Умут уьзмеймен


Зарият Умаева 1980-нчи йылны декабр айыны 6-сында Хасавюрт районну Темиравул юртунда тувгъан. 1998-нчи йыл орта школаны тамамлап, Дагъыстан пачалыкъ университетни орус-дагъыстан бёлюгюне охумагъа тюше. Университетде охувун давам эте туруп, 2002-нчи йылда ата юртундагъы школада орус тилден ва адабиятдан, ана тилден ва адабиятдан дарс бермеге башлай. 2004-нчю йылда охувун тамамлай.

Шиърулар язмагъа школада охуйгъанда башлагъан. Биринчилей шиърулары «Къумукъ тюз» газетде 1998-нчи йылда чыкъгъан. Сонггъу йылларда ону шиърулары Дагъыс­танда къумукъча чыгъагъан газетлерде ва журналларда да берилген.

Шиърулары 2012-нчи йылда Бадрутдин Магьамматовну гьаракаты булан «Булакъ башда ёлугъув» деген сегиз авторну асарларындан топлангъан китапгъа да гирген. 2015-нчи йылны апрель айында Дагъыстанны язывчуларыны союзуну сиптечилиги булан йиберилип, тюрк тиллерде язагъан яш шаирлени Татарстанны Къазан шагьарында оьтгерилген биринчи халкъара фестивалында ортакъчылыкъ этген. 2015-нчи йылдан берли Россияны язывчуларыны союзуну члени де дюр.

Тюрлю йылларда Хасавюрт районда ва республикада оьтгерилеген «Ана тилни инг яхшы муаллими» деген конкурсларында ортакъчылыкъ этген, район оьлчевде дёрт гезик биринчи ерни, респуб­ликада да савгъатлы ерлени алгъан.

Оьз юртунда муаллим касбусун юрюте туруп, яратывчулукъ гьаракатын да давам эте. Зариятны шиърулары «Ёлдаш» газетде де бир нече гезик чыкъгъан. Бираз алда Зарият Умаева поэзияны Тюркияда оьтгерилген байрамында да ортакъчылыкъ этип гелген. Ону сапарыны ва яратывчулу­гъуну айланасында бизин мухбирибиз оьзю булан ёлугъуп этген лакъырлашывну охувчуланы тергевюне беребиз.

 


– Зарият, сен кёпден берли яза­гъанынгны билемен. Тек гьали де яш шаирлени арасындасан…


– Яшлыкъ – яхшы аламат, тек язгъанларымны арагъа бираз алда тюгюл чы­гъармагъаныма бирев де айыплы тюгюл. Балики, ДГУ-да охуйгъанда: Жангиши Магьамматович, Нураммат Хайруллаевич, Абдулкъадир Юсупович, Агъарагьим Магьамматович айта туруп, «Ёлдаш», «Къумукъ тюз» газетлер булан аралыкъ тутмагъан бусам, 2008-нчи йылда язывчу, танкъытчы, алим Камал Ибрагьимович булан ёлукъмагъан бусам, о да шиъру тептеримни охуп, олагъа къыймат берген сонг, Дагъыстанны язывчуларыны союзуна зенг этип, Шейит-Ханум Алишева булан таныш этмеген эди буса, гьали де арагъа чыкъмай къалмакълыгъым бар эди.


Бадрутдин Магьамматов булан таныш болмакълыгъым да мени учун бек агьамиятлы болду. Шиъруланы къапиясы, гелиши тюз гелегенни ол тез эследи, шиърулар нечик язылагъанындан мени англавум ёкъну айтгъанда, шогъар Бад­рутдин бек тамаша болгъан эди. «Буса сен юрек урувунг булан язасан, сени юрек урувунг – сатырларынгны гьар бувуну», – деген эди.

– Бираз алда сен поэзияны байрамына чакъырылып Тюркиягъа барып гелгенсен. Къайсы шагьарында оьтгерилди? Поэзияны байрамы негер ба­гъышлангъан эди?


– Тюркиягъа оланы бырынгъы шаири Ашык Пашаны (1272 – 1333-нчю йылларда яшагъан) 8-нчи халкъара шиъру байрамына багъышлангъан чаралар оьтгерилежеги малим болгъандокъ бармагъа разилигимни билдирдим. Неге тюгюл, къайсы язывчугъа да булай чараларда ортакъчылыкъ этмек яхшы, айрокъда тюрк халкъланы арасында адабият, тарих, маданият ва оьзге тармакълар булан байлавлу болса. Мен де шо имканлыкъны къутгъармагъа сюймедим. Ондан сонг да, кёпден берли Истанбулгъа бармагъа умутум бар эди…

– Онда тюрк миллетлерден дагъы кимлер ортакъчылыкъ этди?


– Шо чарада кёбюсю Тюркияны ерли шаирлери, сазчылары ортакъчылыкъ этдилер, къыбла Азербайжандан Араз Агьматогълу, Тюркияны Карс юртундан азербайжанлы шаир Айгюн Акбаба ва Дагъыстан къумукълардан да мен бар эдим. Кыршехир – оьзюнде 250 мингге ювукъ адам яшайгъан уллу шагьар. Шагьаргъа гирегенде, Ашык Пашагъа багъышлангъан халкъара чарада ортакъчылыкъ этегенлени суратлары булангъы уллу афиша бар эди. Шолай афишалар шагьарны оьзге орамларында да бар эди. Бизин «Муаллимлени уью» деген гостиницада ерлешдирдилер. Биринчи гюнокъ да биз бир-биревге къардаш-дос йимик янашдыкъ, шолай дюр де дюр эди. Оьзюмню, тюрк тилде онча яхшы сёйлемесем де, оланы арасында ят гёрмедим, шо гьакъда ахшам уллу китапхананы залында оьтгерилген биринчи танышлыкъ чарада айтгъанда, гючлю харс булан разилигин билдирдилер. Даим айтылагъан да йимик, биз дин булан да, жан булан да, къан булан да, тил булан да бир халкъбыз.

– Къумукъланы поэзиясыны да, башгъа тюрк миллетлени поэзиясыны да не башгъалыкълары бар, шаирлер тергев этеген темалар бир-бирине ошаймы?


– Къумукъ ва тюрк поэзияны тенг­лешдиргенде, язылышы, тизими бизин шиърулар йимик эди, тек бирлерини бираз башгъалыкълары да бар. Олар оьз Ватанына, байрагъына артыкъ даражада амин экенин сезмей болмас эдинг. Янгы Тюркияны къургъан Ататюркге де айтып битмесдей уллу сюювю бар. Олар къачан буса да бары да тюрк халкълар биригежегине де инана.

– Сени учун не йимик янгылыкълар болду?


– Озокъда, янгы уьлкеде биринчилей болгъан мени учун гьар не зат да янгылыкъ бир йимик эди. Муаллимлеге янашыву да тамашагъа къалдырды! Бизде муаллимлеге онда йимик абур ёкъ…

– Оьзюнг къайсы шиъруларынгны охудунг?


– Шо гюнлени биринде Истанбулдагъы бырынгъы Сабахаттин Заим университетинде белгили сазчы,муаллим, бырынгъы тюрк йырланы устасы ва макъамланы согъуп арив анг булан йырлайгъан Буниямин Аксунгурну гиччирек концерти бар эди. Онда мени де алып барды ол ва бир нече йырындан сонг, магъа да сёз берди. Хош-бешден сонг мен: «Буниямин аби бары да тюрк халкъланы тиллеринде йырлай, тек къумукъ тилде йырламай», – деп эсгердим. О да мени таныгъанлы шо кемчилигини уьстюнде ишлемеге токъташгъанны айтды ва къумукъланы халкъ йырларыны сёзлери булан кюйлерин оьзюне йибережекге умутлу къалды. Онда да бир шиърумну охудум.


Кыршехирге оьзюмню халкъымдан саламлар булан ва юрек толгъан сююв булан гелгенимни англата туруп, пат­риот ругьу булангъы эки шиърумну охудум: «Къумукъ бизин атыбыз» ва «Биз бир халкъбыз!». Шиъруланы къумукъча охугъангъа, англагъанмы экен деп сорав этдим, англагъанын аян этдилер. Гючлю харс уруву да шону исбатлай эди.


Ноябрни 16-нда, ахшам, белгили, янгы девюрдеги сазчы ва озан, ашуг Нешет Эрташны атындагъы маданият къалада ахырынчы жыйыныбыз оьтдю. Шонда бирев гелип магъа: «Зарият-ханым, сизге чечеклер бар», – деди ва чечеклени узатды. Чечеклени уьстюндеги кагъызда: «Тюркиягъа хошгелдинг! Бажарывлукъларынгны давамын тилеймен. Юсуф Зия Оьзден», – деп язылгъан эди. Мен чечеклер онда яшайгъан, оьзлер булан Интернетден таба къурдашлыкъ юрютеген Чанаккаледеги, ата-бабалары Агъачавулдан Тюркиягъа гетген къумукълардан экенни англадым. Кыршехирли шаирлер онча да исси янаша эди чи, гьатта бирлери айрыча Дагъыстанда яшайгъан къумукъланы эсгерип шиърулар охуду, сыйлы саламларын билдирди. Буниямин Аксунгур да оьзюню бир йырында къумукъ деген сёз болмаса да, о сёзню къошуп йырлап, мени сююндюрдю.


Оьзюню сёзюн давамлай туруп, бу чараланы онгаргъан Вейсел Тургут къонакълагъа: «Оьз ерлеригизде Кыршехирни гьакъында унутмай хабар берерсиз», – деп ёравун айтды.

– Охувчудан не къаравуллайсан?


– Охувчулар кёп болуп, (янгыз мени яратывчулугъумну охуйгъанлар тюгюл) яратывчулугъума оьзлени тюз юрегин, оюн айтгъанны сюер эдим. Макътавланы, оьрге чюювлени яны да тюгюлмен. Танкъытлы сёз бирден- бир жаваплы янашма борчлу эте…

– Сен школада да ишлейсен. Эки ишни юрютмеге рагьатмы?


– Яшлар булан ишлеме кёп сюемен, шолай болмагъан буса, тезден башгъа касбу тангламагъа заман бар эди. Анам мен доктор болгъанны сюе эди. Мен яшлыгъымдан о касбу мени языв ишиме четим этер деп тура эдим. Тек гьёкюнчлюк ёкъ. Бу йыл мени бойнума бирдагъы намус тюшдю – школабызда ана тилни ва адабиятны муаллимлерини ёлбашчысыман. О да –бары да бажарывлукъну, гьаракатны салып чалышмагъа борчлу этегени ачыкъ. Арт вакътиде, не башгъа, гьалиден отуз йыл алъякъда да, ана тилге байлавлу иш акъсама башлагъан. Айрокъда гьали, гьатта юртлардагъы гиччи яшлар да, ана тилинде сёйлемей, орус тилде сёйлеме амракъ болгъан. Яшлагъа: «Ана тилигизни билигиз, о тюрк тиллени бири, асили, ону яхшы билсегиз, дюньяны ер-еринде яшайгъан тюрк миллетлер булан гьаллашып болажакъсыз, – деймен. – Ана тилин билмейген, халкъыны тарихинден, адабиятындан, маданиятындан, англаву болмагъан ва болмаса да къай­гъырмайгъан адам – о миллетине арт берген адам. О адам оьз халкъыны атын юрютсе де, халкъына юреги, жаны, ругьу булан ят адам. Адам не ерде яшаса да, оьз тилине, халкъына арт бермеге ярамай. Озокъда, оьз тилинде сёйленмейген ерде яшайгъан адамлагъа оьз тилин билмеге къыйын, тек ят ерде де оьзюню халкъын унутмай, огъар бир кёмек этип болмаса да, ят эллерде халкъын эсден салмай, ятлагъа да ондан хабар берсе – уллу пайда болар», – деймен. Яшавда не де бола, тек умут бир де сёнмей. Халкъыма ярыкъ гюнлер туважагъына, гьар герти къумукъ йимик, мен де умутумну уьзмеймен.

 

Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля