Бир тайпа адамлар, юрт ерде де туруп, иш ёкъ деп, уьйде ятып, пачалыкъ яшлагъа береген кепеклеге де къарап, оьмюрюн йибере. Тек кёп йылланы узагъында, къыйынлы шартлагъа да къарамайлы, уьстюнлю кюйде иш гёрюп турагъанлар да бар. Загьмат, иш булан байлангъан шолай адамланы гьаракаты бугюн оьзгелеге де уьлгю болма герек эди.
Шолай агьлюлерден бири Къарабудагъгентде яшайгъан Магьамматгьасан Гьажиевлени агьлюсю де дюр. Яш чагъындан берли, ата-анадан уьлгю алып, загьматны багьасын билген бу агьлю бугюнлерде оьзлени сабанчы-фермер хозяйствосун юрютюп туралар. Булар гьайванчылыкъ тармакъ булан машгъул болуп, эт ва акъкъатыкълар болдурмакъны уьстюнде чалыша.
Яхшы уллу ерде ерлешген гьайванчылыкъ комплексни айлана туруп, ону есиси булан лакъырлашгъан эдим. Шо лакъырлашыв тёбенде «Ёлдашны» охувчуларыны тергевюне бериле.
– Магьамматгьасан, сабанчы-фермер хозяйство къурмагъа нечик токъташдыгъыз? Бу ой сизге къачан гелди?
– Бизин агьлюдегилер, юрт ерде яшасакъ да, гьайванчылыкъдан арек эди. Тек, яшлар оьсе туруп, оланы гележегин гёз алгъа тутмасакъ болмады. Инг башлап яшланы машгъул этмек учун, олагъа тюз къайдада тарбия берме, оланы ишге къуршама токъташдыкъ. Шону учун 2002-нчи йылда эки бузав да алдыкъ. Бузавланы яшлар сакълап, оьсдюрюп, сойдукъ, берекетин сездик. Артындагъы йыл буса 4 бузав алдыкъ. Йылдан-йылгъа гьайванларыбызны санавун артдырдыкъ, шу ишге тюшюндюк.
– Гьали буссагьат сизин комплексде нече гьайван сакълана?
– Бугюн бизин хозяйствобузда 40 гьайван бар, оланы 25-си – савулагъан сыйырлар. Эт булан бирге акъкъатыкълар да болдурабыз: сют, чийбишлакъ ва къаймакъ…
– Сизин хозяйствогъа нече адам къуршалгъан? Тышдан кёмек къоллаймысыз?
– Буссагьатгъы вакътиде, бизин агьлюбюздегилерден къайры, 4 адамгъа иш ерлер болдургъанбыз. Олар да бизин булан бирге, гьар ай тийишли кюйде алапасын да алып, хозяйствода чалыша.
– Ишигизде техниканы пайдаландырамысыз?
– Озокъда, ишни енгиллешдиреген техниканы къолламаса бажарылмай. Сыйырлар савагъан аппаратлардан къайры, гьайванлагъа сув берив камиллешдирилген. Тек емни буса къол булан беребиз.
– Сиз аслу гьалда неден яхшы гелим аласыз: тувар этни болдурувданмы яда сют болдурувданмы?
– Бугюнгю шартлагъа гёре биз савулагъан сыйырланы продукциясындан артыкъ пайдасын гёребиз, тек ону болдурмакъ учун тёгеген къыйын да артыкъ.
– Озокъда, гьайван оьсдюрюп къойгъан булан болмай, ону продукциясын сатмагъа ерлер де герек. Шо масала нечик чечиле?
– Акъкъатыкъланы инг башлап сынав гьисапда больницагъа, яшлар бавларына берип къарадыкъ. Бизин сютню, къаймакъны, бишлакъны сан яны оьр даражада экенине тюшюнюп, шо идаралар бизин булан дыгъарлар да байлады.
– 2014-нчю йылдан берли, школалар да, яшлар бавлары да сатып алынагъан продукциягъа хас дыгъарлар этмеге герек. О къарар сизге пуршав этмедими?
– Шо къарарлар бизге бирдокъда пуршав этмеди. Тюзюн айтсакъ, бизин ишибизни енгил этди. Бары да документлерибиз дыгъарлар байлама ихтияр этердей онгарылгъан. О саялы да биревден де тартынмай, ишибизни давам этебиз.
– Пачалыкъны юрт хозяйство тармакъгъа бакъгъан якъдагъы проектлерини гьакъында кёп сёйлене. Сизге пачалыкъны янындан не кёмек этилинди?
– Бизге пачалыкъ якъдан кёмек этилинмеген деп айтсакъ да ярай, тек «Россельхозбанкдан» 18 процент булан кредит алгъанбыз, шону аслу янын пачалыкъ, гечигип буса да, субсидия гьисапда тёлей. Кёп йылланы узагъында чалышагъаныбызны гёз алгъа тутуп, район администрациясындан 2012-нчи йыл Гьюрметлев грамота булан да савгъатлангъанбыз.
– Сизин йимиклер учун пачалыкъ грантлар да гёрсетилген. Шо шабагьатлав маялар грантланы алмакъ учун конкурсларда ортакъчылыкъ этмегенмисиз?
– Бу йыл документлерибизни гьазирлеп берген эдик, тек бир тюрлю талаплар саялы оьтмедик. Гелеген йыл, Аллагь буюрса, бирдагъы керен берип къарама къастыбыз бар.
– Сизин ишигизни инг аслу четимликлери деп къайсын эсгерип боласыз?
– Инг аслу четимликлерден бири деп ем болдурувну масъаласын айтма ярай. Неге тюгюл, ерли топуракълар ишлетилмейген саялы емлер ёкъ, башгъа регионлардан артыкъ багьалар булан сатып алмагъа борчлу болабыз. Ондан къайры да, емлени багьасы йыл сайын артып тербей.
– Юрт хозяйство тармакъны оьсдюрмек учун пачалыкъны янындан не йимик чаралар гёрюлсе яхшы болур эди деп эсигизге геле?
– Инг башлап, тыш пачалыкълардан гелеген, сан янына шеклик тувдурагъан этни аз этмеге герек. Мисал учун, башгъа пачалыкъдан гелеген эт не къайдада, нени кёмеклиги булан болдурулгъанны билмейбиз. Балики, о эт нечесе йыллар алда союлуп бузлатылгъандыр яда дарманланы къоллав булан оьсдюрюлген гьайванланы этидир, бирев де билмей. Биз бусакъ, къыйын буса да, гьалал продукция оьсдюрме гьаракат этебиз. Ондан къайры да, бары да тармакъларда ишлейгенлер учун пачалыкъны янындан страховкалар гёрсетилген оьз къыйыны булан ишлейген адамны страховкасы болмаса, барда байрам, ёкъда гьайран деген ёрукъда доланма тюше.
– Сизин бу тармакъда кёп йыллыкъ сынавугъуз бар. Яшавун шолай иш булан байлама сюегенлеге, янгы башлайгъан яш сабанчылагъа не таклиф берер эдигиз, не ёрар эдигиз?
– Бир ишни башламакъ учун, кёп акъча харжлама герек деп олтуруп турмай, тавакаллыкъ этип, ишден къоркъмай башламагъа герек. Бирев де кёп акъча топлап башламай ишни. Биринчи гюнюнден неге бай болуп къалмайбыз деп къаравулламай, астаракъ абат ала туруп, алгъа талпынмагъа герек. Юрт ерде яшайгъан гьар адам ожакъ саялы бир савулагъан сыйырны да нечик берекети бар экенни англамагъа герек. Гьалиги юртлулар, культура даражасын артдырабыз деп, гьайван-мал сакъламайгъан, бав-бахчагъа къуллукъ этмейген болгъан. Шо яман мердешге айланып барагъаны ичингбушдура.
– Сизин де гёз алгъа тутгъан умутларыгъыз, къурулгъан планларыгъыз бардыр. Олар не булан байлавлу?
– Бугюнюбюзде етишген уьстюнлюклерибизге де рази болуп, шюкюрлюк этип турмагъа гьакъыбыз бар. Энниден сонггъу ойларыбыз да яшларыбызны гележеги булан байлавлу. Насипге, оланы да загьматны къыйынын-тынчын англамагъа, ишден тартынмай гьаракат болдурма уьйретгенбиз деп эсибизге геле.
– Сизге гележекде ишигизде уьстюнлюклер, юрекдеги муратларыгъызгъа етишмекни ёрай туруп, бизин булан лакъырлашыв этгенигиз саялы баракалла.
– Сен де савбол.
Лакъырлашывну язгъан
Р. Мусаева. .
