Салевдин Мамаев: «ЮРТУБУЗ ДАГЪЫ ДА ОЬСЕЖЕК»


Пятница, 01.06.2018г. - "ЁЛДАШ".


Не ерлерде болсанг да, къайтып гелеген, нечик байлыкъда яшасанг да, гёрме сюеген, юрегингни бир мююшюн елеген ата юртгъа тамаша бир сагъынч бола. Шону оьрлюгюнден сююнесен, къыйынына къай­гъырасан.


Гьар юртну да айрыча тарихи бола ва хотгъап къарасанг, теренлеге гете. Биз оьзюню гьакъында бугюн хабарлама сюеген Хасавюрт районну Къарланюртуну да айрыча белгили тарихи бар. Артдагъы ахтарывлар «айтагъан кюйде», 1500-нчю йылларда Эндирей бий Солтанмут оьзюне кёмек этгени учун эрпелили бий Будайчыгъа бийлигинден
2631 гектар ер бере. Шо Четен къолтукъ деп ат тагъылгъан ерге Акъташны онг бою булан Бамматюртгъа ва Муцалавулгъа ерли бой гире болгъан. Бизин лакъырыбыз да юртну башчысы Салевдин Элдарханович Мамаев булан шондан башланды.


 


– Салевдин, юртгъа 400 йыллар бола. Юртлулар ана топуракъгъа нечик янаша?



– 1993-нчю йылларда топуракълар пайланды ва гьар адам оьзюню пайын алды. Айтагъаным, арадан шонча йыл гетип, топуракълар пайланды ва гьар агьлю шоларда бавлар салып, люцерна ва башгъа оьсюмлюклер чачалар. Юртда 490 сабанчы хозяйство къурулгъан.


–Мен лакъыр этген гьар сабанчы хозяйствону башчысы топуракъны ишлетеген техника къыт экенни айта, шо гьал сизде нечикдир?



–Бизде де къыйын, тек бавчулукъгъа айтардай кёп техника тарыкъ тюгюл. Аслу гьалда терек араны сюрсе ва татавуллар тартса, къалгъан яны –къол ишлер. Буталайгъангъа, тюплерин къазагъангъа адамлар тутуп ишлете. Гьали бавчулукъну къыйын ери – болдурулгъан емишни сатып болмайгъанлыкъ. Бизде баъли ва къара кокан болдурула, тек шо вакътиде алагъанлар аз болуп къала. Баълиге алывчулар табылса да, коканны сатма къыйын, бир-бирде Кикуни заводгъа берме тюше, шо буса емишни багьасын кепекге чыгъара. Аламланы бирлери биригип, юртда СПК сама къурайыкъмы экен деп де ойлаша, къара­йыкъ. Тез арада болдурулгъан емишни къабул этеген ерлер гьазирлемесе, гьал йыл сайын къыйын болуп туражакъ.




–Гьали налоглар жыйывгъа аслу тергев бериле. Айтардай иш ёкъ буса, шоланы жыйыв да къыйын боладыр?



–Юртлуланы кёбюсю шагьарда ишлесе тюгюл, юртда дагъы иш ёкъ. Юртда школа, больница, почта, уллу чагъындагъылагъа къарайгъан центрны бёлюгю, маданият къала, спорт школа, онгъа ювукъ тюкен, бир-эки цехлер ва тавукъ сакълайгъан фермалардан къайры дагъы айтма зат ёкъ. Шону учун да налоглар жыйыв къыйын бола. Болса да, гетген йыл топуракъ налог – 195 минг манат, мал-матагьгъа 230 минг манат салынгъан эди. Биз шону толтурдукъ. Бу йылгъа шо санавлар шайлы артгъан: топуракъгъа – 230 минг, мал-матагьгъа – 250 минг. Налог жыйыв артгъан сайын, юртдагъы бир-бир масъалаланы чечме имканлыкъ бола дагъы…


–Гьали аслу деп айтардай не масъалаланы эсгерип боласан?



–Юртлулар ичеген сув масъаланы инг аслу деп гьисаплай. Айтмасдай да тюгюл, сувну къачан болгъанча сатып алып турма герек. Юртгъа сув тартылажакъ деп Дагъыстанны Гьукуматыны янындан айтылагъаны 10 йыллар бола. Муна-гьали деп туралар. Солакъ-Хасавюрт сув быргъы тартылгъаны нече йыллар бола, тек бары да зат гьазир буса да, Зубутли-Миятлы юрт бар ерде насос станция къурма герек деп айтыла эди. Шо къурулгъаны да кёп бола, тек ялгъап битмейлер. Тез арада шо масъалалар да чечилежек.



Бирдагъысы – ёллар. Юртда да ва бизин гьисабыбыздагъы байрам станцияда да ёлланы гьалы бузукъ. Заманда бир грейдер къырып, ёлланы тюз этебез, тек бир янгурдан сонг алдагъы ерине тюше. Бираз алда бизин школаны охувчулары 3 сменде охуй эди. Эллинчи йылларда башлапгъы класланы, эки къабатлыкъ бинада буса уллу класланы охувчулары охуп турду. Муна гьали 500 яшгъа ери булангъы янгы школа къурулуп бите тура. Шону ичи ва гьар кабинети бек мукъаятлы гьазирленген. Гьали-гьалилерде янгы школа охувчуланы къабул этме гьазир экенни тергемек учун Дагъыстанны Гьукуматыны Председателини заместители, билим берив министри Уммупазил Омарова гелди. О яшлагъа къол ишлер этип уьйренме, къызъяшлагъа опуракъ тигив машинлеге ерли салынгъан кабинетлени гёрдю ва ушатды. Бары да кабинетлерде ва муаллимлени кабинетлеринде компьютерлер салынгъан. Гьалиги къайдадагъы аш этеген ер, жыйынлар болса деп жы­йылмагъа актовый зал, уллу спортзал – бары да сёзсюз арив этилинген. Шондан къайры да, абзарда спорт булан машгъул болмакъ учун чабагъан ерлер, эки футбол майданча, волейбол ва баскетбол оюнланы ойнама ерлер гьазирленген. Айтагъаным, шо масъалабыз да чечилди. Гьали яшлар чыкъгъан эсги школаны ярашдырып, шонда яшлар бавун этме сюебиз.


–Шону булан бирге яшёрюмлеге бош заманын оьтгерме ер де болду, неге тюгюл гьали школа бир сменде охужакъ чы…



–Шо яны да бар. Спорт булан машгъул болма, бош заманында юреги ушатагъан иш булан доланма болагъан кружоклар ишлежек. Булайына да юртда 2012-нчи йылдан берли «Къарланюрт» деген спорт школабыз ишлей. Шонда яшлар тутушуп ябушув, футбол, тай бокс, дзюдо ва авур атлетика спортдан машгъул болсун учун шартлар болдурулгъан. Сёз ёрукъгъа айтгъанда, футболдан бизин «Арсланбек» деген командабыз артдагъы 2 йыл Россияда юрт командаланы арасында биринчи ерлени алып тура, дзюдо ябушувдан Россияны чемпионлары 5-6 да бар. Шо натижалар 5-6 йылдан болгъан. Бара-бара туруп, натижалар Европа ва дюнья даражалагъа да чыгъажакъгъа инанаман.


–Яшёрюмлени тарбиялав сизде спортдан таба да къарыв ала деп айтма ярай…



–Ярай, озокъда. Бугюн спорт булан юртда 300 жагьил машгъул.Гьалиге зал этип, алдагъы Маданият къалабызны да къоллайбыз. Шонда Россия ва халкъара оьлчевдеги ярышлар оьтгеребиз. Гетген йыл ноябр айда СССР-ни самбо ва дзюдо ябушувлардан спортуну устасы Арсланбек Мамаевни эсделигине дзюдо ябушувдан ярышлар оьтгерилди. Шонда Россияны дзюдо федерациясыны вице-президенти Валентин Хабиров, Олимпиаданы чемпиону Мансур Исаев, шо оюнланы призёру Анатолий Лариков ва къумукъ улан, Россияны дзюдо федерациясыны дзюдодан ярышлар юрюлегенге къарайгъан ёлбашчысы Абдурагьим Элдарханов ортакъчылыкъ этдилер. Шолар биз ярышланы гьазирлеген кюйню гёргенде, юртда тийишли онгайлыкълары булангъы дзюдо учун спортзал къурдуражакъны айтып гетдилер. Шону да школаны янында этдирме сюебиз. Шолай да, юртда мини-футболдан Советлер Союзуну Игити Элмурза Жумагъуловну, тай боксдан – Макътавлукъ орденлени толу кавалери Абдуразакъ Датуевни ва авур атлетиканы айтылгъан устасы Рашитхан Забитовну эсделиклерине багъышлангъан ярышлар да оьтгеребиз. Яшлар орамда турмай, спортзалда болалар. Олар оьрлюклеге етишгенлеге ошама къарайлар. Юртда белгили спортчулар бар. Шолардан Арсланбек Мамаев – СССР-де самбо ва дзюдо ябушувларындан спортну устасы, тай боксдан – Сулейман Сулейманов, Къурашбек Гьажиев – шашка оюнлардан СССР-ни спортуну устасына кандидат, Къайырбек Гьамитов – тутушуп ябушувдан Россияны спортуну усталары: авур атлетикадан – Жабрайыл Ибиев, самбодан – Расул Салагьбеков, дзюдодан – Магьамматрасул Мамаев, Арславдин Мамаев, Рустам Салагьбеков, Элбрус Мамаев, Изав Акъайчиков, Арсен Акъайчиков, Ирбайхан Мичигишев ва башгъалары яхшы уьстюнлюклери булан арагъа чыкъгъан.



Яшёрюмлеге тарбияны гьакъында айтып тургъандан эсе, белгили адамларыбыз булан ёлугъувлар оьтгерсе яхшы. Юртубузда Уллу Ватан давгъа 114 адам гетген, шолардан яртысы сав къайтгъан. Бугюнлерде юртубузда давну бир ортакъчысы да къалмагъан. Белгили танкистибиз булан кёп ёлугъувлар оьтгере эдик, ол 5 йыл алда гечинди. Оланы суратларын уллу этдирип тамгъа илгенбиз. Гьали афгъан дав агьвалатланы ортакъчыларын чакъырабыз. Шолай да, бизин юртдан чыкъгъан белгили адамланы да заманда бир школагъа чакъырып, яшлар булан ёлугъувлар оьтгеребиз.



Бизин гележегибиз – яшлар. Биз айтардай тарбия бермей бир наслуну оьс­дюрдюк, гьали буса шо хаталарыбызны гёз алгъа тутуп, янгы оьрленип гелеген яшёрюмлеге башгъача къарайбыз. Бугюн школада 557 яш охуй, шолагъа билим беривде ва тарбиялавда 74 мауллим къуршалгъан. Айтагъаным, яшёрюмлеге башлап шартлар болдурма тюше. Къалгъан затны сонг талап этме герек.



Бир вакътилерде юртда вагьгьабыланы янын тутагъанлар кёп болуп геле эди. Межитни, ерли террорчулукъгъа къаршы комиссияны ва администрацияны бирикген иши булан шо къара балагьны тайдырма болдукъ. Шоланы якълавчусу деп гьисаплангъан Арслан Гьайдарбеков туснакъгъа да тюшген эди. Къайтгъандан берли яшёрюмлер булан ёлугъа ва олар терс ёлгъа тюшмесин деп насигьатлар бере. Гьали оьзю сюеген иши булан машгъул.


– Юртда яшайгъанлар кимлердир?



– Юртда 4 мингге ювукъ адам яшай. Кёп яны – къумукълар, шолай да бизин булан къыйышып аварлар, мычы­гъышлар, даргилер ва къазикъумукълар да яшай. Гьар йыл юртлуланы санаву 70-100 адамгъа арта. Мени де аслу борчум – мени башчы этип сайлагъанланы яшавун яхшылашдырмакъ учун къасткъылмакъ. Мен юртну башчысы болуп сайлангъанда гёз алдыма бир нече масъалалар тутгъан эдим. Гьар йыл бирисин этип тайдырып тураман. Бузулгъан маданият къаланы ярашдырдыкъ, сонг спорт школа этдик. Гьали бизге янгы зал этгенде, янгыдан ярашдыражакъбыз ва толу кюйде маданиятгъа бережекбиз. Эгер де юртлулар насны сюйген ерге ташлай эди буса, гьали низамгъа салгъанбыз. Шолай да, школаны охувчуларын къоллап тазалыкъ болдурабыз. Сувну ва ёлланы масъалалары да чечилсе, юртдагъыланы яшаву дагъы да яхшы болар эди. Гележекде юртубуз дагъы да оьсежегине шеклик этмеймен ва шолай болсун учун къасткъылажакъман.



Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля