Сынавлу ва уьлгюлю муаллимни гьакъында
Муаллим янгыз касбу болуп къалмай. О – адамны гьалы, яшлагъа берилген юрек.
Школада охуйгъан йылларыбызны эсге алсакъ, бизге ёл берген, артындан юрютген, уьлгю болгъан муаллимлерибиз гёз алдыбызгъа гелип токътай.
Шолай муаллимлер бугюнгю яшавубузда да ёлукъмай тюгюл. Муслим Мустапаевич Шапитов да оланы бириси гьисаплана. Школагъа, яшлагъа бакъгъан сююв ону жанына-къанына школада охуйгъан вакътисинден синген. Шо сююв, озокъда, уьйде, ата-аналаны насигьатларындан баш ала. Мустапа агъай, Нугьбийке бажив – загьматны есилери болса да, къыйынлы яшлыкъны гёргени саялы яшларын охутмагъа, билим бермеге кёп гьаракат этген ата-аналардан. Ата-аналар булан бирге яшланы аякъгъа тургъузувда, яшав ёлун, гележек касбусун тюз танглавда биринчи муаллимлени сёзю-юзю, уьлгюсю де агьамиятлы ерни тута.
Сабур хасиятлы, билимлерин гьар заман камиллешдирмеге гьасирет яш, Башлыгентдеги орта школаны оьр къыйматлар булан 1980-нчи йылда битдире ва шо йыл Магьачкъаладагъы Дагъыстан педагогика институтну тарих факультетине охумагъа тюше. Оьр охув ожакъдагъы беш йыллыкъ охув Муслимни яшавунда айрыча ерни тута. Ол институтда охуйгъан вакътисинде студент яшавну татывун билип, оьзгелер йимик охуп, алгъан къыйматларына разилешип къалмай, билимлерин охув дарсларындан сонг китапханаларда камиллешдире. Кёп сюйген тарихни теренден уьйрене. Муаллимлери булан тыгъыс аралыкълар тутуп кёбюсю илму конференцияларда ортакъчылыкъ эте, рефератлар, докладлар гьазирлей, чыгъып сёйлей, оьзюн таныта. Шоланы барысы да Муслимге оьз атын гётермеге, гьюрметли студент, адам болмагъа, педагогика университетни оьр къыйматлар булан охуп битдирмеге шартлар ярата. Шолай болма да бола.
1986-нчы йыл Муслимни яшавунда айрыча агьамиятлы йыл бола. Ол оьр охув ожакъны охуп битдире, Башлыгентдеги орта школада загьмат яшавун башлай. Башлап тарихден дарс бере. Арадан 5 йыл оьтюп, 1991-нчи йылда гьаракатчы яш муаллимни школаны директоруну тарбиялав масъалалагъа къарайгъан заместители гьисапда белгилей. Шо гюн-бугюн арадан 28 йыл гетген.
Башлыгентдеги орта школа 1957-нчи йылда ачылгъан. Школаны тарихи буса 100 йылдан айлангъан. Шо вакътини ичинде школада минглер булан башлылы яшлар охугъан, билим алгъан. Юртдан, халкъ хозяйствону тармакъларындан алсанг, 53 алим чыкъгъан. Оланы 13-вю –илмуну докторлары. Лап белгилилери – тарих илмуланы доктору Сакинат Гьажиева, юрт хозяйство илмуланы доктору Нариман Алиев, техника илмуланы докторлары Амирхан Къурбанов, Осман Устарханов, филология илмуланы доктору Империят Арсланбекова. Шо йылларда школаны охувчулары охувда юзлер булан район олимпиадаланы утгъан, республика ва Россия олимпиадаларда ортакъчылыкъ этген ва уьстюнлюклеге ес болгъан. Олардан спортчулар да артда къалмагъан, район, республика, Темиркъазыкъ Кавказ оьлчевлерде юрюлген гьар тюрлю ярышларда кёп уьстюнлюклер къазангъан.
Охув ва билим берив ожакъны загьмат коллективи алда чалышып гелген муаллимлени бай мердешлерин бугюн де давам эте. Гьалиден 8 йыл алда Башлыгентде школаны янгы бинасы къурулгъан. Ишлейген муаллимлер, охувчу яшлар учун мунда бары да шартлар яратылгъан. Таза, ярыкъ класлар, коридорлар булан школа кабинет къайдагъа чыгъарылгъаны бир нече йыллар бола.
Муслим Мустапаевич школаны директору Мадина Абдуллаевна Къадиеваны ишде де биринчи кёмекчиси десек дурус болур. Ол 1991-нчи йылдан башлап директорну яшланы тарбиялавуна жаваплы заместители гьисапда ишлей. Арадан оьтген 28 йылны ичинде ону гьаракаты булан школада хыйлы пайдалы ишлер оьтгерилген.
– Муслим Мустапаевич бизин иш къурдашыбыз десек таманлыкъ этмес, – деп башлады бизин булангъы сёзюн школаны директору Мадина Къадиева.– Ол пагьмулу, сынавлу ва бек жаваплы касбучу, ёлбашчы. Ишде де оьзюн лап яхшы якъдан гёрсетмеге бажаргъан.
Гертиден де, Мадина Абдуллаевна тюз айта. Ону аты савлай районгъа белгили. Ишдеги сынавун уьйренегенлер школадан оьтюп, районну оьзге школаларында да бар. Ол билим берген, уьйретген яшлар – район ва республика олимпиадаланы ортакъчылары, уьстюнлюклеге ес болгъан охувчулар. Шону учун Муслимни сураты Къаягент районну инг яхшы касбучуларыны, загьматчыларыны арасында ерлешдирилген.
Оьзюм де Муслимни яш чагъымдан таныйман, ондагъы сабурлукъгъа тамаша боламан. О хасият огъар иш уьстюнде янгыз уьстюнлюклер гелтире. Артдагъы йыллар башлыгентли спортчу яшлар булан ишлей туруп, Муслим Мустапаевич булан иш уьстде кёп ёлукъмагъа тюше. Ону гьар охувчу яшны ата-анасы булангъы аралыкъларына да тамашалыкъ этемен. Ол ишине байлавлу юрт администрацияны, юртдагъы предприятиени, полицияны къуллукъчулары булан да тыгъыс байлавлукъ тута. Айтагъаным, гьар яшны алгъан абатын, этеген ишлерин биле. Ону яшлар булангъы тарбиялав гьаракаты школаны ичинде тамамланып къалмай, юртну ичинде, дарслар битген сонг да юрюле.
Муслим Мустапаевич иш кабинетинден къайры, гьар иш гюнюню хыйлы вакътисин оьзю алдына тюшюп кёп гьаракат этип школаны ичинде Башлыгентни тарихине багъышлап къургъан тарих музейде де оьтгере. Музейдеги маълуматланы аявлап сакълай, оланы санавун йыл сайын толумлашдыра. Юртну тарихине, тарихге гирген белгили уланларына ва къызларына багъышлап жамиятны арасында болагъан жыйынларда, оьзге гьаракатларда чыгъып сёйлей. Ону макъалаларын район, республика газетлени бетлеринде де охумагъа бола.
Башлы якъны тарихи терен. Минг йыллар алда да бу якъларда яшав сюрюлген. Шахсенгер, Чокаюрт – бырынгъы заманларда шагьарлар болгъан ерлер. Алимлени айтывуна гёре, оланы гьарисине 2500-3000 йыллар бола. Сонг да, Башлы топуракъыда Акъсакъ Темир токътагъан ва Башлыны жамааты булан сёйлевлер юрютген Темирхан-тёбе бар. Сонг – пача гьукуматы булангъы тартышывлар, давлар, сёйлешивлер…
Эсги Башлы ерлешген ерде де кёп маълуматлар тапмагъа бажарыла. Уьстде эсгерилген ерлерде илму-ахтарывлар оьтгермеге тюше. Тек, Россияны Илмулар академиясыны Дагъыстандагъы илму центры, ону ёлбашчылары, тарих алимлер башлылыланы, башлылы тарихчилени тилевлерин эшитмей ва якъламай. Шо гьакъда биз Муслим Мустапаевич булан кёп ойлайбыз.
Муслим Мустапаевични ишдеги, яшавдагъы жагьлыгъы кёп керенлер къыйматлангъан. Ол район билим берив бёлюкню, район администрацияны, билим берив ва илму министерлигини грамоталары булан бир нече керенлер савгъатлангъан. 1993-нчю йылда огъар «Россияны билим беривню отличниги» деген белги берилген.
Муслим Мустапаевич уьягьлюсю Умукюсюм булан уьлгюлю агьлюню башы да дюр. Бизин халкъ, юртлулар учун бек тарыкълы касбуну башын тутуп, 30 йылдан да артыкъ загьмат тёкген Муслим Мустапаевич яшларын да юртлулар учун пайдалы адамлар этип оьсдюрген. Ишден сонг къыйын табылагъан бош заманын, ол янгыз яшларына багъышлап къоймай, Башлыгентде яшайгъан гьар- бир юртлугъа ошап, абзардагъы ишлерин де биревге де юклемей, оьзю уьстюнлю кюте. Бу ишде де ол кёплеге уьлгю болуп токътай.
Муслим Мустапаевич йимик адамлар булан бир коллективде ишлемеге, гьар тюрлю масъалалагъа байлавлу къуллукълагъа гёре ёлугъуп сёйлемеге, лакъырлашмагъа енгил. Ол гьар адамны – уллу болсун, гиччи болсун – англамагъа, болагъан кёмегин этип къуллугъун кютмеге ва ёлламагъа гьазир адам. Уьйлери мал-матагьдан толмаса да, бу агьлюде юрек байлыкъ бар. Буланы къапулары къардашларына, къурдашларына, салам берип яхшы ойлар булан гелген гьар адамгъа ачыкъ. Биз де бугюн Муслим Мустапаевичге ва ону татывлу, уьлгюлю агьлюсюне янгы уьстюнлюклер, берекет ёрайгъанланы арасына къошулабыз.
Магьамматрасул Ибрагьимов. Къаягент район.
Суратда: М. Шапитов школа гьаракатда сёйлейген вакъти.
