Къаранайавул генглеше, яхшылаша



        Къаранайавул – Къаягент райондагъы 18 юртну бириси. Тарихи маълумат билдиреген кюйде, юрт Таргъу шавхаллыкъны ва Оьтемиш бийликни дазусунда ерлешген. Шону учун огъар башлап Дазуюрт деген ат берилген.


Мундагъы жамият ва халкъ аслу гьалда Уллубийавулдан чыкъгъан. Сонг олагъа гьар тюрлю себеплер болуп, оьзге юртлардан гелгенлер де къошулгъан. Бугюн юртда 1762 адам яшай. Тёбенде юртну ва юртлуланы яшаву-гьалы гьакъда бизин Къаягент райондагъы оьз мухбирибиз Магьамматрасул Ибрагьимов юрт администрацияны башчысы Насритдин Кубатов булан юрютген лакъырны беребиз.


 – Насритдин Ибрагьимович, къаранайавуллулар районда гьар заман тазалыкъны тутувда айтылып гелген халкъ. Дагъысын айтмасам, бугюн федерал ёлдан юртгъа бурулгъанда, ёлгъа янгы асфальт салынгъаны, ону ортасы булан акъ гьыз тартылгъаны, ёл боюндагъы белгилер янгыртылгъаны гёзге илинди. Сизин гьаракатыгъызмы?


– Гёресиз, шо ишлер гиччи болса да, сизин ва сизин йимик кёплени юртгъа, юртлулагъа, юртлу гьакимлеге бакъгъан якъдагъы яхшы ойларын толумлашдыра. Асфальт салынмагъа башлангъаны йылдан артыкъ болса да, ишлени юрюшю бираз узатылды. Тюнегюн оланы тамамламагъа болдукъ. Гёресиз гьали нечик тизив болгъан. Аривлюкню, тазалыкъны ва юртлулар учун этилеген оьзге къуллукъланы кютюв – бизин учун, юртлу гьар депутат учун аслу борч.


Сонг да, сиз тазалыкъ гьакъда айтгъан сёзлеригизни юртлу агьлюлени къайсы да гертилежек. Тазалыкъ къаранайавуллуланы къанында. Дагъы да бизин халкъ загьматчы халкъ. Бири-бирине къарап юртлуларым оьз хозяйстволарын мекенли юрюте. Кёплери юзюм оьсдюрюв булан машгъул. Авлакъчылыкъны, гьайванчылыкъны юрютегенлери де аз тюгюл.

– Юртлулар юртдан башгъа ерлеге онча гетмейгенге ошай. Себеплери, тамурлары къайдандыр?


– Жаваплы ишде чалышагъаным – дёртюнчю йыл. Шо йылланы ичинде, ерли депутатланы да къуршап, юртлулар (уллулар, яшёрюмлер, гиччипавлар) учун бары яшав шартланы яратмагъа къасткъылып ишлейбиз.

– Дагъы да ачып-чечип айтсагъыз яхшы болур эди…


– Юртда яшайгъанлагъа биринчи гезик не тарыкъ? Мен ойлайгъан кюйде, шагьарлылагъа йимик яшавлукъ шартлар яратмагъа борчлубуз. Айтагъаным, ярыкъ, газ, ичеген ва сугъарыв сувлар тарыкъ, сонг да канализация, насланы ташлайгъан ер де болма тийишли. Шоланы болдурувда бизин даим тергевюбюзде тура.

– Насритдин Ибрагьимович, лакъырыбызны башында биз «Кавказ» деген федерал уллу ёлдан юртгъа гелеген ёл асфальт этилгени гьакъда да айтдыкъ. Шо ишлени юрюшю гьакъда мекенли хабарлагъаныгъызны сюе эдик.


– 2018-нчи йыл биз шо ёлну
264 метр
ерине асфальт салмагъа бажардыкъ ва ишлени битдирдик. Къыйын болса да, ёл бойдагъы бары да белгилени де янгыртдыкъ.


Бу йыл юртну ичинде, айтагъаным, Магьачкъала ва Къаранай орамлагъа асфальт салмагъа къастыбыз бар. Хыялларыбызны яшавгъа чыгъармакъ муратда районну ёллар онгарагъан фондундан таба 3,5 миллион манат акъча маялар да гёрсетилген.

–Дагъы да нечик ишлер гёз алгъа тутулгъан?


–Бугюнгю девюрде ярыкъланы масъаласына уллу агьамият бериле. Оларсыз юртну ва юртлуланы яшаву токътай демеге ярай. Шону гьисапгъа алып, биз яллагъан трансформаторну ерине янгы ва бираз гючлю трансформатор салдыкъ. Ондан къайры, юртда бирдагъы уллу трансформаторну ерлешдирдик. Эки де трансформатор хас ящиклерде ерлешдирилген ва къоллавну бары да талапларына жавап бере.


Къурулуш ишлер гьакъда сёз чыкъгъанда къурулажакъ юрт канализация гьакъда да сёз айтмагъа сюемен. Ишлер гелеген шу гюнлерде башланажакъ.
500 мм генги булангъы быргъылар сатылып алынгъан. Оланы биз 150 метр мезгилде ерлешдирмеге къастыбыз бар.

– Экология булан байлавлу ишлеригиз нечикдир?


– О гьакъда айрыча айтмагъа тюше. Юртну ичинде жумада эки гюн, арбагюн ва къаттыгюн, МТЗ трактор юртлуланы чёплюклерин жыя ва 10 чакъырым аридеги тавгъа ювукъдагъы наслар ташлайгъан хас ерге етишдире.


Гьалиден 40 йыллар алда избербашлыланы тилевюне гёре бизин юртдагъы «Чкаловский» совхоз оьзлеге бегетилген топуракълардан шагьаргъа ижара дыгъар байлап бир нече гектар ер гёрсетген эди. Дыгъаргъа гёре избербашлылар оьзлени трактору булан бизин насларыбызны да жыйып шонда ерлешдире эди. Сонг да, олар юртну орамларына чакъа ташып тегишлемеге де борч алдылар. Артдагъы йыллар избербашлылар борчларына сувукъ-салкъын янаша. Натижада, ишлерибиз судгъа тюшген. Масъала ювукъ арада чечилежегине умут этебиз.

–Сувлар булангъы масъалаларыгъыз нечикдир?


–Нечакъы да онгайсыз. Бугюн сув масъала юртда лап четим масъалаланы бириси деп айтмагъа боламан. Ичеген сув бизге Гьаша юртну булагъындан геле. Сув быргъылар Гьюсемегент, Къаягент юртлардан оьте. О юртланы ватандашлары да шо сув гелеген быргъылагъа законсуз къошула, сувну урлай. Биз не этип де оланы енгмеге бажармайбыз. Сонг да, сугъарылагъан сувлар да етишмей. Бизин булакълардан агъызып гелеген булакъ сувлар Къоличи кёлде жыйыла ва юртлуланы, предприятиелени арзаларына гёре олагъа йибериле. Ол да аз, адамланы талапларын кютмей. Сувланы етишмейгенлиги яй айларда айрокъда бек гьис этиле.

– Насритдин Ибрагьимович, сизин кабинетигиз юртдагъы маданият уьюню бинасында ерлешген. Мунда юрт китапхана, музей, маданият уьюню къуллукъчуларыны кабинетлери, спортзал да сыйынгъан. Тарлыкъ болса да, татывлу чалышыв да гьис этиле…


– Шулай хоншулукъ пайдалы деп эсиме геле. Сюйсек де, сюймесек де, гьар гюн бир-бирибизни гёребиз, къыйыныбыз-тынчыбыз гьакъда сыр чечебиз, юртлулар учун биригип ишлейбиз. 2018-нчи йылда юрт амбулаторияны бинасында ремонт ишлер оьтгердик. Бу йыл буса шолай ишлени маданият уьюню ичиндеги кабинетлерде де оьтгермеге сюебиз. Шо мурат булан гетген йыл биз маданият уьйню «Чкаловский» деген пачалыкъ унитар предприятиени уьстюнден муниципал къурулувуна айландырмагъа бажардыкъ. Бу йылны ичинде ремонт ишлени де башламагъа къастыбыз бар.

–Юртдагъы маданият уьюню къуллукъчулары районда болагъан маданият чараларда даим ортакъчылыкъ этелер. Арт вакътилерде район спорт ярышларында къаранайавуллу яшланы атлары да эсгерилеген болгъан. Шо гьакъда не айтмагъа боласыз?


–Юртдагъы маданият уьюню ёлбашчысы Зугьра Мажитованы ва къуллукъчуларыны атлары районда яхшы белгили. Китапхананы заведующийи Аминат Жамалутдинова да оьзюню борчларын гьалал юрютегенли 40 йылдан артыкъ бола. Буланы экевю де маданият тармакъда районда лап яхшы къуллукъчулардан санала.


Сынавлу къуллукъчулар юрютеген ишден юртлу яшланы ерли спортзалгъа тартыв масъалаланы чечив де бир де артда къалмай. 2018-нчи йылда Сагаси-Дейбукъдагъы спортшколадан таба юртгъа 2 тренерге ерлер берилди.


– Насритдин Ибрагьимович, юртдагъы оьзге къурумлар, охув ожакълар, идаралар, предприятиелер булангъы аралыкъларыгъыз нечикдир?


–Сиз билесиз, бу девюрде юрт ерде гьакимлик ерли администрацияланы ва депутатланы жыйыныны къолунда. Юртдагъы «Чкаловский» деген пачалыкъ унитар предприятие, орта школа, яшлар баву, межитни имамы ва межитге юрюйгенлер булан тыгъыс аралыкъ тутуп ишлейбиз.


Совет гьукумат бар йылларда ерли «Чкаловский» деген совхоз мугькам хозяйство болгъан. Амма бугюн ону еринде къурулгъан «Чкаловский» деген пачалыкъ унитар предприятие олайлардан тюгюл. Юртну ва юртлуланы жамият, яшавунда предприятиени къошуму онча гьис этилмей. ГУП-ну алдагъы совхоз булан тенглешдирмеге де ярамай. Айтагъаным, ишлейгенлер ёкъ, топуракъланы имканлыкълары толу къолланмай, техника эсгиленген, федерал, республика гьакимлик къурумланы, район администрацияны ягъындан хозяйствогъа кёмек гёрсетилмей. Натижада, ГУП «Чкаловский» тозула тура.

–Белгили болгъаны йимик, ерли администрацияны бюджетин топлавда юртну топуракълары аслу роль ойнай. Олар нечакъы бардыр ва нечик къоллана?


–Бугюн администрацияны атында
630 гектар
бар. «Чкаловский» деген ГУП-гъа буса
2030 гектар топуракъ бегетилген. Топуракъ – бизин аслу байлыгъыбыз. О болмаса, юрт ерде яшав маънасын тас эте. Айтагъаным, юртлулар топуракъ булан ишлей, гелим ала ва шондан бир пайын ижарачы налог гьисапда юрт администрациягъа бере.


ГУП – пачалыкъ предприятие. Шону учун ону есилери топуракъ оьзлени еслиги деп гьисап эте. Биз шо далиллер булан бир заманда да рази болмажакъбыз. ГУП-гъа бегетилген топуракълар, мал-матагь къаранайавуллуланыки гьар заманда да болгъан ва болма да герек. 1990-нчы йылланы башында Россияны Президенти, Россияны Гьукуматы совхозну ерлерин ва мал-матагьын совхозда ишлейгенлеге ва оьзге юртлу касбучулагъа, юртда яшайгъанлагъа бермек деп къарарлар чыгъаргъан. Тек оланы яшавгъа чыгъармайлы, биревлер, юртлуланы билмейгенлигинден пайдаланып, совхозну орнуна ГУП «Чкаловский» деген пачалыкъ предприятие къургъан ва гьали хозяйствогъа бегетилген топуракъланы ва мал-матагьны есилерибиз дейлер. Биз ва бизин жамият шогъар толу къаршы. Бузулгъан ихтиярларыбызны якъламагъа гьазирбиз.


Къумукъда халкъ бириксе, эл тувар деген яхшы айтыв бар. Биз сизге биригип, сыкълашып, юрт яшавугъузну дагъы да арив къурмакъны ёрайбыз. Савболугъуз, бар болугъуз!

– Сиз де савболугъуз.

 

Магьамматрасул Ибрагьимов.

Къаягент район.

Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля