ДАГЪЫСТАНГЪА ОНЧА РАЙОН ТАРЫКЪМЫ?

Тек аврувну себеплери белгили болгъан булан, оьзю аврув бир ерге де тайып гетмейгенин ким билмей? Узун сёзню къысгъасы, бизге къойну йылында къыйын болажакъ деп пачалыкъгъа умут этип турмайлы, баш чарагъыз­ны гёрюгюз демеге сюелер.

Тюзю, адамлар гьали болгъанча да  пачалыкъны кёмегине къарап яшав къуруп гелмеген. Гьали де бир амал этер. Тек пачалыкъгъа оьзюне де  бираз тутумлу болма тюшедир. Тутумлу дегенде, жамиятны бир тюрлю къатлавларына берилеген акъча кёмеклени, бюджетден берилеген алапаланы, билим беривге, савлукъ сакълавгъа, маданиятгъа бакъдырылагъан маяланы къысып, къыркъып тюгюл, оьзге асувсуз харжланы токътатма герек.

Мисал учун, Дагъыстанны алсакъ, федерал бюджетден республикагъа бакъдырылагъан акъча маяланы оьлчевю, гетген йыл булан тенглешдиргенде, 500 миллион манатгъа кемитилген. Дагъыстанны оьзюню ичинде жыйылагъан налоглар да шайлы аз болгъан. Демек, адатлы айтылагъан кюйде, белбавларыбызны къысып юрюмесек амал ёкъ.

Республиканы бюджети саялы авур юк болуп токътайгъан яшавлукъ масъалаланы чечмек учун харж тапма тарыкъ буса, оьзге чаралар булан янаша, Дагъыстандагъы районланы санавун кемитме тюшедир. Оьзюнде 3 миллионгъа ювукъ адам яшайгъан регионда, шагьарланы айтмагъанда, 42 район бар. Тенглешдирмек учун, масала, халкъы да, топурагъы да бизден артыкъ хоншу Ставрапол крайда районланы санаву 30-гъа да етишмей.

Тавларда 10-15 минг халкъ яшайгъан районлар деп юрюлеген муниципал бирлешивлеге уллу аппараты булангъы администрациялар негер тарыкъдыр?! Бары да юртларын айланып чыкъгъанда, тамлары чёгюп гелеген, гёлемсиз эки клубу бар районда администрацияны маданият бёлюгю не иш юрюте экен? Яда колхозу-совхозу тозулуп, къотанлардагъы маллары онгача есилени къолуна тюшюп, тезде йимик гёчювюл де оьтгерилмей буса,  юрт хозяйство бёлюкдегилер не масъалаланы чечебиз деп исси кабинетлени елеп олтура? Школалар, спортзаллар къурула,жагьиллер буса, ата юртларын къоюп, шагьарлагъа гёчелер.

Бираз алда Агъул районда, Магьачкъаладан уллу къонакълар да гелип, полицияны район бёлюгюню янгы бинасын ачдылар. 2010-нчу йылда этилген гьисаплагъа гёре оьзюнде 10578 адам турагъан районну уьч къабатлы полиция бёлюкде не гьажатлыгъы бар экен?

Яда башгъа мисал. Цумада районда (24 минг адам) гетген йыл 12, 4 миллион манатны къадарында налоглар жыйылгъан. Республиканы бюджетинден буса районгъа 255 миллион манат акъча бакъдырылгъан. Тап шолай гьал Цунта (18 минг), Чарода (12 минг), Шамил (26 минг) ва оьзге тав районларда да бар. Ондан къайры да, кагъызларда районда мунча адам яшай деп язылып гелсе де, гьа­къыкъатда халкъыны бир пайы тюздеги къотан юртларда яшайлар, бирдагъы пайы шагьар базарларда сатыв этелер.

Шолай халкъы аз къалгъан тав районланы бирикдирип, алдагъы 2-3 районну орнуна бир администрация къуруп (оьзгелеринде Бежтада йимик участкалар болса да таманлыкъ эте) тюрленивлер оьтгерсе, республика бюджетге ончакъы гюч болмажакъ эди, хыйлы социальный программаланы яшавгъа чыгъарывда асувлу ёллар ачылар эди.

Автор: А. Алиев.

Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля