Сююнч гелтирген байрам

 

Четверг, 10.05.2018г. — «ЁЛДАШ».


Гьар йыл гёзел язбашны гюнлеринде гелеген 9-нчу май, Уллу Уьстюнлюкню гюню, Россия халкълары учун оьктемликни ва къоччакълыкъны исбатлайгъан, айрыча сююмлю байрам экенине адамлар тезден берли инанып да, уьйренип де битген. Шо Уллу Уьстюнлюк тынч гелмеген. Бизин армия, халкъ, ону бек къыйынлыкъда, гьар гесегин бирерлетип жыягъандай болдурма бажаргъан.



1945-нчи йылны апрель айыны ахырынчы гюнлеринде Къызыл Армия Берлин шагьарны ичинде болса да, фашистлер тюп болгъаны аян этилсе де, Уьс­тюнлюкню къызыл байрагъы Рейхстагны кекелине орнатылмагъан болгъан. Май айны биринде, гече сагьат 3-де чарлакъда байракъ гёрюнген. Болса да, бир нече гюн Гитлерни армиясыны ахырынчы уьюрлери енгилме сюймей тургъан. Сегизинде фашистлер тюп болуп, дав токътагъанын малим этген. Тогъузунда буса хас кюйде къоллар салынып, экинчи Дюнья даву битгенликге шагьатлыкъ этилген.



Уьлкени тахшагьары Москваны тарихи бай Баш майданында гьар йыл оьтгерилеген Уьстюнлюкню парады биринчи керен 1945-нчи йыл июн айны 24-нде оьтгерилген. Парадда 40 минг асгер къуллукъчу ортакъчылыкъ этген. Олагъа хас буйрукъ булан янгы асгер опуракълар тигилген. Оланы арасында халимбекавуллу Расул Килясханов да болгъан.



9-нчу май Уьстюнлюкню байрамы экенин халкъгъа биринчилей радиодан таба диктор Юрий Левитанны тавушу билдирген. 1948-нчи йыл болгъунча шо гюн ишлемейген гюн болуп юрюген. Сонг байрам гюню унутулма да башлагъан болгъан. О гьакъда Л.И.Брежнев эс табып, янгыдан байрам гюн оьтгерилме башлангъан.



Бу ерде Рейхстагны тёбесине Къызыл байракъ къакъгъанланы арасында чагъаротарлы, разведка ротада къуллукъ этген Абдулгьаким Исмайылов болгъанны да эсгерме тюше деп эсиме геле.



О гьакъда кёп айтылса да артыкълыкъ этмежек.



Гертиден де, Абдулгьаким Исмайы­лов Рейхстагны гьужумунда инг алдагъы асгерлени арасында дав этген.Ол оьзю хабарлагъан кюйде,олар, бир къабатдан бириси къабатгъа оьрлене туруп, гьар эшикни ачып, немислер барны, ёкъну тергеп, артда да чарлакъгъа чыгъып, къойнунда сакълагъан къызыл къумачны ону уьстюнде елпиллетип гёрсетме тарыкъ болгъан. Уллу борчну кютме шо гюнлер айрокъда къыйын болгъаны белгили. Неге тюгюл, йырда да айтылагъан кюйде, ахырынчы дав ябушув – о инг де къыйыны.



Биринчи парадны ачагъанда «Уьс­тюнлюкню къызыл байрагъын» гьали йимик майданда алып айланмагъан. Ону июн айны 20-сында Москвагъа гелтирсе де, майдангъа неге чыгъармагъанын гьар тюрлю пикрулар булан англатма сюегенлер бар. Бирлери билип айта, бирлери оьзлер ойлашгъанны сёйлей… Ондан къайры да, Уллу Ватан давда, савлай дюнья немис фашистлерден уьс­тюн гелме болгъанлыкъны тарихинде Американы Бирлешген Штатларыны, Великобританияны да къошуму бар. О йылларда, балики, шо масъала гьали йимик бишмеген болгъандыр…



Ондан сонггъу йыллар, гьали де Къызыл байракъны парадны заманында алып айланагъаны мердешленип, байрамны бир гесегидей шо гюнню тюсюне бирдагъы бир оьктемлик гелтире. Ону терен маънасы да бар.



Уьстюнлюкге къошум этген оьзге уьлкелени хатири къалма болмай. Бизин элде оьтгерилеген байрам. Биз ону дюнья оьлчевде оьтгермейбиз. Оьзюбюзню пачалыгъыбызны ичинде халкъларыбыз гёрген къайгъыны да, къыйынлыкъланы да унутулма ярамайгъанын исбатлап оьтгеребиз.



Уллу Уьстюнлюкню байрамы айрыча эки ренк булан байланып гелмеклигини де себеби 1942-нчи йыллардан алына. Шо йылларда айрыча гьюнер гёрсетгенлени «Гвардия лентасы» булан савгъатлай болгъан. Ону къызгъылт сари ва къара тюслерини тарихи теренден геле. 1769-нчу йылны ноябр айыны 26-сында, о замангъы император къатын экинчи Екатерина «Святой Георгийни» орденин чыгъаргъан. О белги дав майданда гёрсетген гьаракатчылыкъ учун бериле болгъан. Эки де ренк ондан гелген.



2005-нчи йылда Россияда давну ортакъчыларына багъышланып акция оьтгерилди. Шондан сонг Георгий лента ачыкъ кюйде Уллу Ватан давну эсделигине багъышлангъан белги болуп токътады. Муна гьали де байрам гюн яда ону алдында шо лентаны бир керен сама къолуна тутгъан адам, давну ветеранларына оьзюнде болмагъа герекли абур бар экенин исбатлай, уллу уьстюнлюкню унутмайгъанын гёрсете.



Озокъда, йыллар оьтген сайын, Ватан давну къагьрулу девюрю арек тебериле. О йылланы гьалиги наслу билмей, билмеге де имканлыкълары аз. Телефон ва компьютер девюр оланы бир янгъа багъып бек алгъасавлукъда алып бара. Оьзлер чакъы заманында аталарына, уллаталарына оьтесиз бек таъсир этген дав киноланы олар гёрмеген. Тек, артда арагъа чыкъгъан, 9-нчу май байрамда оьтгерилмеге мердешленген «Оьлюмсюз полк» («Бессмертный полк») деген гьаракат олар учун бек пайдалы чара экенине шек ёкъ. Онда яшлар да уллулар булан бирче ортакъчылыкъ эте.



Шо чарада 6 уьлке ва Россияны 120 шагьары ортакъчылыкъ этген.



Сыйлы гьаракатны абуру 2015-нчи йыл шо чараларда Россия Федерациясыны Президенти Владимир Путин ортакъчылыкъ этгени булан да байлавлу болуп айрыча гётерилген буса да ярай. Шо заман ол оьзю де эсгерген кюйде, ­«Оьлюмсюз полк» кабинетлерде тувма­гъан. Ону халкъ ойлашып чыгъаргъан.



Бу ой кимни башына биринчилей гелген экени белгили. Ол – Томск шагьарда яшайгъан Геннадий Иванов деген адам. Уллу Ватан давну ортакъчысындан къалгъан авлет. Тек шо пикру ону оюна гелмеген болгъан буса, оьзгесини оюна да гелер эди. Бу акция гележек наслуну алдына Уллу Ватан давну къагърулу йылларын бир заманда да унутма ярамайгъанны гьар даим де эсге салып яшажакъ.



Уллу Ватан давну йылларында Россияны оьзге ерлеринден йимик Дагъыс­тандан да давгъа гетип къайтмагъанлар кёп. Оланы атлары язылгъан эсделик китаплар чыкъды. Давдан къайтма­гъанлагъа салынгъан эсделиклер уллу юртларда тюгюл, гиччи юртларда да бар. Уллу Ватан давну ортакъчыларына этилеген абур, сый бир заманда да эсгиленмес. Нас­лудан- наслугъа бериле гелме тарыкълы къылыкъ унутулма болмай.



Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля