Яшырмагъа негер тарыкъ, бугюн газетни охувчуларыны кёп яны – оьмюрю орта чагъындан оьтгенлер. Олар уьйренчикли болуп да язылалар, газетде язылгъан макъалаланы тюбюне тюшюп ахтаралар, гётерилген масъалаланы арагъа салып ойлашалар. Амма оьсюп гелеген яш наслуну газет булан аварасы да ёкъ.
Арт вакътилерде бир-биревлер газетге гючден языла, шо саялы газетни охувчуларыны янындан онда гётерилген масъалалагъа тергевю де ёкъ деп де айтмагъа къарайлар. Тюз, мени олайлагъа бир къаршылыгъым да ёкъ. Языла, муаллимлер де, докторлар да, не башыгъызны авуртайым, пачалыкъ ишлерде ишлейгенлени кёплери «гючден» языла демеге ярай. Гючден салгъан гёзню нюрю болмас деп де айтыла чы. Газетге язылывну вакътисинде, айрокъда иш коллективлени ичинде язылывгъа харж жыягъанда болагъан хабарны да, сёзню де аз эшитмегенмен. Шо, мени гьисабымда, бош хабарлар булан бизге аста-аста газетибизни тас этмекликни къоркъунчлугъу бары герти экенни гьис этесен.
Мен халкъ газетлеге бютюнлей язылмайгъан болгъан деп айтмагъа сюймеймен. Языла, тарыкълыгъа да языла, тарыкъсызгъа да. Ингдеси, Бабаюрт районгъа гелеген газетлени кёп яны – бизин пачалыкъ тилибиз орус тилде чыгъагъан газетлер. Йыл сайын оланы тиражы да арта, охувчулары да. Шону булан бирге анадаш «Ёлдаш» газетибизники кемий…
Йыракъгъа чыкъмай, ата юртум Адил Янгыюртну мисалгъа гелтирсем де ярай. Озокъда, мен юртда «Ёлдашгъа» язылгъанланы санаву йылны экинчи яртысында 5 адамгъа кемип, умуми санаву 78-ге тюшген буса да, шо санавлар булан о районда, Бабаюртну гьисапгъа алмагъанда, лап да оьрде токътагъанына оьктем болуп да боламан. Амма шону булан янаша юртгъа гелеген орус газетлени санаву буса 300-ден де оьтгени мени оьрде эсгерген сёзлеримни исбатлай. Шо гьал районну бары да юртунда эслене.
Озокъда, тюзюн айтмагъа герек, бу йылны экинчи яртысына язылгъанланы санавуну кемигенине язылывну багьасы аз заманны ичинде хыйлы артгъаны булан да байлавлу. Шону себеп этгенлер мени танышларымны арасында ёкъ тюгюл. Буса да, ярым йылны ичинде гьар жумагюн уьюне етишдирилеген газет учун 300 манат да, 400 манат да кёп тюгюлдюр деп ойлашаман. Шо ишге милли намусну къошса чы дагъы да.
Йылны экинчи яртысына этилген язылывну гьасиллерин чыгъара туруп, районну Тотаюртунда, Мужукъайда ва Герменчикде язылыв биринчи ярым йылдан эсе яхшы да болгъанны айрыча эсгермекни тюз гёремен. Аз буса да, эсгерилген юртларда газетни тиражы артгъан. Шо ишде ерли школаланы ва юртну ёлбашчыларыны гьаракаты эслене. Буса да, шо умуми гьасиллени алышдырмай: йылны экинчи яртысында районгъа гелеген «Ёлдаш» газетни санаву 208 газетге, 730-дан 522-ге ерли кемиген.
Шо санавлар, озокъда, башгъачалай болма да болар эди. Эгер… Почта бёлюклерден таба газет язывчулагъа багьа олтурагъангъа гёре, уллу идаралагъа язылывну редакциядан таба этип, ерлеге оьзюбюз етишдирип де юрюдюк. Шолай ОМВД-ни Бабаюрт район бёлюгю гьар йыл 200 газетге языла эди. Бу йылны башында да язылыв эсгерилген идарада шо меселде болду. Амма йылны экинчи яртысына буса, бир-бир себеплеге гёре, полицияны къуллукъчулары 200 газетни орнунда почтадан таба 100 газетге язылдылар. Гьакъыкъатда, районгъа гелеген газетлени санаву кемиди. Районну гьар юртунда язылыв нечик юрюлгени тюпде берилеген маълуматларда ачыкъдан гёрюне:
Оьрдеги маълуматлардан гёрюнюп турагъан кюйде, районну юртларында, умуми кюйде алгъанда, язылыв яман да юрюлмеген. Озокъда, Хамаматюрт йимик уллу къумукъ юртгъа язылгъанланы санаву янгыз 48-ге етишгени талчыкъдыра. Амма аслу тас этив буса, оьрде эсгерип гетген далиллени гьисапгъа алгъанда, Бабаюртда болгъаны ачыкъдан гёрюне. Онда «Ёлдаш» ярым йылдан оьзюню 120 охувчусун тас этген. Шо тас этивню аслу себебин мен Бабаюрт район больницаны ва ону янгы ёлбашчысыны «Ёлдаш» газетге хыр тутуп айланагъаны булан да байламагъа ярай. Неге тюгюл де, бугюн район больницада ишлейген 300-ден де къолай медицина къуллукъчуланы бири де дегенлей газет алмайлар. Шо да гетген йылны ахырында «Ёлдаш» газетде чыкъгъан больницаны гьакъында язылгъан танкъыт макъала булан байлавлу. Яни, тюзюн айтгъан тувгъанына ярамас деген сёзлени гертилиги бугюнлеге де хас экенни больницаны къуллукъчулары исбатлап туралар. Кюйге къарагъанда, олар оьзлени танкъыт этмесин учун халкъ учун ишлемеге, халкъны разилигин алмагъа герекни унутгъангъа ошай.
Районну гьар юртунда милли газетлеге этилген язылывну гёзден гечире туруп, мен неге бизин къумукъ ожакълагъа гелеген къумукъ газетни санаву тёбенлешегени, бизин ругь байлыгъыбыз аза барагъанны сама да гёрсетмейми экен деп ойлашаман. Неге тюгюл, мисал учун айтгъанда, Бабаюрт районну топурагъында ерлешген Шава юртда оьзлени «Цахурну тавушу» деген милли газетине язылгъанланы санаву йылны экинчи яртысында 171-ге етишгени тамаша тюгюлмю. Оьзюню халкъы 15 мингге етишген Бабаюртну да, 2 мингге етишмейген Шаваны да тенглешдиргенде, бары да зат ачыкъ болуп къала. Мунда ойлашмагъа кёп зат бар.
Айтылгъан сёзлени гьасиллерин чыгъара туруп, мен газетге язылывну вакътисинде «Ёлдашны» герти къурдашлары гьисапда ерлерде кёмек къолун узатгъанлагъа теренден разилигимни билдирмеге сюемен. Озокъда, бу йылны экинчи яртысыны гьасиллери гёрсетген кюйде, этилмеге герек ишлер кёп бар. Бир ташдан къала болмас дей къумукълар. Газетни айланасына къумукъ халкъыбызны, тилибизни гележегине ичибушагъанлар къуршалмаса амал ёкъ. Жамиятда чыргъа къыйышмайгъан янтыкъ таш йимиклер де болмай къалмай. Олайлар аз экенге теренден инанабыз ва янгы йылгъа «Ёлдаш» газет оьзюню тас этген ерлерин гене къайтарып алажакъгъа умут этебиз.
|
Юртлар
|
«Ёлдаш» — 2014 |
|
|
1-нчи ярым йыл |
2-нчи ярым йыл |
|
|
Бабаюрт |
200 |
180 |
|
Хамаматюрт |
65 |
48 |
|
Адил Янгыюрт |
83 |
78 |
|
Туршунай |
1 |
0 |
|
Тотаюрт |
3 |
7 |
|
Тамазатёбе |
28 |
18 |
|
Мужукъай |
4 |
14 |
|
Люксембург |
27 |
17 |
|
Львовск №1 |
57 |
42 |
|
Герменчик |
38 |
42 |
|
Геметёбе |
24 |
15 |
|
редакция |
200 |
50 |
|
Гьасиллер |
730 |
522 |
Герейхан ГЬАЖИЕВ,
хас мухбирибиз.
