Халкъ арада яхшыгъа айтылынып, оьзлени абурун-сыйын ер этмей, сав-саламат кюйде яшап, артындан таза гьыз къоюп гелегенлер аз тюгюл. Мен бу макъаламда олай адамлардан бири деп гьисапланагъан Тотуханым Мугьажированы гьакъында язмагъа сюемен.
Ол 1952-нчи йыл Къарабудагъгент районну Гьели юртунда муаллим Магьаммат Алибековну асил агьлюсюнде тувгъан. 1969-нчу йылда ата юртундагъы орта мактапны битдирип, Буйнакскиде муаллимлер гьазирлейген училищеге охума тюше. Ону уьстюнлю кюйде тамамлап, оьзюню загьмат ёлун 1972-нчи йылда Гьели юртдагъы башлапгъы класланы школасында яшланы намуслу кюйде тарбиялап, оьсюп гелеген наслугъа билим бермек муратда къасткъылып чалышма башлай.
Аз заманны ичинде Тотуханым иш ёлдашларыны арасында абур-сый къазана, оьзюню къайратлы загьматы булан ата-аналаны да разилигин ала. Топлагъан иш сынаву булан гиччипавлагъа гьайлы янашып, оланы тюз ёллагъа сала. Ол 1972-нчи йылдан бугюнге ерли башлапгъы класланы мактабында ишлей туруп, оьзюню гёз алдында нечакъы гиччипавланы язмагъа-бузмагъа уьйретген. Тотуханым охутгъан яшлар бугюнлерде уьлкебизни гьар ягъына яйылып, кёп сююп танглагъан касбулагъа ес болуп, гьар тюрлю тармакъларда чалышалар.
Тотуханым бир класны гиччипавларын оьр класгъа чыгъарып, янгыларын алмагъа заман етгенде, авлетин оьзюню класына алсын деп тилеп, ону уьюне гелеген ата-аналаны ахыры-арты болмайгъаны да юртлуларыны арасында уллу абуру барны исбатлай.
Тотуханым Мугьажированы яшлары школада оьтгерилеген мердешли шатлы жыйынларда ортакъчылыкъ этип, пагьмуларын гёрсетелер, олар гьаракаты макътавгъа лайыкълы болгъанлар. Билим якъдан да ону охувчуларына етегенлер ёкъдур десем, ялгъан болмас. Ол охутуп, билим берип оьр класлагъа чыгъаргъан яшланы арасында школаны алтын медальгъа, оьр охув ожакъланы къызыл дипломгъа битдиргенлери де аз тюгюл.
Оьсюп гелеген яш наслугъа билим беривде етишген уьстюнлюклери учун Тотуханым Мугьажирова гьар тюрлю йылларда мактап, юрт ва район оьлчевде гьюрметлев грамоталар булан савгъатлангъан. Айтма сюегеним, ол 2007-нчи йылда Россияны Президентини грантына ес болду, 2011-нчи йылда буса «Дагъыстанны ат къазангъан муаллими» деген ат да берилди.
Тотуханым яшлагъа янгыз муаллим тюгюл, ол яшланы насигьатчысы да дюр. Дюр дейгеним, шону оьз гёзюм булан гёрюп айтаман.
– Мен юртну бир башында тураман. Бир гюн къуллугъум болуп юртну башгъа янына чыкъма тюшдю. Къарайман, шо мен оьтеген ёл – балчыкъ. Оьрде ерлешген татавулдан сув агъылып турагъанны эследим. Мен шо сувну къайтарма сююп оьрге багъып юрюдюм. Шо аралыкъда магъа багъып чаба туруп уьч-дёрт яш гелип: «Бажив, не этмеге сюесиз, сизге бетге чыкъма къыйын болур, аякъларыгъыз тайгъалажакъ», – деп олар мени къолумдан тутуп бетге чыгъардылар. Гиччинев яшлар татавулну ягъаларындан чыгъып агъылагъан сувну бегитмеге болмагъанны айтдылар. Нечик де, мен де кёмеклешип, тюпге агъагъан сувну токътатдыкъ. Сонг бир тигим яшлар магъа абур этип, илиякълы кюйде янашгъанына гьайран болуп: «Сиз кимлерсиз?» – деп сорадым. Неге тюгюл, гьалиги заманда олай адилли яшлар кёп ёлукъмай.
Олар оьзлер кимлер экенни англатдылар. Оланы арасындагъы бир къатарбаш: «Бажив, мен–Мужайитовман, бу–Атаев, бириси де Абдуллаев», – деп, гьарисин къолу булан гёрсетип таныш этди. Сонг мен олагъа разилигимни де билдирип, гетмеге урунгъанда: «Бажив, сиз къайда барасыз, муна бу къуру якъдан юрюгюз», – деп тюз, таза ёлгъа салдылар.
Мен о яшланы оьзлерден уллу адамгъа гьюрмет этип сёйлейгенине тамаша болдум. Сонг бир гюн мактапгъа барып, яшланы фамилияларын да айтып, уллулагъа абур да, кёмек де тарыкъ экенни англатып, тарбиялайгъан къайсы муаллим экен деп ахтардым. Мактапдагъы муаллимлер: «Патимат, олар Тотуханымны класындагъы яшлар»,– дедилер.
Мен о яшлагъа баракалла билдирмеге сюемен. Гертиден де, шолай тарбиялы, низамлы наслу оьсюп геле буса, дюньялар да яхшы янгъа айланар деп ойлашдым. Тотуханымгъа тувмадан муаллим деп айтмагъа толу ихтиярыбыз бар деп эсиме гелди.
Ол гьар гюн ишине кёп сююп бара, шо сююнч, шатлыкъ булан уьюне де къайта. Элли йыл алъякъда Мугьажир Мугьажиров булан татывлу ва берекетли ожакъ да къургъан. Бу татывлу агьлюде 5 авлет тувгъан ва тарбиялангъан. Уьч де къыз анасыны ёлун сайлагъан. Экевю оьр класларда ана тилден дарслар бере, бири – яшлар бавунда тарбиялавчу. Уланлар да юреги авгъан касбуланы танглап, гьар тюрлю тармакъларда ишлеп, яшавда оьз ёлун тапгъанлар.
Билим берив тармакъда булай касбучулар ишлесе, бизин яшавубуз алгъа баражагъы мекенли. Бугюнлерде Тотуханымгъа Къарабудагъгент район администрацияны ёлбашчысы Магьмут Амиралиев, 2021-нчи йылны гьасиллеринде ону да пайы барны эсгерип, «Гьюрметлев грамота» ва акъча савгъат тапшургъан.
Сав-саламат, асил къылыкълы Тотуханым Мугьажирова бу йыл юбилейлерден бай. Айтагъаным, май айны 4-нде огъар 70 йыл битежек. Шондан къайры да, татывлу агьлю къуруп яшайгъанлы да – 50 йыл, къайратлы загьмат тёгюп чалышып турагъанлы да 50 йыл бола. Мен де оьзюмню янымдан ону гьюрметли савгъаты, юбилейлери, сыйлы болгъан Ораза байрамы булан къутлап, ожагъына берекет, парахатлыкъ, татывлукъ, эсенлик-аманлыкъ, къайгъылар гёрмей сююне яшамакъны, энниден сонг да яхшы савлукъ булан дагъы да оьрлюклеге етмекни ёрайман.
Патимат ПАХРУТДИНОВА.
Гьели юрт.
СУРАТДА: Тотуханымгъа савгъат тапшурулагъан вакъти.
