Юрек гьислерин яратагъан уста


Дагъыстан гьаман да оьзюню пагьмулары булан макътала гелген. Темир усталар, агъач усталар, алтын усталар, хали согъувчулар бизде къайсы юртда да болгъан. Озокъда, Интернетни асрусу деп белгиленген 21-нчи асруда кёп зат компьютерни кёмеклиги булан этиле, заводларда да кёп ишлени роботлар этеген болгъан. Айрокъда увакъ, инче ишлер техникагъа тапшурула. Амма шогъар да къарамай, йыракъ юртларда, янгы асруну техника аламатлары етишмеген ерлерде буссагьатда да усталар ёлукъмай къалмай.



Мен яхшы таныйгъан, юртлуларыны арасында «агъач уста» деген ат булан яшайгъан Шагьсолтан Пашаев де – шолайланы бириси. Ол оьзюню пагьмусун касбугъа айландыргъан ва шо касбуну юрюте туруп, къайгъыланы унута, гьар этген ишинден леззет ала.


Шагьсолтан Пашаев – 1948-нчи йылда Бабаюрт районну Адил Янгыюртунда сабанчы агьлюде тувгъан. 1955-нчи йылда ата юртундагъы орта школагъа бара. Школада охуйгъан йылларында ону сурат этивге пагьмусу ачыла, школада къурулгъан «Кирпи» деген тамгазетни редколлегиясында чалыша. Ону къолу булан тюрлю-тюрлю темалагъа этилген къужурлу суратларындан охув ёлдашлары да, муаллимлери де леззет ала болгъан.


– Мен сурат булан школагъа баргъанча алдын да машгъул бола эдим, –дей бугюн оьмюрю 70-ден оьтген тамаза Шагьсолтан Пашаев. – Школада буса шо пагьмум ачылды. «Кирпи» деген тамгазетде биз аслу гьалда низамны бузагъан, экилер алагъан яшланы мысгъыл суратларын эте эдик. Адамланы келпетлерин яратмакъ магъа ювукъ эди. О заманларда гьали йимик дин де гючлю тюгюл эди чи, ярайгъанны-ярамайгъанны да билмей эдик. Озокъда, инчесаният учун ярамайгъан зат аз бола. Амма, динни гёзюнден къарагъанда, шо вакътилер этген суратларыма ойлаша къаламан. Гьали адамланы келпетлерин яратмагъа Яратгъаныбыздан къоркъаман. Гьатта къушланы агъачдан ёнуп этмеге де сюймеймен.


Йыллар ташгъындай агъып гете. Шолай, Шагьсолтан Пашаев 1966-нчы йылда ата юртундагъы орта школаны тамамлап, экинчи йылны гюзюнде асгерге чакъырыла. Оьзюню ватандаш борчун ол йыракъ Балтыкъ денгизни боюнда, Эстонияда гьава гючлеге къаршы ябушагъан асгер бёлюкде кюте. Онда да ол оьзюню сурат этив пагьмусун ташламай.


Уьстюнлю кюйде асгерлик борчун кютген Шагьсолтан Пашаев ата юртуна къайта ва билимин толумлашдырмакъ ва шо вакътилерде районну алгъа гетген юрт хозяйство тармагъына тарыкълы касбугъа ес болмакъ муратда Ростов областны Новочеркасск шагьарындагъы сувчуланы гьазирлейген оьр охув ожакъгъа тюше. Оьр охув ожакъда йиберген 5 йылны боюнда Шагьсолтан Пашаев сувчу касбуну терен сырларына тюшюне ва 1975-нчи йылда институтну яхшы къыйматлагъа тамамлап, оьз районуна къайта.


Оьр билимли сувчу оьзюню билимин анадаш халкъыны пайдасына къолламакъ муратда этек чалып ишге гирише. Шагьсолтан Пашаевни ишин билегенлиги ва иш ёлдашлары булан ортакъ тил табып болагъанлыгъы районну башын тутгъанланы да, оьзю булан бирче ишлейгенлени де янындан оьзюне абур-сый къазанма имканлыкъ бере. Сувчулукъ касбуну гьар тюрлю къуллукъларында 24 йылны боюнда загьмат тёге туруп, Шагьсолтан Пашаев ишчиден шо йылларда районну чу нечик де, Дагъыстанны лап да уллу хозяйствосуна саналгъан Адил Янгыюртдагъы Кировну атындагъы совхозну ёлбашчысына ерли гётериле.


– Заманлар бузукъ эди, – деп хабарлай бугюн Шагьсолтан Пашаев, шо йылланы эсгере туруп. – Мен совхозну директору этилип белгиленген 1989-нчу йылда савлай дюньяны юмуругъуну ичинде сакълап тургъан Совет уьлке ер-еринден йырылып турагъан вакътилер эди. Горбачёвну гелмеклиги булан эшмеге башлагъан «янгыртывну ели» юрт хозяйствону арбасыны дёгерчиклерине тогъас чы нечик де къысдыргъан эди, шо авур арба аркъадан эниш дёгереп барагъанны барыбыз да эслей эдик. Янгы «тишлери» къатып турагъан демократлар элни малын гьариси оьзюне тартагъан вакътилер эди. Шо гючлеге къаршы турмагъа тынч тюгюл эди. Гьакъыкъатда белгили болгъаны йимик, бажарылма да бажарылмады.


Барыбыз да билеген кюйде, «янгыртыв ели» шайтан елге айланып, уьлкебизни сан-санындан айырды. Эсде ёкъдан Совет Союзу 15 гесекге пайланды, картагъа янгы уьлкелер чыкъды. Янгы къаравлар, янгы адамлар 70 йылланы боюнда уьлкебизде токъташгъан коммунизмни тамурларын къыркъмагъа гьаракат этдилер. Шо ойларын яшавгъа чыгъара туруп, олар халкъ топлагъан байлыкъланы учуз багьасына пайладылар, юрт хозяйствону буса дам-дагъырын чыгъардылар. Тап шо йылларда, оьрден тюпге багъып агъып гелеген булгъанчыкъ ташгъынны агъымына къаршы дагъы юзюп болмажагъын билген Шагьсолтан Пашаев де 1994-нчю йылда арза язып, совхозну ёлбашчысыны ишинден эркин бола.


– Мен оьзюм алгъан шо абатгъа гьёкюнмеймен. Заманлар шону талап эте эди. Сонг да, ишден тайгъан сонг, мени бош заманым кёп болду, оьзюм яшдан берли сезген касбуну юрютмеге имканлыкълар тувду, – дей, шо гьакъда айта туруп, Шагьсолтан Пашаев.


– Агъачны ёнуп, гьар тюрлю оювлар, уьй алатлар этмеге ой къайдан гелди? – деп сорайман Шагьсолтангъа.


– Мен школада охуйгъан вакътимде анабыздан яшыртгъын, ашюйде къоллайгъан бичакъны алып, сюргю этген эдим. Шо сюргю кёп уллу да тюгюл эди, амма оьзюмню къолум булан этилгенге буса ярай, бугюн де эсимде къалгъан. Сюргюню ювугъума савгъат этген эдим. Ол да ону бизге шо вакътилерде загьмат дарслардан дарс берген муаллимибиз Агьмат Хизириевичге гёрсетген болгъан экен. Гьасили, шо сюргю хыйлы заман загьмат дарсланы кабинетинде илинип турду. Айтагъаным, агъачны ёнмагъа, ону ишлетмеге пагьму менде яшдан тутуп болгъан, – деп жавап­лана Шагьсолтан Пашаев.


Бабаюртда гьалиден бир нече йыллар алдын «Тангчолпан» деген Россияны халкъларыны мердешли маданият центры ачылгъан сонг, центрны башын тутгъанлар Шагьсолтан Пашаевге шонда айры кабинет де, оьзюню пагьмусун яш наслугъа бермек учун тарыкъ оьзге имканлыкълар да болдурма гьазирлигин де билдирген эдилер. Амма Шагьсолтан Пашаев шо так­лифни гери ура.


– Мени ишимде янгыз пагьму болгъан учун да болмай, мунда сакълыкъ да герек, – дей Шагьсолтан Пашаев. – Мен гьар тюрлю электрик бычгъылар, къыл йимик итти уьтюргюлер, балта булан ишлеймен. Шоланы яшланы къолуна да берип, олар учун жавап да бермеге мен тавакаллыкъ этмедим. Неге тюгюл де, мен оьзюм де нече керенлер яралар алгъанман. Биревню яшыны бир ерине бир зат болуп къалса, огъар жавап бермеге сюймедим. Шо саялы да Бабаюртда ачылгъан «Тангчолпан» деген Россияны халкъларыны мердешли маданият центрында берилген ишни де гери урдум. Магъа оьзбашыма ишлемеге енгил. Мен эркин кюйде яратмагъа сюемен.


Яратма да ярата. Ону кёп-кёп ишлери таныш-билишини, къардаш-досуну къонакъюйлерин безей, оьзюню уьюнде де кёп санавдагъы бай оювлу уьй къураллар гелген къонакъланы гёзюн къарата. Уьй оьзю де агъач усталыкъны музейи йимик безенген: эшиклерини башлары, тахтамекден башлап, стол-шанжаллагъа етишгенче, ол оьзюню эки къолу булан яратагъан уьй алатлар булан безенген. Этилген ишини мукъаятлыгъы да, къазылып этилген оювланы ва шынжырланы этилиши де кимни де тергевюн тартажакъ.


– Мен оьзюм тувумумдан сабур адамман, – дей Шагьсолтан Пашаев. – Шо саялы буса да ярай, магъа инче ишлени этмеге авур тюгюл, сабурлугъум етише. Булай ишде сабурлукъ болмаса бажарылмай. Агъач, бичакъ алгъасавлукъну гечмей.


Озокъда, ол оьзю этеген ишлеге белгили багьа да гесип, этген ишинден ломайлап акъча да алып, касбусун бугюнге хас далапчылыкъгъа айландыргъан эди буса, балики, шолай бай яратывчулукъну автору да болмас эди. Ол акъчагъа гёз къаратмай, янгыз танышларыны тилевлерине гёре, оьз хошуна ишлей.


Сонг да, мен мунда бирдагъы бир затны эсгермеге сюемен. Бырынгъы заманлардан къалгъан, бугюн къайсы музейни де бе­зер йимик уьйлюкде къоллангъан агъач алатлагъа да ол жан сала, янгырта. Мисал учун айтгъанда, мен ону булан ёлукъгъан вакътиде ол эндирейли Солтанмут бийни бутагъындан гелген Къайтукъа бий къоллагъан агъач столну янгыртыв булан машгъул эди.


– Бу столгъа, азындан, 120 йыллар сама да бола, – дей, шо гьакъда айта туруп, Шагьсолтан Пашаев. – Бу столну янгыртмакъны Къайтукъа бийни тухум-тамурун узатагъан ва узакъ йыллар хоншумда яшайгъан Адил Алибеков тилеген эди. Сонг да, шо – бизин юртну тарихини бир гесеги. Гьалны шо ерлерин ойлашып, ишни башыма алдым. Шондан янгыз Алибековланы тухумуна тюгюл, савлай юртум учун да бай савгъат болажакъгъа шеклик этмеймен.


Столну бутлары да багьалы, къатты агъачдан этилгенге гёре, сонг да ону тарихи якъдагъы багьалыгъын да гьисапгъа алып, Шагьсолтан Пашаев ону гьар оювун астаракъ янгыртмагъа гьаракат эте. Иш давамланса, шо, гертилей де, юрт учун, халкъыбыз учун герти савгъат, юртлу агъач уста Шагьсолтан Пашаевден буса унутулмас эсделик болажакъгъа шеклик этмеймен.


Шагьсолтан Пашаев насипли ожакъны башы да дюр. Кёп сююп къошулгъан агьлюсю Румиян булан ол 5 уланны ва 3 къызны оьсдюрген, тарбиялагъанлар. Олар гьариси оьзлеге ювукъ ёлланы танглагъанлар, Россияны ер-еринде яшав амалларын этип чалышалар.


– Авлетлеримни арасындан янгыз Рашит мени касбумну юрютмеге болажакъ деп эсиме геле. Ол да агъач усталыкъда амал эте, балики, уьтюргюмню ва балтамны мен огъар тапшурарман. Къалгъанларыны шо якъдан пагьмусу ёкъ. Олар оьзлеге ювукъ ёлланы танглагъанлар, – дей Шагьсолтан Пашаев.


Шагьсолтан Пашаевге ва ону агьлюсю Румиянгъа яхшы савлукъ, ожагъында берекет ёрайман. Уьюнден кёп санавдагъы авлет балаланы шат авазлары бир де таймасын, гёз алгъа тутулгъан муратлагъа етишме насип болсун.

Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля