Малчылыкъны оьсдюрювню асувлу ёллары ахтарыла


       Дагъыстанны оьзюне хас юрт хозяйство тармакъларыны арасында малчылыкъ ерли халкъланы яшавунда, авур буса да, тек абурлу касбу гьисапда айрыча якълав таба гелген. Дагъыстанны юрт хозяйство ва сурсат министри аянлашдыргъан кююнде, республикада сакъланагъан малланы умуми санавун 2025-нчи йылгъа ерли 4 миллион 600 мингден 5 миллионгъа етишдирмеге умут этиле. Шону гьисапгъа алып, гёз алгъа тутулгъан агьамиятлы борчланы толу кюйде яшавгъа чыгъармакъ муратда къойчулукъну оьсдюрювню хас стратегиясы гьазирленген.


Шо гьакъда Россия Федерацияны юрт хозяйство министерлиги булан болгъан гьакълашыв да гележек учун инамлыкъны тувдура. Неге десегиз, шону натижасында бизин республикабызда янгыз къойчулукъ тармакъда янгы 500 иш ерлер болдурулажакъ ва къоллавчулар учунгъу лап да тарыкълы тармакъда 21,5 манатны къадарында продукция оьсдюрюлежегине умут да этиле.


Шо кёпмю яда азмы деген сорав тувулунмагъа бола. Гьалиги гьисаплар булан тенглешдиргенде эсгерилген болжалгъа ерли къойчулукъну асувлугъу дагъы да 3 миллиард манатдан кёп болажакъ.


Алда токътагъан агьамиятлы ва жаваплы борчланы уьстюнлю кюйде яшавгъа чыгъарылыву, озокъда, шону учун тийишли шартланы, онгайлыкъланы болдурув булан тувра байлавлу.


– Яшырмагъа тарыкъ болмай, Дагъыс­тан къой ва эчки сиривлени оьс­дюрювде савлай Россия оьлчевюнде алгъанда биринчи ерде. Тек не этерсен, бизин республикабыздагъы къойчулукъ тармакъдагъы жынслашдырыв ишлени салынгъан кюю юрекни рази къалдырмай, – дей ДР-ни Гьукуматыны Председателини АПК-ны оьсдюрювню масъалалары булан машгъул болагъан заместители Абдулмуслим Абдулмуслимов. – Муна шо саялы да, белгиленген бешйыллыкъ болжалгъа токъташдырылгъан борчларда жынс­лашдырыв ишлени камиллешдирив айрыча хат булан эсгериле. Дагъы да ачыкълашдырып айтсакъ, бизин республикабызда сакъланагъан малланы умуми санавундан 10 процентге ювукъ пайы жынслы маллар болмагъа тюше. Буссагьатгъы вакътиде шолай жынслы малланы санаву 3 процентден кёп тюгюл экени гьакъда да айрыча эсгермеге тарыкъ. Гьалиги заманда бизин республикабызда жынслашдырыв ишлер булан машгъул болагъанлар «Дагъыстан» деген жынслашдырыв ишлени юрютеген центрны айланасында къуршалсын учун, тийишли чаралар гёрюле.


Белгили болгъан кююнде, гьалиги заманда жынслашдырыв ишлер къойчулукъ тармакъда эсгерилген центрда малланы искусственный къайдада балагъа токътатывну имканлыкълары булан оьтгериле. Шо гьакъда ДР-ни юрт хозяйство ва сурсат министерлигини жынслашдырыв ишлер булан машгъул болагъан управлениесини башчысы Юсуп Гьасанов нечик гьасил чыгъара экен.


– Бизин республикабыздагъы «Дагъыстан» деген жынслашдырыв ишлер булан машгъул центрны кюрчюсюнде белгиленген борчланы уьстюнлю кюйде яшавгъа чыгъармакъ муратда бир къадар чаралар оьтгериле, – дей Ю. Гьасанов. – Озокъда, шону учун бир башлап бажарывлу касбучуланы гьазирлемеге герек бола. Малланы искусственный къайдада балагъа токътатывда алдынлы къайдалардан асувлу кюйде пайдаланмасакъ бажарылмай. Шону учун бугюнлерде сынавлу ва бажарывлу касбучу Агьмат Мирзаевни гьаракаты булан малланы балагъа токътатыв ишлер давам этиле.


Бабаюрт райондагъы «Теречный» деген емлер гьазирлейген совхозда ишлер къурумлу кюйде салынгъан демеге ярай. Шолайлыкъда, бизин республикабызны къойчулукъ тармагъы­на хас мердешли жынслары янгыдан яшавгъа къайтарылып къалмажакъ, уьстевюне малланы янгы дагъы да тизив жынсларын болдурувгъа байлавлу ахтарыв ишлер де юрюлежек. Шону учун Ставраполь крайдан ва Къалмукъ республикадан жынслы эчкилени, малланы йимик, къара туварны яхшы жынсларын болдурмакъ учун да чаралар гёрюлежек. Бугюнлерде эсгерилген бойлардан республикагъа къойланы янгы жураларын болдурмакъ учун 100 къочкъар гелтирилгени гьакъда да айрыча эсгермеге сюемен.


Гертиден де, оьтген асруну 90-нчы йылларында тергевден тюшюп къалгъан жынслашдырыв гьаракатны янгыдан яшавгъа къайтарыв агьамиятлы масъала санала. Лап да аслусу – республикабызда сакъланагъан мердешли «Дагестанская горная» деген жынслы малланы сийреклешген сыдыраларын толумлашдырывдан да гележекде болдурулагъан продукцияны сан янын къолайлашдырыв кёп гьасил болажагъын унутмай иш гёрмесе болмажакъ. Неге десегиз, къой эт, акъкъатыкълар, юн, ахыры да бала берегени де хайыргъа токътай чы. Муна шо саялы да жынслашдырыв ишлени камиллешдиривден баш къачырмагъа тюшмей.


Демек, гьар ким оьзюне хас юн яда эт, бала, сют береген жынсларын аянлашдырып ва айырып иш гёрмеге урунса, шо да хайырсыз къалмажакъ. Шолай хас жынслашдырыв ишлени камиллешдиривге сесленегенлер гьалиги заманда кёп тюгюл. Тек Тлярата райондагъы «Журмут-1» деген жынс­лашдырыв булан машгъул болагъан хозяйство гележегине инана десек, янгылыш болмас. Мунда къойланы «Дагестанская горная» деген жынсларын оьсдюрювге айрыча тергев бакъдырыла.


Шолайлыкъда, жынслашдырыв ишлени камиллешдиривню натижасында, дагъысын айтмагъанда, бир къойдан йылда 10 кило юн ва 30 кило эт алмагъа бажарыла. Тюзю, ери гелгенде эсгермей къойма да бажарылмай, гьалиги заманда болдурулагъан къойбишлакъны 90 процентге ювугъу уьстде эсгерилген районда гьазирлене. Гележекде жынслы малланы ерли гьава шартлагъа чыдамлы жынс­ларын оьсдюрювден кёп зат гьасил болажагъын гёз алгъа тутмакъ да парздыр. Шону гьисапгъа алып, хоншудагъы Ингуш Республика да бизин республикабыздан сатып алынагъан жынслы малланы санавун 20 мингге етишдирмеге токъташып, эки де якъ разилешивге къол салдылар.


Шо гьакъда бизин тюзлюк бойдагъы районларыбызны башчыларына ва юрт хозяйство предприятиелени, пачалыкъ идараланы касбучуларына теренден ойлашмагъа тарыкъ бола. Бизин Къаягент, Къарабудагъгент, Хум­торкъали, Бабаюрт, Хасавюрт, Буйнакск, Гьайдакъ районларыбызда алда совет девюрде юрт хозяйство предприятиелени минглер булангъы къой сиривлери гьалиги заманда ёкъ­лангъаны булан разилешип турагъанлагъа уянмагъа, ерлердеги бар имканлыкълардан алда йимик асувлу кюйде пайдаланмагъа заман болгъан эди.


Озокъда, шону учун мугькам ем база болдурулмаса да бажарылмай. Гьакъыкъатда буса, тавлардагъы ва тюзлюк бойдагъы гёчювюл гьайванчылыкъны миллионлар булангъы гектардагъы отлавлукъларыны имканлыкълары къолдан чыгъарыла. Дагъы да ачыкъ этип айтсакъ, къолгъа таза тюгюл тайпаланы пайдалары учун къолланагъан топуракъланы толу кюйде тергевлерден оьтгерип, инвентаризация этип дегенлей, низамгъа, законгъа кюрчюлендирмесе ярамай.


Пачалыкъны янындан шо масъалагъа тергев арт вакътилерде гючленегени гьакъда да айтмагъа тарыкъ. Россияны Президенти Владимир Путинни хас тапшурувуна гёре, Дагъыстандагъы гёчювюл гьайванчылыкъны топуракъларын асувлу кюйде пайдаландырмакъ учун тийишли чараланы 2020-нчы йылдан артгъа салмай белгиленген болжалларында оьтгерилежегине инанмагъа сюесен. Тюзю, шо гьакъда сёз юрюлегенли де арадан 30 йыллагъа ювукъ заман оьтюп тура…


Дагъыстан Россияны ичинде уьлкебизни аграр республикасы гьисапда танывлу. Ишге гючю чатагъан тайпаланы авадан пайы юрт ерлерде яшай. Яшаса да, амма оланы кёплери ерли шартларда ишлемеге бажарылмайгъа­ны саялы, къазанч учун республикадан тышгъа гетмеге борчлу бола.


Сёзден ишге гёчмеге заман гелген. Ерли имканлыкъланы къолдан чы­гъармайлы, хайыр береген мердешли тармакъланы янгыдан яшавгъа къайтарыв пачалыкъны, къоллавчуланы сурсат аманлыгъын болдурмакъ учун дагъы артгъа тебермей чечмеге тюшеген жаваплы борч экени гьакъда да ойлашмай къойма ярамай. Озокъда, шону булан бирче къойчулукъ булан машгъул болма муштарлы тайпалагъа пачалыкъ кёмек гьисапда гёрсетилеген къошум харжланы талам-такъыш этмейли, тюз ва тийишли кюйде пайлавгъа бакъгъан тергевню гючлендирмеге герек болажакъ.

 

СУРАТДА: Дагъыстанны ерли шартларында

сыналгъан маллар.



Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля