ПОЛКНУ РАЗВЕДЧИГИ


Четверг, 10.05.2018г. — «ЁЛДАШ».


1941-нчи йылны июн айында немис-фашист елевчюлени черивлерин савут булан къаршылагъан совет солдатлардан Уьстюнлюкню гюнюн гёрмеге гьар 100 адамдан уьчевге насип болгъан. Шоланы арасында башлыгентли (Къаягент район) Жамалутдин Арслангереев де бар. Ондан къайры, Жамалутдин агъай 1945-нчи йыл июн айдан сентябр ай битгинче Манчжурияда Японияны Квантун армиясын дагъытывда да ортакъчылыкъ этген.



Сав заманында ол давну гьакъында хабарлама сюеген адам тюгюл эди. Ону себеби де, балики, ол давну отун, ёлдашларыны къыйынларын, оьлюмлерин кёп гёргенликдедир?! Ону давдагъы игит ишлери гьакъда кёп эшитсек де, эшитгенибизни язмагъа, анг­ламагъаныбызны огъар сорап билмеге эс тапмадыкъ.



Гьали, ол яшавдан гетген сонг, отуз йыллар гетип, гиччи уланы Булутгерей булан олтуруп, атасындан къалгъан, саргъайгъан буса да, юрекге ювукъ дав документлени, медалланы, орденлени къолгъа алып къарайбыз. Олар бизин ойларыбызны шо къыйынлы йыллагъа бирдагъы къайтарды.



Жамалутдин Арслангереев, тенглилери йимик, 1940-нчы йылны июн айында Къызыл Армияны сыдыраларына чакъы­рылгъан. Эки айдан сонг 27-нчи атлы эскадронда Ватанына гьалал къуллукъ этежегине ант бере. Арадан йыл оьтюп, Уллу Ватан дав башлана. Шо вакътиде ол Брест къала-бекликде ерлешдирилген 333-нчю атышывчу полкда къуллукъ эте болгъан. Къысмат буюруп, Жамалутдин шо гюнлерде къала-бекликден асгер бёлюгю булан яйлыкъ лагерлеге гетип табыла.



Къыбла-Гюнбатыш фронтну асгерлери булан душманны чапгъынларын, артгъа тартылывланы аччысын гёрген, немислени къолуна тюшген, тек къысмат буюргъан деп разилешмеген, асгер антын да бир де унутмагъан.



Булутгерейни айтывуна гёре, Харьков бойларда атасы немислеге къолгъа тюше. Гюнбатышгъа къуваланагъан совет солдатланы арасында ол юртлусу Агъай Агъаевге къаршылаша. Узун ва къыйын ёлланы бирче алалар. Авругъан Агъай, дагъы амалы ёкъгъа гёре, къачма гьазирлене. Украинаны юртларыны бирисинден оьтеген вакътиде ол Жамалутдинни кёмеги булан къачып яшына. Гезикли орман таланы ичинден оьтеген вакътиде, Жамалутдин де гьажатларын кютеген болуп, терен къолну ичине тюшюп къача. Немислер атыша, гранаталар ташлай ва оьлгенге гьисаплап, ёлун алгъа узата. Шо гюн ахшам эки де юртлу хапарсыздан ­янгыдан къаршылаша, граждан опуракълар да табып, гечелик булан юрюп, бизин асгерге къошула. Янгыдан давлагъа тюше. Сонг Жамалутдин агъай 2-нчи Украина фронтну асгерлерини сыдыраларында дав битгинче къуллукъ эте.



1943-нчю йылны август айыны 12-синде Жамалутдин Арслангереевни инбашына яра тие, сегиз ай госпитальда ята. Яралары сав болгъан сонг ол 461-нчи миномёт полкгъа бакъдырыла. Къуваты бар, къатты хасиятлы къумукъ уланны полкну командири полкну разведчиклерини бёлюгюне къоша.



Давну йылларында полкну разведчиклери кёп игит ишлер этген. Шоланы бириси гьакъда айрыча хабарламагъа тийишли деп гьисап этемен.



1944-нчю йылны октябр-ноябр айларында 461-нчи полк айтылгъан Дебрецен операциягъа къуршала. Фронтну асгерлерине алгъа ёл алмакъ учун, Тиска оьзенни онг бетиндеги немис бекликлени ёкъ этмесе бажарылмай. Шо масъала полкну разведчик­лерини алдына салына. Разведчик­лени бир группасына Жамалутдинни де къошалар. Чакъ къаралгъан сонг разведчиклер, амал этип, астаракъ оьзенни ариги бетине чыгъалар. Тындырыкълы ахтарыв юрютюп, разведчиклер немислер оьзенни боюндагъы эсги тирменни ичинде ерлешгенин токъташдыра. Сонг, алгъасамай, огъар элтеген ёлланы ахтара. Натижада, разведгруппа тирменге сув гелеген татавулну таба ва ичи булан танг вакътиде тирмен уьйге ювукълаша, юхлайгъан немислени авазсыз парахат этелер. Разведгруппаны къоччакълыгъы, игит иши бизин асгерлеге оьзенни ариги бетине тез чыкъмагъа имканлыкъ бере.



Башлыгентли игит улан анасы Наватгъа 1944-нчю йылны ахыр айларында язгъан кагъызында полкну командири: «Фашист елевчюлер булангъы давларда командование салгъан дав масъаланы чечивде гёрсетген игит ишлери саялы Сизин уланыгъыз Жамалутдин Шахшабекович Къызыл Юлдуз орден булан савгъатлангъан», – деп билдире, анагъа савлукъ ёрай.



Ясса ва оьзге шагьарланы,юртланы азат этивдеги къоччакъ ишлери саялы Жамалутдин Арслангереев Дав Къызыл Байракъ орден булан савгъатлавгъа да гёрсетиле. Ондан къайры, Игитни тёшюн «Будапештни елегени учун», «Праганы азат этгени учун», «Германиядан уьст болгъаны учун» деген медаллар безей. Къоркъув билмейген разведчикге СССР-ни Савутлу Гючлерини Оьр Башкомандующийи И. В. Сталинни атындан 10 керен Разилик билдирилген.



Биз макъаланы башында эсгергенибиз йимик, Жамалутдин Арслангереев, немис-фашистлерден уьст болуп, оьзгелер йимик уьйге къайтмагъан. Ол янгы къурулгъан Забайкал фронтну асгергючлери булан бирге Манчжурияны Японияны Квантун армиясындан азат этмек учун янгы давлагъа бакъдырыла. Арадан эки ай гетип, 1945-нчи йылны август айыны 9-нда совет асгерлер Гоби дангыллардан оьтюп, ял ала турмай, Уллу Хинганны айланмаларына гётериле. Дав ишлени булай бурулувуна гьазирленмеген япон асгерлер, солдатлар ва генераллар онча къаршылыкъ этмеге бажармай. Совет асгер бёлюклер бек тас этивлерсиз Манчжуриягъа гире. 23 гюнню ичинде юрюлген уллу дав операцияны натижасында япон асгерлер къаршылыгъын токътата, савутларын салып, къолгъа гелелер.



Забайкал фронтну 53-нчю армиясыны 461-нчи полкуну разведчиги Жамалутдин Арслангереев шо давларда актив ортакъчылыкъ этген. Ол асгер ёлдашлары адам оьтмес дейген Гоби дангыллардан, Уллу Хинган тавланы айланмаларындан да оьтмеге бажаргъан. Биз билеген кюйде, дав юрюлеген ерлерде разведчиклер гьар заманда да гече де, гюн де оьзгелерден алда бола, артда гелегенлеге даим ёл ачып юрюйлер. Дав ёлдашлары булан Жамалутдин Арслангереев шонда да оьлюмлени, яраланывланы тюгюл, сувсаплыкъланы да, яман еллени де, сувукъ гюнлени ва гечелени де гёрген ва гётерген. Уьстюнлюк къазанып, уьйге сав-саламат къайтгъан. Ватаныбыз Жамалутдин Арслангереевни «Япониядан уьст болгъаны учун» деген бирдагъы медаль булан да савгъатлагъан.



Жамалутдин агъайны давдан сонггъу яшаву ата юрту Башлыгентде оьтген. Уьй болгъан. Савлай загьмат яшавун юрт хозяйство булан байлагъан. Ерли «Киров» колхозда, сонг «Кировский» деген совхозда гьар тюрлю къуллукъларда чалышгъан. Уьягьлюсю булан 2 уланын ва эки къызъяшын тарбиялагъан.



Сав заманында ол дав йыллагъа багъышланып юртда оьтгерилеген жыйынларда, школада болагъан охувчу яшлар булангъы ёлугъувларда даим ортакъчылыкъ этип, оьсюп гелеген яш нас­луну патриот ругьда тарбиялавда актив къошумун болдурду.



Башлыгентлилер игит уланыны атын,давларда гёрсетген къоччакъ ишлерин бир де унутмай. Байрам гюнлерде, школаны яшларыны арасында патриот ругьда тарбиялавгъа байлавлу оьтгерилеген чараларда Жамалутдин Арслангереевни аты даим эсгериле. Ол юртлу яшлагъа игитликни ва къоччакълыкъны уьлгюсю болуп токътагъан.



Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля