Яшёрюмлер адилли ёлларда тарбияланма тарыкъ


        Артдагъы 20 йылланы узагъында яшёрюмлени тарбиялавуна тийишли тергев берилмей турду ва шолай бир наслу оьсдю. Оланы шолай къойма герекми яда бир чаралар гёрме тюшеми? Шо соравлар касбучуланы айрыча тергевюн тарта. Тарбиясыз оьсген яш уллу чагъында не этер, яшав ёлуну башында терс гетсе, шону тюзлемеге къыйын болмасмы?


Хасавюрт районну админист­рациясында яшёрюмлер булан ёлукъмакъ, оланы иши-гьалы булан таныш болмакъ, школаларда оланы тарбиялав нечик экенни билмек учун ва алдында насигьатлар булан сёйлемек учун лектор бёлюк къурулгъан. Шо­гъар администрацияны яшёрюмлерини ишине ва дин аралыкълагъа къарай­гъан бёлюклени къуллукъчулары, билим берив ва савлукъ сакълав управлениелени вакиллери, ич ишлерини район бёлюгюню яшёрюмлеге къарайгъан вакили де къуршала. Эсгерилген шо бёлюкге Хасавюрт админист­рацияны гьакъылбалыкъ болмагъан яшёрюмлени ишлерине къарайгъан комиссиясыны баш касбучусу Са­йида КЪАБАРДИЕВА ёлбашчылыкъ эте. Ону булангъы лакъырны охувчуланы тергевюне де беребиз.


– Сайида Вагьабовна, артдагъы заманда лектор бёлюк не чараларда ортакъчылыкъ эте?


– Бизин лектор бёлюк гьар жумада бир керен яшёрюмлер булан ёлугъа. Йылны башындан тутуп этген ишлени гьакъында айтсам, шолар кёп бар. Аслу гьалда бизин бёлюк яшёрюмлени терс ёллардан тайдырмакъ ва шоланы алдын алмакъ учун чаралар гёре. Яшланы гиччиде юреклери де, гьакъылы да таза ва ачыкъ бола. Шонда терс ишлер ер тутса, шондан пайда болмай. Тюз насигьатлагъа тынглап, тюз ёлгъа тюшсе, яхшы урлукъ чачылгъан авлакъ йимик бола. Не чачсанг, шону аларсан деп негьакъ айтылмай чы.


Йылны башында бизин бёлюк Байрамавул ва Муцалавул школаланы охувчулары булан ёлугъув оьтгерди. Мен олагъа яшёрюмлени ихтиярларын якълав гьакъда айтдым, спорт бёлюкню башчысы Агьмат Исакъов буса яшланы тарбиялавда спортну уллу маънасы барны айтды. Шону булан ол спортда айрыча уьстюнлюклеге етишген яшёрюмлени гьакъында да хабарлады. Ич ишлени гьакъылбалыкъ болмагъан яшланы ишлерине къарайгъан къуллукъчусуРамазан Шавхалов буса жинаятчылыкъ ишлеге къуршалгъан яшлар не йимик такъсыргъа тартылмагъа болагъаны гьакъда эсгерди. Район поликлиниканы наркологу Гьюсен Абдулбеков буса наркотиклени заралы гьакъда хабарлады.


Шо жыйында сёйлеген юртну башчысы Хазанат Юсупов, яшёрюмлени арасында терс ишлери учун нечев такъсыргъа тарыгъанны гьакъында айтды. Ол айтагъан кюйде, шо ёлгъа яшлар бошлугъундан тюше, шону учун да спорт булан машгъул болма чакъырды. Спорт булан машгъул болмакъ учун юртда кёп тюрлю имканлыкълар яратылгъан. Нарколог Гьюсен Абдулбеков яшёрюмлени гьакъылын бузагъан наркотиклер савлугъуна дагъы къолай этип болмасдай зарал гелтирегенни айта тутуп, бир нече мисаллар гелтирди. Шолай ёлугъувларда биз яшланы арасына гирип лакъыр этебиз, неге тюгюл де олар сени булан лакъыр этме, гьакълашма бола. Сен бийик ерде де олтуруп сёйлесенг, сени башгъача къабул эте.

–Сиз янгыз яшёрюмлер булан ёлу­гъуп къаламысыз?


–Яшлар – ишибизни бир яны. Биз оланы ата-аналары булан да ёлугъабыз. Оланы кёбюсю – бизин тенглилерибиз. Мисал этип айтсам, февраль айда буса бизин бёлюк Эндирей, Бамматюрт, Покровское, Янгы Гагатли, Янгы Саситли школаларда оьтгерилген ата-аналаны жыйынында ортакъчылыкъ этди. Олар булан яшлагъа ва яшёрюмлеге Интернет этеген таъсирни айланасында лакъыр этдик. Айтмасдай да тюгюл чю, кёбюсю ата-ана яшлары къавгъаламасын, ишине четим этмесин, гьатта йыламасын деп, телефонларын, планшетлерин бере, компьютерде ойнама къоя. Аз заман тюгюл, сюйген чакъы.


Интернетде яхшы затлар булан нечакъы тарыкъсыз бёлюклер бар. Яшланы кёбюсю терс ёлгъа гете ва гьатта террорчулукъ юрютегенлени къармагъына тюшмей де къалмай.


Янгы Саситли школаны директору Омар Хизриев Интернетни къоркъунчлу якъларын айта туруп, юртундагъы адамланы кёбюсю террорчулукъгъа Интернетден таба башын айландырып къошулгъанланы эсгерди. «Интернет тергевсюз юрюле, шонда яшланы гьа­къылын айландырагъан кёп сайтлар бар, шону учун мен жыйынларда ата-аналагъа даим яшланы тергеп турмакъны айтаман. Ата-ананы ва яшланы арасында нечакъы инамлыкъ болса да, яш терс ёлгъа тюшюп барагъанны шоссагьат билмей къала. Билсе де, алдын алагъан кюйлени билмей»,– дей ол. Шону мен де тюз гёремен. Яшгъа телефонну берсенг, ол да шонда бир затлар чыгъарма къарай. Ата-ана яшны «бажарывлугъуна» шат бола, тек ону арты булан нечик къоркъунчлукъ бары унутула. Ата-ана, школа Интернетде яшлар учун тарыкълы маълуматланы башлап тергеме гереклер. Оланы бирлиги яшланы терс ёлдан тайдырма кёмек этер деп эсиме геле. Интернет билим алмакъ учун генг авлакъ, тек шо авлакъда пайдалы «емишлерден» къайры, зараллы «жанлар да» ёлугъа. Тек къайсы ана да авлети алышынып барагъанны биринчи гьис эте, шону учун да ол алдын алывда да биринчи болуп токътай.

–Сиз янгыз шо масъалаланы уьстюнде токътаймысыз?


–Эсгерилген ишлер – бизин гьаракатны бир яны. Школалагъа баргъанда да биз къыйын гьалларда яшайгъан агьлюлени яшлары булан ёлугъабыз, себепсиз дарслардан къалагъанланы тергейбиз. Террорчулукъда атасы оьлген яшлар булан чы биз бир де ёлукъмай къалмагъанбыз, олар жамият ишлеге ва школада оьтгерилеген чаралагъа нечик къошулагъанны гьакъында да маълумат алабыз. Шо буса яшёрюмлени арасындагъы жинаятчы ишлени алдын алма кёмек эте. Алдагъы йыллар булан тенглешдиргенде, оьтген йыл яшёрюмлени арасында низамсызлыкълар шайлы кемиген, шонда бизин пайыбыз да бар. Биз дагъы да алдагъы эдепни-къылыкъны гьакъында да кёп лакъыр этебиз. Бизин уллу аталарыбыз адилли юрюгенлер, биз де шону сайлама герек экенибизни англатабыз.

Гебек КЪОНАКЪБИЕВ, оьз мухбирибиз.

Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля