«Топуракъны – сабанчылагъа!», «Фабриклени, заводланы – ишчилеге!» деген адилли чакъырывлагъа арт берив бары да затны бузду.
Озокъда, гьалиги базар аралыкълар оьмюр сюреген девюрде о бек четим масъала. Дурус, гьар нени де еси болма тарыкъ. Тек, янгыз оьз пайдасы учун талавургъа белсенип тюгюл, пачалыкъны ва жамиятны пайдаларын гьисапгъа алып иш гёрмеге герек. Ёгъесе, кётюрлюкге тарып бузулгъан-тозулгъан заводланы янгыртма, къаравсуз бошуна къалып турагъан топуракъланы асувлу кюйде къоллама четим болажагъын заман оьзю гёрсетип тура.
О гьакъда ДР-ни башчысы Рамазан Абдулатипов да ачыкъ этип айта. Пачалыкъ кредитлени ва шолай да, мадарлы адамланы акъча маяларын промышленный объектлени къурувгъа, топуракъны асувлу кюйде пайдаландырывгъа бакъдырмагъа тюше.
Гертиден де, ППП-де (приоритетные президентские программы) «Юрт хозяйствону асувлулугъу учун» деген хас программа аслу ер тута. Неге тюгюл, бизин республикабыздагъы лап да онгайлы ерлер, юрт хозяйство топуракълар – денгиз бойда, тюзлюк бойдагъы районларда – гёчювюл гьайванчылыкъны топуракъларында асувлу къолланмай.
Артдагъы вакътилерде о гьакъда гьар тюрлю генгешлерде, ёлугъувларда, илму-сынав конференцияларда, жыйынларда кёп эсгериле. Дагъысын айтмагъанда, республикабызда сюрюлеген авлакъланы уьчден бир пайы къолланмай.
Неге? Неге тюгюл, муниципал ва топуракъ реформалагъа ерли муниципалитетлени ва бир тайпа пачалыкъ къурумланы янындан тергев етишмей, юрт агьлюлеге, сабанчылагъа тийишли топуракъ пайлар берилмей. Гьакъыкъатда юрт хозяйство агьамияты булангъы топуракълар гьар тюрлю оьлчевдеги ва къурумлардагъы гьакимлени гьаракатыны натижасында, тюпден таба ерли халкъ булан гьакълашмайлы, кёп йыллыкъ ижарагъа берилди.
Берилсе де, бугюнлерде бизин республикабызда топуракъ асувлу пайдаландырылмай. Себеплер кёп. Не этмеге герек? О гьакъда тюрлю-тюрлю ойлар ва пикрулар булан таклифлер арагъа чыгъарыла.
Къолланмай къалып турагъан авлакълар хайыр берсин учун, топуракъ налогну 5 керен артдырмагъа тюше. Шо да кар этмейген гезиклерде буса, 3 йылдан дагъы артгъа къоймайлы, «къоллавчулардан» чыгъарып алып ерли адамлагъа – ишлетегенлеге бермеге тарыкъ.
Магьачкъаладагъы «Тепличное» деген акционер жамиятны башчысы Исмайыл Жамалутдинов айтагъан кюйде, топуракъланы асувлу къолламакъ учун ерлерде загьматчылагъа, сабанчылагъа гьар тюрлю онгайлыкъланы (инфраструктура) болдурма тюше.
Муна, шо заман болмажакъ, топуракъ меники, сюйсем ишлетемен, сюймесем батмакъ этип бакъа оьсдюрежекмен деп.
Озокъда, мен де рази тюгюлмен бугюнлерде топуракъны еси ёкъ, еси болма тарыкъ дейген пикрулагъа бойсынып, ерли халкъланы пикрусун гьисапгъа алмай, гьакълашмайлы, тюзлюк бойдагъы авлакъланы къысматын къыйынлашдырагъанлагъа. Айтмагъа сюегеним, гьар юртну, шагьарны, районну оьзюню башлапгъы дазуларын токъташдырып иш гёрмеге тюше.
Шолайлыкъда, давлашывлагъа, эришивлюклеге ёл бермейли, ачыкълыкъны шартларында «Открытая власть» деген милли ва пачалыкъ агьамияты булангъы проектни адилли талаплары яшавгъа чыгъарылажагъы шеклик тувдурмай.
Сёзден ишге гёчмеге заман болгъан. Тюпден таба сатылгъан ва кёп йыллыкъ ижарагъа берилген уллу майданлардагъы топуракъланы къысматын гьисапгъа алып иш гёрюв – бугюнню лап да агьамиятлы масъаласы.
Дагъыстанда ёкъ буса да, РФ-ни Топуракъчылыкъ кодексини талапларын гьисапгъа алып, закон ёлунда иш гёрмеге бугюн бизин ким къоймай? Закон ёлунда низамны болдурувгъа не саялы ва ким къаршы, ким якълай ? Муна шу ерде де толу ачыкълыкъ болмай туруп, юрт хозяйство агьамияты булангъы топуракъларыбыз толу кюйде пайдаландырылмай, асув бермей къалажагъы гьакъ.
Дагъысын айтмагъанда, Дагъыстанда буса бугюн 5 миллион гектардан да къолай топуракъ бар, шону да 1,8 миллион гектары – юрт хозяйство топуракълар.
Озокъда, гьалиги базар аралыкълар оьмюр сюреген девюрде о бек четим масъала. Дурус, гьар нени де еси болма тарыкъ. Тек, янгыз оьз пайдасы учун талавургъа белсенип тюгюл, пачалыкъны ва жамиятны пайдаларын гьисапгъа алып иш гёрмеге герек. Ёгъесе, кётюрлюкге тарып бузулгъан-тозулгъан заводланы янгыртма, къаравсуз бошуна къалып турагъан топуракъланы асувлу кюйде къоллама четим болажагъын заман оьзю гёрсетип тура.
О гьакъда ДР-ни башчысы Рамазан Абдулатипов да ачыкъ этип айта. Пачалыкъ кредитлени ва шолай да, мадарлы адамланы акъча маяларын промышленный объектлени къурувгъа, топуракъны асувлу кюйде пайдаландырывгъа бакъдырмагъа тюше.
Гертиден де, ППП-де (приоритетные президентские программы) «Юрт хозяйствону асувлулугъу учун» деген хас программа аслу ер тута. Неге тюгюл, бизин республикабыздагъы лап да онгайлы ерлер, юрт хозяйство топуракълар – денгиз бойда, тюзлюк бойдагъы районларда – гёчювюл гьайванчылыкъны топуракъларында асувлу къолланмай.
Артдагъы вакътилерде о гьакъда гьар тюрлю генгешлерде, ёлугъувларда, илму-сынав конференцияларда, жыйынларда кёп эсгериле. Дагъысын айтмагъанда, республикабызда сюрюлеген авлакъланы уьчден бир пайы къолланмай.
Неге? Неге тюгюл, муниципал ва топуракъ реформалагъа ерли муниципалитетлени ва бир тайпа пачалыкъ къурумланы янындан тергев етишмей, юрт агьлюлеге, сабанчылагъа тийишли топуракъ пайлар берилмей. Гьакъыкъатда юрт хозяйство агьамияты булангъы топуракълар гьар тюрлю оьлчевдеги ва къурумлардагъы гьакимлени гьаракатыны натижасында, тюпден таба ерли халкъ булан гьакълашмайлы, кёп йыллыкъ ижарагъа берилди.
Берилсе де, бугюнлерде бизин республикабызда топуракъ асувлу пайдаландырылмай. Себеплер кёп. Не этмеге герек? О гьакъда тюрлю-тюрлю ойлар ва пикрулар булан таклифлер арагъа чыгъарыла.
Къолланмай къалып турагъан авлакълар хайыр берсин учун, топуракъ налогну 5 керен артдырмагъа тюше. Шо да кар этмейген гезиклерде буса, 3 йылдан дагъы артгъа къоймайлы, «къоллавчулардан» чыгъарып алып ерли адамлагъа – ишлетегенлеге бермеге тарыкъ.
Магьачкъаладагъы «Тепличное» деген акционер жамиятны башчысы Исмайыл Жамалутдинов айтагъан кюйде, топуракъланы асувлу къолламакъ учун ерлерде загьматчылагъа, сабанчылагъа гьар тюрлю онгайлыкъланы (инфраструктура) болдурма тюше.
Муна, шо заман болмажакъ, топуракъ меники, сюйсем ишлетемен, сюймесем батмакъ этип бакъа оьсдюрежекмен деп.
Озокъда, мен де рази тюгюлмен бугюнлерде топуракъны еси ёкъ, еси болма тарыкъ дейген пикрулагъа бойсынып, ерли халкъланы пикрусун гьисапгъа алмай, гьакълашмайлы, тюзлюк бойдагъы авлакъланы къысматын къыйынлашдырагъанлагъа. Айтмагъа сюегеним, гьар юртну, шагьарны, районну оьзюню башлапгъы дазуларын токъташдырып иш гёрмеге тюше.
Шолайлыкъда, давлашывлагъа, эришивлюклеге ёл бермейли, ачыкълыкъны шартларында «Открытая власть» деген милли ва пачалыкъ агьамияты булангъы проектни адилли талаплары яшавгъа чыгъарылажагъы шеклик тувдурмай.
Сёзден ишге гёчмеге заман болгъан. Тюпден таба сатылгъан ва кёп йыллыкъ ижарагъа берилген уллу майданлардагъы топуракъланы къысматын гьисапгъа алып иш гёрюв – бугюнню лап да агьамиятлы масъаласы.
Дагъыстанда ёкъ буса да, РФ-ни Топуракъчылыкъ кодексини талапларын гьисапгъа алып, закон ёлунда иш гёрмеге бугюн бизин ким къоймай? Закон ёлунда низамны болдурувгъа не саялы ва ким къаршы, ким якълай ? Муна шу ерде де толу ачыкълыкъ болмай туруп, юрт хозяйство агьамияты булангъы топуракъларыбыз толу кюйде пайдаландырылмай, асув бермей къалажагъы гьакъ.
Дагъысын айтмагъанда, Дагъыстанда буса бугюн 5 миллион гектардан да къолай топуракъ бар, шону да 1,8 миллион гектары – юрт хозяйство топуракълар.
