болмагъан адам гюнагьгъа тюше ва ону болгъан чакъы тез чыгъарып 

тайдырмагъа герек. 

Бир гюнге болар чакъы ашы бар гьар бусурман гиши сагьны оьзюнден къайры, ону табилигиндегилер учун да чыгъармагъа герек: къатыны, авлетлери ва ш.б. Къатынындан къайры оьзге гьакъылбалыкъ болгъан уьягьлюлеринден сагь тёлемекге вакиллик алмагъа тарыкъ.   

Сагь яшайгъан ерде лап кёп къолланагъан ашамлыкъ булан чыгъара. Бизин якъларда шолай ашамлыкъ будай санала ва шо саялы сагь де будай булан чыгъарыла. Сагьны оьлчевю бир адам учун 2 кило 400 грамгъа тенг геле. Эгер будай яхшы тазаланмагъан ва арасында арпабашлар, чанг яда оьзге затлар бар буса янгылышмас учун оьлчевню бираз кёп этмеге яхшы болур.

Негети булай этиле: «Мен негет этдим бу йылгъы борч болгъан сагьын чыгъармагъа оьзюмден (къатынымдан, уланымдан ва ш.б.) Аллагь учун». 

Сагь секет йимик янгыз белгиленген адамлагъа берилмеге тийишли:

  • пакъырлагъа (тарыкълы болжалжан янгыз 20-30%  гелими булангъылар);

  • мисгинлеге (тарыкълы болжалдан янгыз 70 — 80% гелими булангъылар);

  • сектни жыйыв, сакълав, гьисап этив, етишдирив булан машгъул адамлагъа алапа гьисапда;

  • сурсат якъдан кёмекге гьажатлы Ислам динни къабул этгенлеге;

  • оьз оьзюн эркин этмеге деп дыгъар байлагъан къуллар;

  • гьалал муратлагъа деп борчгъа гирген ва шоланы тёлеп болмайгъанлагъа;

  • гьакъ герти ёлда да болуп сыйлы дав (къазават) юрютегенлеге;

  • маясыз къалгъан гьалал муратлар булан ёлгъа чыкъгъан сапарчылагъа. 

Мунда сагь янгыз оьрде эсгерилген бусурманлар учун тийишли деп айтмагъа тарыкъ. Ону башгъа адамлагъа берив (масала, эсгерилген гюплеге гирмейген сакъатлагъа, етимлеге, межитлеге) берив тюз болмай ва сагьгъа саналмай, садагъа болса тюгюл. Эсгерилген гюплеге гирмейгенлеге сагьны бермей оьзгелеге берив борч кютюлгенге саналмай.

Инг башлап сагьны къардашлагъа ва хоншулагъа бермеге тарыкъ (олар эсгерилген гюплеге гире буса). Амма шариат сакъламагъа борчлу этген къардашлагъа сагь берилмей. Масала, сагь къатынына, авлетлерине, ата-анасына берилмей, неге тюгюл сагь чыгъарагъан адам оланы олай да сакъламагъа борчлу. Эгер къардашланы арасында сагь берилмеге тийишли адамлар ёкъ буса, сагьны яшайгъан ерингдеги  тийишлилеге бере. Юртунгда, шагьарынгда да олайлар ёкъ буса, хоншу ерлеге тапшура. 

Сагь тийишли адам ону алгъан алгъаны булан сюйгенин этмеге ихтиярлы: сюйсе ашар, сатар, савгъат этер. 

Сагьны рамазан айда ораза тутгъанмы-тутмагъанмы башгъа тюгюл, бары да бусурманлар чыгъармагъа герек.  

Шаввал ай

Шаввал айны биринчи гюню – Ид-уль-Фитр (Ораза байрам) бола. Артындагъы экинчи ва уьчюнчю гюнлер де байрам гюнлер. 

Шаввал айда алты гюн ораза тутмакъ сюннет. Бир гьадисде булай айтыла: «Рамазан айда ораза тутуп, сонг шаввал айда да алты гюн ораза тутгъан гиши сав йылны узагъында ораза тутгъандай зувап къазанажакъ».  

Шаввал айда ораза тутувну байрамдан сонг экинчи гюнден башлама ярай ва бёлюп-бёлюп тутмагъа да ярай, тек арты-артындан тутса, яхшы санала.

Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля