Сюювде ва инамлыкъда оьтюп барагъан оьмюр…


«Терек тамурлары, адам уьягьлюсю булан бек бола», – деп негьакъ айтмай уллулар. Кёбюсю гезиклерде уьягьлюбюз бизге берген къысмат лап да уллу савгъат болуп токътай. Уьягьлюню гьар ким оьзтёрече англай: биревлер шону булан оьзюню ювукъ адамларын, башгъалар сюювню алтын бавлары булан къысмат байлагъан агьлюсюн, авлетлерин, уьюн-абзарын гёз алгъа гелтире. Чинкдеси, олар бириси де янгылышмайлар.


 


Уьягьлю – гьар адамны оьз дюньясы, ону аманлыгъы. Ожакъны беклиги де башлап онда яшайгъанлардан гьасил. Эки гьашыкъ къургъан уьягьлю сюювню шавлалары булан чайылса, олар бир-бирине этеген гьюрмет де оьр даражада болса, шолай уягьлюню орта багъаналары бир де чайкъалмажакъгъа шеклик ёкъ. Сююв булан беклешген уьягьлюге насипли яшав къурмагъа бир тюрлю четимликлер де пуршав этмейдир деп эсиме геле…



Мен оьзлени гьакъында язмагъа сюеген бабаюртлу Солтахан ва Забия Дибировланы агьлюсю яшавну шо законларына табии болуп, 56 йылны боюнда сюювде ва татывлукъда, инамлыкъда ва англавда оьзлер къургъан оьз дюньясында сююнюп-къуванып яшайлар. Оьзлени уллу чагъына да къарамай, яшда йимик олар бирче оьтгерген гьар гюню учун Яратгъаныбызгъа алгъыш тилей, яшда йимик оланы гьали де сюювню оту оьзюню сигьрулу гючюнден магьрюм къоймай.



Солтахан Дибиров Дагъыс­танда совет гьукумат токъташып, сабанчылар къайратлы загьматы булан элибизни экономикасын алгъа элтмек учун оьзлени къыйынын къызгъанмайгъан тарчыкълы 1934-нчю йылны май айыны 15-нде къумукъланы къурч юрту Яхсайда сабанчы Арсланалини ва Арапатны уьягьлюсюнде тувгъан. Ол атасын эрте тас эте. Уллу Ватан дав башланып, савлай совет халкъ фашист елевчюлеге къаршы ябушмагъа фронтгъа гетегенде, Солтаханны атасы Арсланали де ягъада турма болмай. Давну биринчи гюнлеринде ол гёнгюллю кюйде фронтгъа гете. Ожакъны бары да намусу анасы Арапатны бойнуна тюше.



Дав бошатгъан юртлар, ачлыкъ… Эки авлети булан ­янгыз къалгъан Арапат яшланы ачдан сакъламакъ учун ерли колхозда ишлей. Къы­йынлыкълагъа да къарамай, Арапат гележекге умут эте. Шо вакътилерде ону бары да къыйыны-дерти – фронтда дав этеген агьлюсю Арсланали. Ону сав-саламат уьйге къайтыву ярыкъ тюшюнде йимик гёрюне. Тек 1942-нчи йылны язбашында фронтдан гелген аччы хабар ону «бал умутларын» болмагъандай эте.



Сююп къошулгъан агьлюсю Арсланали къоччакъ кюйде жан берген деген шо хабаргъа ол инанмагъа сюймей, тек къысмат буюргъан язывдан къачмагъа болмай. Сюйгенинден айрылгъан, яшавуну ярыкъ гюнеши артылгъан Арапат эки де авлети де булан ата ожагъына, ата юрту Бабаюртгъа къайтмагъа борчлу бола. Солтахан Дибировгъа шо вакътиде янгы 8 йыл битген болгъан.



Яшлайын атасын тас этген Солтахан учун шо йыл бирдагъы-бир агьвалат бола. Айтагъаным, ол анасы булан ата юрту Яхсайдан гёчюп гелген Бабаюртдан 16 чакъырым арекде ерлешген Адил Янгыюртда Сайдалабий Ильясовну ва Айшатны агьлюсюнде кёп гёзленген къыз тува. Къызгъа Забия деп ат къоялар. Шо вакътиде Сайдалабий фронтда немис елевчюлер булан дав эте.



Давну биринчи йылларында фронтда бизин солдатлар учун бек къыйын бола. Кёкден къоргъашын йимик гюлле явагъандан къайры да, совет солдатланы вагьши душманны гючю къыйнай. Савлугъу осаллар шо къыйынлыкълагъа чыдамай. Авур кюйде авру­гъан Сайдалибий де фронтдан уьюне къайтарыла. Уьягьлю янгыдан къошула. Амма оланы сююнчю узакъгъа бармай. Эмсиз аврувгъа тарыгъан Сайдалабий уьюне къайтып, кёп заман да гетмей гечине. Айшат эки яш да булан янгыз къала.



Балагь янгыз гелмей деп айтылагъаны герти экен. 1944-нчю йылда мычыгъыш халкъгъа бакъгъан якъдагъы яла-ябыв ва шону барышында савлай халкъ сюргюн этилгенлик Айшатгъа ва яшларына тиймей къалмай. Айшат къумукъ буса да, мычыгъышгъа эрге баргъан деп айтып, ол эки де яшы булан сюргюнге, йыракъ Къазахстан чёллеге йибериле.   Къазахстанны Жалалабат областыны Октябрское деген юртунда оланы яшавуну янгы, гёзьяш ва тарчыкълыкъ булан къатнашгъан бети ачыла.



Ят эллерде гетген биринчи йылларда сюргюнге тюшген халкъгъа енгил болмай. Къы­йыкъсытывлар, ачлыкъ, авур ишлер халкъны амалсыз гьалгъа чыгъара. Шо къыйынлыкълагъа да къарамай, яшлар оьсе, торая. Забия ерли школаны башлапгъы класларын битдире, сонг оьр класларда охуй.



Шо вакътилерде совет халкъны ёлбашчысы Иосиф Сталин гечине, партияны башын тутгъан Никита Хрущёв Сталинни хаталарын тюзлемеге башлай. Тап шо вакътилерде Айшатны эркъардашы Абдулвагьит НКВД-ни башына Айшат къумукъ экенни ва ол гюнагьсыз сюргюн этилгенни айтып кагъыз яза. Шо кагъыз Айшатны Ватанына, ата юртуна къайтывуна себеп бола. Ол гюнагьсыз къыйыкъсытылгъаны токъташдырыла ва огъар Ватанына къайтмагъа ихтияр бериле.



1956-нчы йылны язында Айшат авлетлери де булан Адил Янгыюртгъа къайта. Шо вакътиде Забиягъа 14 йыл бола. Ол юртдагъы орта школада охувун узата ва 10 класны тамамлай. Школадан сонг муаллимлени гьазирлейген училищени битдире. Загьмат ёлун яшлар бавунда тарбиялавчу болуп башлай. Шо вакътилерде ол оьзюню къалгъан яшавун байлажакъ Солтахан Дибиров булан таныш да бола. Арадан заман гетип, 1962-нчи йылда олар той этип, эки гьашыкъ юрекни бир-бирине даимликге байлайлар.



Шо вакътиде Солтахан Дибиров Бабаюртдагъы орта школаны да битдирип, Ростовдагъы радиотехниклени, со­нгунда Батайск шагьардагъы киномеханиклени гьазирлейген училищелени тамамлап, Бабаюртдагъы Маданият уьйде киномеханик болуп ишлей. Оьзю кёп сююп танглагъан касбусуна ол яшавуну 40 йылын багъышлагъан.



Солтаханны агьлюсю Забия Совет Союзуну коммунист партиясына къабул этилген сонг гьар тюрлю къуллукъларда пенсия чагъына етишгенче ишлеген. Бабаюртдагъы 2 номерли орта школада муаллим, пионерлени уьюню директору болуп загьмат тёкген. 1980-нчи йылдан 1994-нчю йыллагъа ерли Бабаюрт районну статистика управлениесини ёлбашчысы болуп чалышгъан. Къайратлы загьматы учун гьар тюрлю йылларда Забия Дибирова район ва республика оьлчевде баракалла кагъызлар ва гьюрметлев грамоталар алгъан. 2002-нчи йылда янгы Россияны гьисап берив тармагъын гётеривде этген къошуму учун Забия Дибирова Россияны госкомстатыны белгиси булан савгъатлангъан.



Солтахан ва Забия Дибировлар татывлу агьлюде 5 къызны тарбиялагъанлар. Олагъа оьр билимлер берген ва оланы гьариси яшавда оьз ёлун танглагъан.



Уллу къызы Эмиля Дагъыс­танны тахшагьары Магьачкъалада бирлешген энергетика системаны алдынлы эксперти болуп ишлей. Экинчи къызы Камила – физика-математика илмуланы кандидаты. Ол Къабарты-Балкъар пачалыкъ университетде оьзюню касбусуна гёре язылгъан илму ишин уьстюнлю кюйде якълагъан. Бугюнлерде Дагъыстан пачалыкъ педагогика университетде дарс бере.



Уьчюнчю къызы Айна, мед­институтну яхшы къыйматлагъа тамамлап, тиш доктор касбугъа ес болгъан. Ол Магьачкъалада тиш аврувланы багъагъан клиникада ишлей.



Гульжанат буса – врач-невролог. Ол да уллу къызардашы йимик, мединститутну яхшы къыйматлагъа тамамлагъан. Бугюнлерде Магьачкъалада танывлу врач, «Газпромтрансгаз-Магьачкъала» деген жамиятны медсанчастында оьзю кёп сююп танглагъан касбусун юрюте.



Жамиля – муаллим. Ол Дагъыстан пачалыкъ педагогика университетни тарих факультетин къызыл дипломгъа битдирген. Магьачкъаладагъы далапчылыкъны ва ихтиярлыкъны институтун тамамлагъан. 2013-нчю йылда политехника институтну къызыл диполомуна да ес болгъан. Бабаюртдагъы 3 номерли школада ишлей туруп, 1995-нчи йылда «Йылны муаллими» деген оьр атгъа ес бола, 2006-нчы йылда Россияны Президентини грантын да ута. Артдагъы 10 йылны боюнда Бабаюрт районну администрациясыны ишлерин юрютеген управлениесини ёлбашчысы болуп чалыша.



–Биз насипли адамларбыз, – дей, оьзлени яшавун гёз алдан гечире туруп, Солтахан ва Забия Дибировлар. – Бизин авлетлерибиз оьзлени юреклерине ювукъ ёлланы танглагъанлар. Ата-анагъа авлетлеринден тюзелмекден артыкъ болуп не насип болмагъа бола?!



Бу йыл буса Солтахан ва Забия татывлу ожакъ къуруп, сюювде ва инамлыкъда яшайгъанлы 56 йыл тамамланды. 56 йылны боюнда олар бир-бирине таянып, бир-бирин асырап-аяп, юрегине бир вакътилерде янгъан сюювню отун сёнмеге къоймай яшайлар. Яшавну тайгъакъларындан ва сынавларындан оьтген, татлини де, аччыны да татыгъан къартлар бугюн авлетлерини ва оланы да авлетлерини насипли яшавундан сююнелер, олар булан долана туруп, оьзлени авруйгъан ерлерин де унуталар.



2010-нчу йылда Солтахан ва Забия Дибировлар «Сююв ва инамлыкъ учун» деген медаль булан да савгъатлангъанлар. Олар учун шо медаль йыллар булан гьакъ ва къайнар сюювню, инамлыкъны белгиси болса тюгюл, балики дагъы башгъа маънасы ёкъдур. Неге тюгюл де, олар учун лап да багьалы зат – оланы юреклеринде гьали де яшда йимик янагъан герти сююв.



Артда да мен Солтахан ва Забия Дибировлагъа яхшы савлукъ, насип, сююнчлю гюнлери узакъ болмакъны гьакъ юрекден ёрайман.



Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля