Насрулла Албёриев: «Врачда рагьмулукъ да, ишге берилгенлик де болмаса ярамай»



Врач болуп ишлеме яманокъ тынч тюгюл. Уьстевюне, чинк де жавап­лы касбу да дюр.  Неге десегиз, олардан адамланы савлугъу да гьасил бола.  Текарангъа бир гиччинев хата къутгъарса, аврув оьз оьмюрюне я сакъат бола яда яшавдан чакъсыз гете.


Мен оьзю булан лакъыр этген врач Тёбен Къазанышдагъы больницада терапия бёлюкню заведующийи Насрулла Албёриев − ишине янгыз намуслу кюйде янашып къоймай, аврувланы гёнгюн алып, рагьмулу да болуп, арив ёлгъа салып бажарагъан врач.  
 


Маълумат:


Насрулла Албёриев 1956-нчы йылда Тёбен Къазанышда тувгъан.  Юртдагъы 1 номерли школаны битдирип, Дагъыстан мединститутну лечебный факультетине тюшген. 1981-нчи йыл оьр охув ожакъны тамамлагъан сонг, Тамбовда интернатураны гече, ондагъы  асгер заводну медсанчастында терапевт болуп ишлей. Ондан къайтгъан сонг, Буйнакскидеги медучилищеде дарс беривчю, фельдшер бёлюкню заведующийи болуп чалыша. 2006-нчы йылда буса оьзюню ата юрту Тёбен Къазанышдагъы больницаны терапия бёлюгюню заведующийи болуп ишге чыгъа. 2011-нчи йылдан бугюнлеге ерли шо больницаны баш врачы болуп турду. Гьали буса терапия бёлюгюню заведующийини къуллугъун кюте.
 


 

Алдындагъы гюнлер  биз ону булан оьзю ишлейген больницада ёлугъуп ла­къыр этдик. Гьали шону сизин тергевюгюзге беребиз.

–Насрулла Хайруллаевич, сизин тухумгъа  врачланы тухуму деп айтса да ярай. Неге тюгюл, оьзюгюзден къайры да, инигиз, авлетлеригиз де врачлар болуп чалышалар. Къарагъанда,  сизге не буса да бек таъсир этгенлер болгъангъа ошай.


–Гертиден де, шолай болду демеге ярай. Магъа бизин больницада кёп заман баш врач болуп да ишлеп тургъан, районда да айтылынгъан терапевт, гюнагьларындан Аллагь гечсин, Шамсутдин Акаевич Закарьяев  таъсир этди.  Анабыз биз гиччиде кёп кюйсюз болуп, алдагъы эсги больницада ятагъан кюю бола эди. Ону гёрме баргъанда, ол  Шамсутдин Акаевични  бек макътай эди. Гертиден де, адам якъдан да бек асил инсан эди. Ону аврувланы гьайын этип, олагъа янашагъан къайдалары эсимде къалгъан.


Шолай, 8-нчи класдан тутуп, мен врач болуп адамлагъа кёмек этермен деп ойлаша эдим. Школада биологиягъа, сонг да анатомиягъа, физиологиягъа айрыча тергев этип охуй эдим. Шолайлыкъда,  мен Дагъыстан медицина институтгъа тюшдюм. Онда охуйгъанда,  иним Абдулланы да,  гьали ол белгили невролог да дюр, яныма тартдым. Ол школада яхшы охуду, ону бек гьаракаты да  болду. Ат туягъын тай басар дегенлей, бизин авлетлерибиз де ёлубузну узаталар.

– Сиз терапия бёлюкню заведующийи гьисапда не йимик аврувлагъа кёп къаршы боласыз?


–Терапия аврувлар йылдан-йылгъа кёп бола демеге ярай. Шогъар, мен ойлашагъан кюйде, пачалыкъны бир ёрукъда турмайгъан экономика гьаллары да   таъсир этеми экен деп эсиме геле. Яшавлукъ шартлары четимлешип, адамларда артыкъ  къарсалавлар  бола. Къаныны ташыву гётерилип,  юреги, оьпкелери, бавуру авруйгъанланы санаву арта демеге ярай. Олай да, онкология аврувлар да кемимей.  Шо аврувланы алдын алмакъ учун да, биринчилей, поликлиникадагъы врачлар амбулатория къайдада профилактика ишлер юрютме тарыкъ. Больницада ятагъанланы тергеп чыгъагъан вакътиде,  олар булан не этме, нени ашама ярамайгъанны, нечик оьзюн сав-саламат тутма тарыкъны  гьакъында да  англатыв ишлер юрютебиз.

–Артдагъы заманларда югъагъан аврувланы гьакъында да кёп эсгериле. Шолар оьтесиз тез яйылып да гете. Шо аврувлар неден бола, къайдан геле? Шо якъдан сиздеги гьал нечикдир?  


–Гьалиден минг йыллар алъякъда да лап да къоркъунчлулары деп  югъагъан аврувлар гьисапланып гелген, хыйлы-хыйлы давлардан эсе, шолардан кёп адам оьле болгъан. Озокъда, кёбюсюне къаршы ишлер юрюлген, алды алынгъан. Бу гьалиги заманда инг де кёп ёлугъагъаны ичеклеринде болагъан инфекциялар, дизентерия.


Бизин юртда май айларда аслу гьалда яшланы арасында бек яман ичек аврувлар яйылып гетген эди. Олай да, бир нечелеге дизентерия къабунгъан эди. Санэпидстанцияны анализлерине гёре,  шо халкъ арада яйылагъан аврувлар сувдан болгъаны ачыкъ этилинди. Юртдагъы сувну ичме ярамайгъанны билдиргенлер. Сувда кишечный палочкалар деп айтылагъан бактериялар, микроблар нормадан да кёп чыкъды. Шо саялы бизде бир жумагъа сувланы да къайтаргъан эди. Шо заман, эки жума да гетмейли, шо аврувдан бизге тюшегенлер болмады. Неге тюгюл, шо югъагъан аврувну эбинден гелмек учун, бизин поликлиникада стационардагъы медицина къуллукъчуларыбыз да къуршалып, ожакъ-ожакъгъа гирип, заманында тийишли чаралар гёрдюк. Мен оьзюм де жуманамаздан сонг халкъ жыйылгъан ерде шо югъагъан аврувлардан нечик сакъланма герекни гьакъында англатыв бердим. Шону учун Къазанышда гетген йылдан берли уллу оьлчевлерде сув жы­йылагъан гьавузлар этип туралар. Йылны ахырында битип, тапшурма герек. Сонг микробланы, инфекцияланы оьлтюрмек учун  сувгъа хлор къошажакълар. Дагъы ёгъесе, шону гьалиги кююнде ичмеге ярамай. 


Дагъы да кёп ёлугъагъан аврувлар – паратит, къызамукъ, яшларда болагъан югъагъан аврувлар. Гьали телевидениеге тынгласакъ да, газетлерде, журналларда охусакъ да,  касбучуланы бирлери профилактика прививкаланы заралы бар дей. Башгъалары буса ёкъ, этдирме герек деп айта. Бир тайпа ата-аналар прививкаланы этме сюймей гери уралар.

–Сиз нечик ойлашасыз, прививка этсе яхшымы? Алда биз школагъа барагъанда, биревге де сорамай, изну да алмай этип гете эдилер. Шондан биревге де зиян болуп гёрмегенмен.  Гьали не болуп къалгъан?


–Этмеге тийишли. Озокъда, прививкаланы этгенде, биревлеге аллергия болуп да гете. Янгыз шолар тюгюл, аллергия биз къоллайгъан дарманлардан, ашлардан, емишлерден де болма бола. Шону учун  янында яшланы савлугъуна къарай­гъан педиатр да булан медсестра прививка этме тарыкъ. Эгер де къыйышмай къалса, шо педиатр шоссагьат  еринде кёмек этежек. Ата-анасы прививка этгенни сюймейбиз деп язып къойгъан кагъызны карточкасына да ябушдурабыз. Къувун чыгъып гетсе де, о якъда да врачлар билсин учун.


Алда талаплар башгъа эди. Гьали аврувдан изну  алмай туруп, ону аврувуну гьакъында ахтарып, язмагъа да ихтияры ёкъ.

–Сиз Тамбовда санчастда да чалышгъансыз. Бизден эсе,  онда талаплар да, аврувлагъа янашыв да башгъадыр. Оьзюгюзню биринчи аврувларыгъыз эсигиздеми?


–Озокъда, талаплар къатты кюйде салынгъан. Мен  яшыртгъын асгер  заводну санчастында ишледим. Мени алдыма кёп аврувлар гелди, оланы къайсын-бирин эсгерейим. Амма шонда биринчи йыл Галина Герасимовна деп орус, бек гьакъыллы, оьр даражалы врач бар эди. Мен касбума мекенли тюшюнме сюегенимни, янашывумну  гёрюп, ол оьзю булан алып айлана эди. Галина не аврув бар буса, магъа гёрсете эди. Билмейгеним, англамайгъаным болса, шоланы да мекенли кюйде англатма къарай эди. Гечинген адам болса, ону неден оьлгенин билме сююп, врачлар ичин ярагъанда, мени де шонда бакъдыра эди. Яшавдан гетген адамны савлугъуна неден зиян болгъанны, этеген дарманларын геч башлагъанмы, не йимик хаталар къутгъарылгъанны гьакъында айтмагъа герек эди. Шо къатынны магъа кёп кёмеги тийди, гьали буссагьатда да огъар бек разимен. Онда мен янгыз стационарда тюгюл, поликлиникада да, сонгугюн-къаттыгюнлер «скорый помощда» да ишлей эдим.

–Бир-бир ерлерде касбучулар етишмей деп кант этеген  кюйлер бола. Сизде шо масъала нечик салынгъан? «Земский доктор» деген пачалыкъ программагъа гёре иш юрюлеми?


–Бизин коллективибиз уллу − 161 медицина къуллукъчу иш гёре. Мунда 105 аврувну къабул этмеге бола, 5 бёлюгю бар. Лап уллу участка больница, район больницадан да къалышмай демеге ярай. Патологиядан бек яхшы, сынавлу Ума Расуловна Бучаева деп врачыбыз бар. Сонг, районда да яхшы деп гьисапланагъан ренгенде ишлейген Камил Абдуллаевич Гьашимовну  айрыча эсгерме ярай. Бизде яшланы бёлюгю бираз акъсакълай. Айтагъаным, бу бёлюкге педиатрлар бир геле, бир гете. Даим ишлеп турагъан адам ёкъ. Шо саялы аврувлагъа да биз сюеген кюйде тергев берме болмайбыз. Гьалы осал яшлар болса, Буйнакскидеги яшлар больницагъа бакъдырып къоябыз. Бу йыл сама «Земский доктор» деген программагъа гёре педиатр гелир бугъай деп умут этебиз. Шо программагъа гёре бизге гетген йыл 4 врач гелген эди. Озокъда, сынаву булангъы, эсли  врачлар геле болгъан буса яхшы эди. Сынаву ёкъдан къайры, гелип, эки-уьч ай ишлеп, декрет отпускагъа гетип къалалар. Гьали буссагьат  оьрде эсгерилген программагъа гёре гелип декретге чыкъгъан 7 врачыбыз бар.

–Гьали-гьалилерде ювукъ адамыбызны гиччинев яшы авруп, шагьардагъы яшланы больницасына алып баргъан эди. Тамурундан къан алгъан сонг, шо ерине спиртге чомуп мамукъну ябушдурагъанны орнуна, мамугъубуз ёкъ деп,  сувлу салфетканы салып гелген эди. Ондан чы инфекция гирип, савлугъуна зарал гелтирме бола. Больницалар шо даражада  пакъырлыкъгъа тарыма боламы? Яда буса оьзлени бир гьиллалары бармы?


–Тюзю, шогъар инанмай да болмайман. Неге тюгюл, биз де шолай гьалгъа тюше туруп аз къалдыкъ. Бизин шо къувунлу гьалдан Пачалыкъ Думаны депутаты Абдулмежит Магьрамов къутгъарып къойду. Ол бизге оьзюню фирмасында чыгъагъан зараллангъан ерлерин байлайгъан материаллагъа ерли тарыкъ-герекни  алып гелип, кёп яхшы кёмек этди. Аллагь огъар рази болсун. Дарманлар, шприцлер етишмей къала.

– Не къыйын гелген дагъы? Лап да тергев этме тарыкъ ерлер – больницалар да, поликлиникалар да. Бу къытлыкъ къайдан гелди?


– Шолай гьал янгыз бизде тюгюл, савлай Россияда да болма ярай. Тендер деп айтагъан англав бар. Къайсы аптек пачалыкъгъа дарманланы учуз сата буса, шо ута. Шо сатыв-алыв узакъ заман юрюле.    Шолар заманында да гелмей. Аврувлар да шолай гьалгъа къарсалама башлай. Олар нечик де, биз де шону ушатмайбыз.


Совет Союзну заманында, ондан сонг да дарманлар заманында геле эди. Гьар дарман битген сайын, аптекден сатып ала эдик. Гьали алда йимик пачалыкъ аптеклер де къалмагъан. Сонг дагъы да, бизин больницадагъы рентген этеген аппаратыбыз 11-12 йылны ичинде бузулгъан кюйде эди. Шо масъала булан оьзюм Хизри Исаевични янына баргъан эдим. Ону кёмеги булан шо масъалабыз чечилген, кагъызлары гелген, бугюн-тангала  шо аппаратны да  гелтирме тарыкъ, къаравуллап турабыз.


–Аты белгили хирург Фёдор Узлов савлукъ сакълавну къуллукъчуларыны гьакъында айта туруп, оланы касбусунда  рагьмулукъ  ишни сюегенлик булан  чатыраша геле деп эсгере.  Рагьмулукъну да, иш сюегенликни де не аралыгъы бар савлукъгъа тиеген  деп ойлашасан. Сиз шо гьакъда не айтар эдигиз?


–Мен ону бир нече китапларын охугъанман. Ол − лап да айтылгъан хирургланы бири. Мен ону пикрусу булан разимен. Бизин алдыбызгъа аврувлар ажизленип геле. Врач  олагъа рагьмулу болуп, гёнгюн алмагъа, илиякълы кюйде янашмагъа  герек. Йылы сёз йыланны да кебинден чыгъарар дегенлей, шо да савлугъуна шайлы кёмек эте. Сен оьзюнгню касбунгну сюймесенг, ишингни тюбюне гирип юрютмесенг, сенден яхшы врач болмажакъ. Сонг да, адамлар бир-биревге рагьмулу да болса, даим ишлеп къаркъарангны да чыныкъдырсанг, озокъда, сени савлугъунга къошум болажакъ. Биревге бир гиччинев кёмек этсенг де, гёнгюнг хош бола чы.


–Врач гьисапда сиз адамлагъа не ёрама сюесиз?


–Намусун, адамлыгъын тас этмеге ярамай. Болгъан чакъы бир-биревге рагьмулу болсакъ, кёмек этсек, орамда барагъанда бир-биревге иржайып, яхшылыкъ ёрап  оьтсек, шо заман бизин савлугъубуз да артажакъ. Яшавда къыйынлыкълар болгъанда, пеленче бизин къумукълагъа яман къарай деп айта болабыз. Олайлардан умут уьзюп, оьзюбюз оьзюбюзню гьайын этме герекбиз. Биз бир-биревню янын тутуп, бир болма герекбиз.

 

Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля