Паравуллулар гележегине инанма сюе


Анжиден «Кавказ» федерал ёлгъа чыгъагъан ерден бир нече чакъырым оьтген сонг онг якъда Агъачавул аркъаланы тёбенинде артдагъы йылларда къурулгъан Янгы Паравул юрт оьсе ва генглеше гелегени ачыкъдан гёрюнюп тура. Биз буса тахшагьардан чыкъгъанда, ондан оьтюп, Къарабудагъгент райондагъы тезде къурулгъан миналы отав Паравул юртгъа багъып онгарылабыз…Айлана якъны табиаты, алтын гюзню сигьрулу аламатлары сукъландыра!



Къумукъ юртланы ва юртлуланы гьалына байлавлу масъалаланы ахтарма мен гьалиден кёп йыллар алъякъда муштарлы болгъанман. Гьали де Къумукътюзню тёрюнде ерлешген юртларыбызда ишиме байлавлу болуп чакъда-чакъда болмагъа тюше…



Шолайлыкъда, Паравулда оьтген асруну токъсанынчы йылларында болгъанда, алдагъы Совет уьлкебиз бузулуп-тозулуп турагъан вакъти эди. Ерли юрт хозяйство предприятиени гьалы да шо себеп болуп къыйынлы гьалгъа тарыгъан кюю де эсимде. О заман ерли совхозну директору Наби тувулунугъан гьалны гёзден гечире туруп магъа: «Паравуллулагъа ишлемеге ва яшамагъа бажарылажакъ», – деген сёзлери бугюн де къулагъыма чалына.


Гертиден де, арадан заман гете туруп, шо сёзлени аминлиги магъа ювукъдан аянлашмагъа башлады. Айтмагъа сюегеним, Паравул ва паравуллулар гьалиги заманны къыйынлыкъларына чул бермейли, заманны ва базар девюрню талапларына кюйлене барагъаны гележегине инамлыкъ тувдура.


Мердешли тармакълагъа арт бермей



Гюз – йылны инг де чомарт, бай ва гёзел вакътиси. Сав йылны боюнда юрюлген загьмат гьаракатны емишлерин-гелимлерин тас этивлерсиз къолгъа алмаса, хайырны бир пайы ёкъланагъаны англашыла.



Шону гьисапгъа алып, паравуллулар да айлана якъдагъы чакъны онгайлы гюнлеринден пайдаланып, авлакъ ишлеге къурумлу кюйде янашмагъа белсенгени гьис этиле. Авлакъда гюзлюклер чачывгъа тергев бериле. Бу йыл десегиз, орувну вакътисинде юртну авлакъларында оьсдюрюлген 400 гектардан да къолай майданда ашлыкъланы тюшюмю къайтарылды. Бугюн де юртну ичинде ва ягъа бойларында ерлешген кёп къадардагъы теплицаларда ярашдырыв-къурашдырыв ишлер юрюле. Юрт агьлюлер оьсюмлюкчюлюкге арт бермей. Гьайванчылыкъ, къушчулукъ йимик мердешли тармакъланы оьсдюрювге, янгыдан аякъгъа тургъузувгъа айрыча тергев бошамай.



Амма тюшюмню оьсдюрюп къолгъа алмакъ булан умутлар толу кюйде яшавгъа чыгъарылмай. Оьсдюрюлген тюшюмню еринде ишлетив, сатывгъа чыгъарыв, сакълавгъа салыв да агьамиятлы. Паравулда бугюн юклер ташыйгъан уллу маркалы машинлени санаву 200-ден аз болмас. Айтагъаным, еринде оьсдюрюлген тюшюмюн жыйып-терип дегенлей, Россияны гьар тюрлю бойларына алып барма имканлыкълар да пайдаландырыла. Тюзю, ёл сатып алмайгъан кююнде авлакъ ниъматланы еринде къабул этеген ва ишлетеген предприятиелер, цехлер къурса, хайыры дагъы да къолай болажагъы гьакъ.



– Юртлу загьматчылар, сабанчы агьлюлер оьз мадарын этмеге белсенгени сююндюре. Юртда шону учун имканлыкълар бармы, бугюн олагъа не зат етишмей? – деп сорайман Паравул юрт администрацияны ишлерине къарайгъан бёлюгюню башчысы Абакар Мусаевден.



– Алда Паравулда яшайгъанлагъа ерли оьзенни имканлыкъларындан пайдаланып, айлана якъдагъы авлакъланы, бавланы, юзюмлюклени сугъарма рагьат эди, – деп узата оьзюню сёзюн ол. – Айлана якъдагъы къоллавчуланы талаплары артагъаны саялы болмагъа ярай, артдагъы йылларда Паравул оьзенде сувлар къыт болгъаны юртлу къоллавчуланы рази къалдырмай.



– Сувсуз халкъны яшав-турушу, чачылагъан оьсюмлюклени къысматы нечик бола?



– Жамиятны талапларына бойсына­гъан гьакимлер, депутатлар да ёкъ тюгюл. Айтмагъа сюегеним, сувну масъаласына районну башчысы Магьмут Амиралиев, Дагъыстанны Халкъ Жыйыныны депутаты Биярслан Изиев, Паравул муниципал къурулувуну башчысы Иманали Изиев къол ялгъай ва шону яшавгъа чыгъармакъ учун буссагьатда да чаралар гёрюлюп тура. Юртну жамияты, дин ва оьзге тюрлю жамият къурумлар да шолай агьамиятлы масъалалардан баш къачырмай. Паравул жамиятны гьайлы янашывуну натижасында онгайлы къуллукъланы болдурмакъ учун къошум харжлар да топлана ва тарыкъ-герек учун ёлу-ёругъу булан пайдаландырыла…


Борчланы сайлавчуланы тапшурувлары белгилей



Гертиден де, оьзлеге сайлавчуланы инамлыгъы билдирилген депутатлар да тапшурувларына жаваплы кюйде янашмаса бажарылмай. Шоланы бириси Атикат Къазибекова булан лакъырлашма токъташдыкъ. Ол юрт администрацияны къуллугъунда да чалыша экен.



– Атикат, юрт жыйынны депутатлары нече барсыз? Сайлавчуланы тапшурувларына, тарыкъ-герегине кёмекге къол ялгъанамы?



– Мен юрт администрацияны харжгъа бакъгъан якъдагъы масъалалары булан машгъул болагъан къуллукъчусу гьисапда депутат борчларым да аслу гьалда шону булан байлавлу. Юртлуланы, сайлавчуланы арзалары да тергевсюз къалмай. Юртда яшайгъанланы 1997-нчи йылда тувгъанларына ерли къуршап, барысына да яшавлукъ уьйлер къурма топуракъ пайлар берилген. Ишге гючю чатагъан тайпаланы талаплары да топуракъгъа бакъгъан якъда йырылмай.



Паравул юрт жыйында 15 депутат бар. Экев район жыйынгъа да сайлангъан. Оланы борчлары сайлавчуланы тапшурувларындан гьасил экени белгили болду. Муна шо саялы да, бугюн олар да халкъы булан гьакълашып-гьаллашып деген кюйде, ерли жамият учун лап да тарыкълы сувланы къытлыгъыны алдын алмакъ муратда чалыша десек, гьакъыкъатгъа къыйышмай къалмас. Озокъда, арадан заман гетип, шону учун гёрюлеген чараланы нечик яшавгъа чыгъарылагъаны гьакъда да къоллавчулар булан гьаллашып генг кюйде маълумат да бермеге тюшер.


Тазалыкъны болдурув – иманны яртысы



Артдагъы йылларда бизин къумукъ районланы юртларында айлана якъда, яшайгъан ерлеринде тазалыкъны болдурмай деген меселде танкъыт кёп бола бара. Гертиден де, шону учун имканлыкълар ёкъ буса, экология гьал бузукълашагъанына да тамаша болма тюшмей. Абзардан чыкъгъан наслар – гьар тюрлю яшавлукъ къалды-къулдулар Паравулда къайда ташлана деген сорав тувулуна. Неге десегиз, тазалыкъны болдурув ва къорув – иманны яртысыдыр. Шо гьакъда юрт агьлюлер Патимат Мусаева ва Муминат Хизириева, администрацияны къуллукъчусу Абакар Мусаев булан гьакълашабыз.



– Юртну ичинден айланып, насланы жыйып тёшеп, тийишли ерге элтип къотарагъан транспорт белгиленген, чёплюкге алып бара жумада эки керен, – дей олар бири-биринден алып.



– Тазалыкъны аздырагъаны саялы, алдагъы еринден эсги чёплюк башгъа ерге гёчюрюлген, – деп узата сёзюн А. Мусаев. – Тек шо да экология талаплагъа жавап бермей. Райондан, Магьачкъаладан тазалыкъны къоруйгъан къурумланы вакиллери де гелип, шо гьакъда чакъда-чакъда буварывлар этип гете. Биз де адамланы, къурумланы арасында англатыв ишлер юрютебиз. Белгили болгъан кюйде, гележекде 7 ерде насланы, къатты къалды-къулдуланы ишлетеген заводлар къурулма Дагъыстанда да гёз алгъа тутулгъан. Шолай заводгъа буса бизин район да харлы. Ёгъесе, чёплюк­лерде ва оланы айланасында тазалыкъны низамын сакълама къыйын бола. Алда совет девюрде юртлагъа гелип 
ташлана­гъан хапта-хуптаны жыйып, сатып алып гетегенлер бар эди. Айтмагъа сюегеним, къалды-къулдуланы ташламай, хайыргъа ишлетмек учун Дагъыстанда да тийишли чаралар гёрмеге заман болгъан. Гьай аман дагъы, гьалиги заманда шолар аслу гьалда ташланып, айлана якъны заралландырывгъа къошум эте.





Паравуллуланы экология масъалалар рагьатланмагъа къоймай. Неге десегиз, Паравулну ва Дёргелини 1400 гектаргъа ювукъ майданы – Россияны Оборона министерлигини къоллавунда. Шонда оьтгерилеген асгер уьйренивлени, атышывланы натижасында айлана якъда отлайгъан гьайван-малгъа йимик, адамлагъа да къоркъунчлукъ тувдурмай болмай. Шо гьакъда олар да ичибушуп негьакъ эсгермей.


Янгы Паравулну халкъына не етишмей?



Юрт администрацияда эки де Паравулда 6300- ден кёп уллу ва гиччи яшай. Шоланы 2 мингден къолайы, Янгы Паравулгъа гёчюп, оьз мадарын этмеге токъташгъан. Тек не этерсен, бугюн оланы яшав-турушун къолайлашдырмакъ учун тарыкълы онгайлыкълар, къуллукълар етишмей. Сувну, электрик ярыкъны, ягъарлыкъ газны масъаласы къоллавчулагъа къыйын тие. Ёлланы, орамланы, транспортну имканлыкълары осал къоллана.



Шо гьакъда мунда яшайгъанлар, ра­йонну ва юртну башчыларына да билдирип, ёлугъувланы натижасында бир къадар гьакълашывлар да болгъан…



Ёгъесе, Янгы Паравулда яшайгъанлар Паравулдан айырылып, Магьачкъалагъа къошулма муштарлы болажагъы гьакъда да унутма тюшмей. Паравул оьзюню гележегине инанма сюе.



Муна шо саялы да, яшавлукъ-экономика оьсювню ёлунда Паравулну жамиятын экиге бёлмей, тийишли чараланы гёрюв заманны аслу талабы болуп токътай.



Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля