Тек не этерсен, шону учун оланы банкдан харж алмакъ учун юкге салмагъа малы-мюлкю, топурагъы етишмей къалагъаны ишлени четимлешдире. О саялы да Дагъыстанда 2008-нчи йылда къурулгъан банкдан алынагъан харжны-кредитлени юкге салма кёмек этеген хас гарантия фонду къурулгъан ва бугюнлерде де далапчылагъа кёмек эте.
Гьали-гьалилерде бизин мухбирибизге эсгерилген фондну генеральный директору Рустам Абдулмуслимов берген баянлыкъны тёбенде «Ёлдашны» охувчуларыны тергевюне де беребиз.
– Рустам Арсланалиевич, сиз башчылыкъ этеген къурум, гарантия фонд, не мурат булан къурулгъан, аслу борчу недир?
– Бизин фонд – орта ва увакъ далапчылыкъ булан машгъул болма муштарлыланы юкге алывчу (поручитель) болуп банклардан таба кредитлер алмагъа кёмеклешеген хас къурум. Шолайлыкъда, пачалыкъны харжлары далапчылыкъны ва шолай да савлай экономиканы оьсювюне бакъдырыла. Ону асувлугъуну натижасында ишчи ерлер арта ва умуми ич регион продуктну оьлчевлери къолайлаша. Лап да аслусу, бизин республикабызны центрдан берилеген харжлагъа харлылыгъы кемий.
Ким билмей, артдагъы йылларда далапчылыкъ булан машгъул болабыз деп банклардан кредитлер алгъанланы кёплери къайтарышын бермей, къачып, яшынып айлана. Далапчыланы бизин къурумну янындан юкге алынагъаны шолай кемчиликлени алдына чатакъ салагъаны гьакъда да айрыча эсгермеге сюемен. Натижада, кредитлени топуракъ пайланы, техниканы, мал-мюлкню сатып яда буса кёп йыллыкъ ижарагъа алып тёлемеге ёллар ачыкъ бола десек де, гьакъыкъатгъа къыйышмай къалмас.
– Сизин къурумну-фондну кюрчюлендиргенлер кимлердир?
– Бизин гарантия фондну Дагъыстан Республиканы Гьукуматы кюрчюлендирген. ДР-ни Гьукуматыны кюрчюлендиривчю борчларын буса ону янында къурулгъан промышленност, сатыв-алыв ва инвестиция министерлиги кюте.
– Кредитлеге харлы далапчылар башлап сизин булан ёлукъма тарыкъмы?
– Тюгюл. Бизин булан ёлукъмакъ олар учун борч этилип салынмай. Далапчылар бизин булан байлавлукъда иш гёреген кредитлерин гарантия фондгъа юкге салма инангъан банкланы къайсына буса да бирисине барып ёлугъа. Шо саялы биз де банклар булан байлавлукъ тутагъанда, шоланы арасында республикабызны районларында ва шагьарларында кёп офислери-бёлюклери булан иш гёрегенлерин танглайбыз. Неге тюгюл, шолайлыкъда, заман тас болмайлы, къоллавчулагъа да ерлерде онгайлыкълар тувулуна.
– Рустам Арсланалиевич, сизин булан байлавлукъда иш гёреген банклар Дагъыстанда къайсыларыдыр?
– Бизин къурум Дагъыстанда иш гёреген етти банк булан байлавлукъда далапчылыкъ булан машгъул болма муштарлыланы талапларын-къуллукъларын кюте. Айырып айтсакъ, «Россельхозбанк», «Кредитинвест», «Дагэнергобанк», «Инвестторгбанк», «Алжан», «ЭНО» банклар булан байлавлукъ тутабыз.
– Эки арада банкланы ва фондну ишини салынгъан кюю сизин рази къалдырамы?
– Къалдырмай. Банклар талапланы осал кюте. О саялы да далапчылагъа оьзлеге де гьаракатын артдырма, гьайын этип айланма тарыкъ. Айсениликге бойсыныв зараллы экенин англама заман болгъан.
– Дагъы да олар учун не йимик таклифлер пайдалы болур?
– Дагъыстанны гарантия фондуну ва депозитно-кредит къурум, кредитлени гарантияланы жамияты булан шо гьакъда разилешивге къоллар салынгъан. Шолайлыкъда, бизин фондда да узакъ болжаллыкъ ва кёп оьлчевдеги кредитлени юкге алып дегенлей, къоллавгъа бакъдырмагъа имканлыкълар яратылынажакъ.
– Рустам Арсланалиевич, мисал учун айтгъанда, банкдан далапчы кредит алма болмай, къыйынлыкълагъа уруна. Шо вакътиде ол не этмеге герек?
– Эгер де банк фондну алдындагъы борчларына сувукъ-салкъын янаша буса, озокъда, о гьакъда далапчылар бизге арза язып билдирмеге борчлу.
– Нечик?
Заманын къолдан чыгъармайлы, шо гьакъда бизге электрон адресге де язып арза йибермеге бажарыла. Арзада банк не себепден кредит беривню гери урагъаны гьакъда да ачыкъдан эсгермеге тарыкъ бола. Мен ойлашагъан кюйде, шолай кемчиликлер банкланы баш къурумлары ерлердеги офислери-бёлюклери булан осал байлавлукълар тутуп иш юрютегени саялы тувулуна.
– Арадан оьтген вакътини ичинде фондну янындан таба кредитлер юкге алынып не къадарда акъча маялар пайдаландырылгъан?
– Бизин фондну янындан арадан оьтген чакъы вакътини ичинде 127 дыгъар этилип юкге алынгъан эди. Шо гюн-бугюн пайдаландырылгъан чакъы харжны къадары 280 миллион манатдан айланып тура. Шолайлыкъда, 1591 иш ерни сакълама ва дагъы да 722 адамны ишге къуршамагъа имканлыкъ болгъаны гьакъда айтсакъ да, кёп зат англашыла.
– Ювукъ заманны ичинде юкге алынагъан харж кёп болажакъмы?
– 441 миллионгъа етишдирмеге имканлыкъ бар.
– Сизин фондну янындан таба юкге алынгъан адам бир гезикде не къадарда кредитлер алмагъа бола?
– Лап да кёп оьлчевю 20 миллион манатдан оьтмей. Шолайлыкъда, кредитлер лизинге ва оьзге тарыкъ-герегине 1 йылгъа – 1 миллион, 5, 10 йылгъа –10 миллион алмагъа бажарыла.
Къ. Къараев
