Амма бугюн бизге кёп йыллар къуллукъ этмеге герек деген пикругъа бойсынып, емиш тереклени оьсдюрювден тартынма тюшмей. Неге тюгюл, емиш тереклер ва юзюм борла, белгили болгъан кююнде, 30-50 йылланы боюнда тюшюм ва шону булан бирче хайыр да берегени белгили. О саялы да варисге къалгъан мердешли саниятлагъа да арт бермеге тюшмей. Шону гьисапгъа алып, республикабызны Башчысы Рамазан Абдулатиповну сиптеси булан 2015-нчи йыл Дагъыстанда Бавчулукъну йылы деп белгиленген.
Шогъар байлавлу болуп бизин мухбирибизни республикабызны бавчуларыны ва юзюм оьсдюрювчюлерини союзуну председатели, «Дагагроэкопроект» деген илму-ахтарыв институтну генеральный директору профессор Алибек Гьажиевден алгъан баянлыгъы тёбенде «Ёлдашны» охувчуларыны тергевюне бериле.
– Алибек Муцалханович, республикабызны Башчысыны 2015-нчи йыл – Дагъыстанда Бавчулукъну йылы деген сиптесин нечик къабул этдигиз?
– Озокъда, Дагъыстанны Башчысы Рамазан Абдулатиповну 2015-нчи йыл – Дагъыстанда Бавчулукъну йылы деген сиптесин толу кюйде якълайман ва дурус деп гьисап этемен.
– Буссагьатгъы вакътиде Дагъыстанда емиш оьсдюрюлеген гьар тюрлю бавланы майданы нече гектар ерни бийлеген?
– Савлай Дагъыстанда, гьалиги заманда, бизге белгили болгъан кюйде, емиш тереклер 26-28 минг гектар майданларда оьсдюрюле.
– Йыл боюнда къуллукъ этип, шо майданлардан алынагъан тюшюмню натижалары нечикдир?
– Оьтген йыл 105 минг тон емиш къайтарылды.
– Шо кёпмю яда азмы?
– Аз болсун, кёп болсун, гьар гектардан 65 центнер тюшюм алынды.
– Республикабызны бавчуларыны алдында не йимик борчлар токътагъан?
– Емиш тереклер оьсдюрюлеген майданларыбызны 40 минг тонлагъа ва шондан алынагъан тюшюмлени умуми къадарын 192 минг тонлагъа етишдирмеге умуми борч токътагъан.
– Шолай жаваплы борчну яшавгъа чыгъармакъ учун не этмеге герек, имканлыкълар бармы?
– Бавунг чечек ачмаса, гюн гюнагьлы тюгюл. Озокъда, биринчилей, янгы бавланы орнатагъанда ва эсгилерин ярашдырагъанда алдынлы сынавну ва илму-техниканы адынлы, асувлу къайдаларындан пайдаланмагъа тюше. Яшырмагъа тарыкъ болмай, бизин республикабызда шону учун толу кюйде имканлыкълар яратылынмагъан. Тек арт вакътилерде юзюмлюклени, емиш бавланы орнатыв булан машгъул болагъан хас машинлешдирилген станциялар республикабызны районларында къурулгъан, бавчуланы, юзюмчюлени къуллукъларын кютюп де тура. Шолай пачалыкъ предприятие Къаягент районда, Хасавюрт бойда «Дагагрокомплекс» деген жамиятны къанатыны тюбюнде де къурулуп ишлей.
– Алибек Муцалханович, ерлерде бавчулар, сабанчылар, юртлу загьматчылар дегенлей бавну орнатмакъ учун кёп харж гете деп ичибушуп сёйлей. Бавчулукъ булан машгъул болма муштарлылагъа пачалыкъ кёмек этмейми?
– Эте.
– Нечик?
– Янгы къайдалы бир гектар ерге интенсивный бав салсанг, сагъа пачалыкъ 70 минг манатын къайтарыш эте, мердешли бавгъа 50 минг манат бериле.
– Бир гектар ерге бав салмагъа нечакъы харж тарыкъ бола?
– Нечакъы болса да, шону 30 процентин пачалыкъ сагъа къайтара.
– Бавчулукъ булан машгъул болагъан алдынлы пачалыкълар булан тенглешдиргенде шо кёпмю яда азмы?
– Кёп тюгюл. Бавчулукъ булан машгъул болагъан алдынлы тыш пачалыкъларда бавчулагъа харжны 90 проценти къайтарыла. Ёкъдан эсе, аз буса да къолайдыр. Янгы бав салма муштарлылагъа бизин институтну янындан пачалыкъ харжлагъа тегин проект-картасы этилип берилегени гьакъда да айрыча эсгермеге сюемен.
– Алибек Муцалханович, бу йыл мен гьар айда «Бахчада, бавда…» деген бетде сынавлу ва бажарывлу бавчуларыбыз булан ёлугъуп, оланы баянлыкъларын бермеге умут этемен. Сиз шону нечик гёресиз?
– Нечакъы да яхшы ва пайдалы болур. Шо ишни де мен сагъа бизин Аграрный университетде дарс береген профессор тёбенкъазанышлы Темирболат Билалович Алибековдан башлама таклиф этемен. Сонг йылны боюнда оьзюнг бизин тюзлюк бойдагъы районларыбызда болуп, лап да гёрмекли ва сынавлу бавчуларыбыз булан ёлугъуп да баянлыкълар аларсан. «Дагъыстанда бавчулукъну бугюнгю гьалы ва гележеги» деген китапны да сагъа бавчулукъну патриоту гьисапда савгъат этемен ва шо тармакъда уьстюнлюклер ёрайман.
– Савбол.
